I- GİRİŞ

Ülkemizde yaşam şartları dikkate alındığında emekli olan birçok sigortalı sosyal ihtiyaçlarını karşılayamaması ve kendi kendine yeterli olamaması gibi nedenlerden dolayı yaşam düzeyini iyileştirmek amacıyla tekrar çalışmaya başlamaktadır. Dolayısıyla emekli olan sigortalıların tekrar çalışmaya başlaması halinde aylıklarının kesilip kesilmeyeceği özel iş yerlerine veya kamu işyerine göre farklılık göstermektedir.

Bu yazımda, söz konusu Kanun kapsamında sosyal güvenlik kurumlarından emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta iken yeniden kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmaya başlayanlardan istisna kapsamında olanlar, aylıkların kesilmesi, yersiz ödeme yapılması, aylığın yeniden başlatılması ve geçen hizmetlerin değerlendirilmesi konuları incelenecektir. www.ozdogrular.com

II- 5335 SAYILI KANUN UYGULAMASI

Bilindiği üzere, 5277 sayılı 2005 Mali Yılı Bütçe Kanunu’nun 25. maddesinin (f) fıkrasını yürürlükten kaldıran 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(1)’un 30. maddesi gereğince; “herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların bu aylıkları kesilmeksizin maddede belirtilen kurumlarda herhangi bir kadro, pozisyon veya görevde çalıştırılamayacağı ve görev yapamayacağı, bu kimselere kanunların emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta iken emeklilik veya yaşlılık aylıkları ve/veya diğer tazminatları kesilmeksizin atanmaya, çalıştırılmaya veya görevlendirilmeye izin veren hükümleri ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun Ek 11. maddesine göre 01.01.2005 tarihinden önce alınmış Bakanlar Kurulu kararlarının uygulanmayacağı” hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

III- EMEKLİ AYLIKLARININ KESİLMESİ

5335 sayılı Kanun’un 30. maddesinin 2. fıkrasında sosyal güvenlik kurumlarından emekli veya yaşlılık aylığı alanlardan kimlerin hangi kamu kurum ve kuruluşlarında çalışması halinde aylıklarının kesileceği düzenlemiş ve bu kamu kuruluşları sayılmıştır.

Bunlar;

— Genel bütçeye dahil daireler,

— Katma bütçeli idareler,

— Döner sermayeler,

— Fonlar,

— Belediyeler,

— İl özel idareleri,

— Belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler,

— Sosyal güvenlik kurumları,

— Bütçeden yardım alan kuruluşlar,

— Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları,

— Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerin,

— Sermayesinin % 50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar.

Buna göre, sosyal güvenlik kurumlarından emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta olanların Kanun’da belirtilen kurum ve kuruluşlarda aylıkları kesilmeksizin çalıştırılamayacakları öngörüldüğünden, bunların, söz konusu kurum ve kuruluşlarda çalışmaları halinde aylıklarının kesilmesi sosyal güvenlik kurumlarına bildirilmeleri şartıyla mümkün olmaktadır. www.ozdogrular.com

Bu itibarla, Maliye Bakanlığı’nın 07.01.2005 tarih ve 279 sayılı Tel Emri gereği, kamu kurum ve kuruluşlarının, 31.12.2004 tarihi itibariyle çalıştırdıkları personelden SSK, Bağ-Kur ve T.C. Emekli Sandığı ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi uyarınca kurulan sandıklardan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlar ile 5510 sayılı Kanun’un 4/a, 4/b ve 4/c kapsamında kendilerine yaşlılık aylığı bağlananlar 01.01.2005 tarihinden itibaren çalışmaya devam edeceğini yazılı olarak beyan edenler ile bu tarihten itibaren görevinden ayrılanları, 5277 sayılı Kanun’un 25/f maddesinin uygulanmasını sağlamak amacıyla, yedi iş günü içerisinde ilgili sosyal güvenlik kurumuna bildirecekleri öngörülmüş, diğer bir ifadeyle, çalışan emeklileri bildirim sorumluluğu emeklileri çalıştıran Kanun’da belirtilen kurum ve kuruluşlara verilmiştir.

Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarının çalıştırmış oldukları kişileri, aylıklarının kesilmesine ilişkin olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmeleri gerekmekte olup, bildirimde bulunmaması halinde ise ilgili Kurum’ca aylıkların kesilme işlemi gerçekleştirilmemektedir Bu durum yalnızca yaşlılık ve emeklilik aylığı alanları kapsamaktadır.

Ancak, yaşlılık ve emeklilik aylığı alan ve aynı zamanda kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kişilerin ilgili kuruluşlarca Kurum’a bildirimi geç yapması halinde, aylıkların kesilme işleminin Kurum’ca zamanında gerçekleştirilmesi mümkün olmayacağından, bu kişilere yersiz aylık ödemesi yapılmasına sebebiyet verilmiş olunacaktır. www.ozdogrular.com

IV- KANUN’DA İSTİSNA OLAN GELİR/AYLIKLAR

Kanun’da SSK kapsamında çalışmakta iken rahatsızlığı nedeniyle Kurum’a malûllük sigortasından talepte bulunan ve Kurum sağlık kurulunca malûl sayılması nedeniyle malûllük aylığı bağlanan ve malûllük aylığı almakta iken kamu kurumuna atanan sigortalının malûllük aylığının kesilmesine ilişkin herhangi bir şart aranmamaktadır. Ayrıca gelir almakta iken kamu kurumuna ataması yapılan sigortalıların da almış oldukları gelirleri bu tür atamalarda kesilmemektedir.

V- İSTİSNA KAPSAMINDA TUTULANLAR

5335 sayılı Kanun’un 30. maddesinin 4. fıkrasında emekli veya yaşlılık aylığı alanlardan kimlerin kamu kurum ve kuruluşlarında çalışması halinde aylıklarının kesilmeyeceğine ilişkin istisnalar yer almaktadır.

Bunlar;

a) Cumhurbaşkanlığına seçilenler,

b) Dışarıdan Bakanlar Kurulu üyeliğine atananlar,

c) Yasama Organı üyeliğine seçilenler,

d) Mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev alanlar,

e) Sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler ile yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler,

f) Yaş haddini aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler (üniversitelerde ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler hakkında yaş haddini aşmamış olmaları kaydı aranmaz.),

g) Vakıf üniversitelerinde görev alanlar,

h) Özel kanunlarında emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve TBMM’ce yapılan seçimler sonucunda görev verilenler,

i) 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 60. maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı üyeliğinin bitiminden sonra öğretim üyesi olarak atanmış olanlar, bu fıkra kapsamında olan ve yukarıda sayılan bu kişiler sosyal güvenlik kurumundan aylıklarını almaya devam ederler.

Bu fıkra sadece aylıkların kesilmesi ile ilgili istisnaları içermektedir. Açıktan yapılan atamalarla ilgili değildir. Dolayısıyla açıktan atama yasağı kapsamında olmayan kişiler ve kurumlar aylıkları kesilecekler arasında bulunmaktadırlar. Açıktan atama yapılması ile ilgili istisnalar bu fıkrada değil birinci fıkrada sayılmıştır.

VI- HİZMETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE AYLIĞIN YENİDEN BAĞLANMASI

2829 sayılı Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun, farklı Sosyal Güvenlik Kurumlarına (SSK, Bağ-Kur ve T.C. Emekli Sandığı ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi kapsamındaki sandıkları) tabi geçen hizmetlerin birleştirilmesi amacıyla düzenlenmiştir. Buna göre;

a) 4/c kapsamında geçen hizmetler 2829 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki “… kurumlardan birinden aylık bağlanmış (malûllük ile vazife malûllüğü aylığı bağlananlardan kontrol muayeneleri sonunda aylığı kesilmiş bulunanlar hariç) veya aylık alma haklarını kaybetmiş olanların, söz konusu devrelere ait hizmet süreleri yapılacak birleştirmede dikkate alınmaz.” hükmü gereği birleştirme kapsamına alınmamaktadır. Birleştirilmeyen hizmetler 4/c kapsamında müstakil olarak değerlendirilmektedir. Eğer sigortalının emeklilikten sonraki hizmetleri 5434 sayılı Kanun’da sayılan emeklilik şartları için yeterli ise  (15 yıl hizmet 61 yaş) ikinci bir aylığa hak kazanılmaktadır.

b) 4/a kapsamında aylık almakta iken 4/c kapsamında çalışmaya başlayanların aylıkları işe girdikleri tarih itibariyle kesilmektedir. İşten ayrılarak yeniden aylık talebinde bulunmaları halinde aylıkları işten ayrıldıkları tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren kesilen aylıkları aylık artışları uygulanmak suretiyle tekrar bağlanmaktadır. www.ozdogrular.com

Ancak, 4/c kapsamında çalışmaya başlayanların işten ayrıldıktan sonra yeniden 4/a kapsamında tüm sigorta kollarına tabi çalışarak işten ayrılıp tekrar aylık talebinde bulunmaları halinde, bu kez 2829 sayılı Kanun’un 4. maddesinde öngörülen, sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çeşitli işlerde çalışmış olanların hizmet sürelerinin aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla bu Kanun’a göre aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirileceği, 8. maddesinde birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden ilgililere son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinin sonuncusunun tabi olduğu Kurum’ca kendi mevzuatına göre aylık bağlanıp ödeneceği hükmü gereğince, hizmet birleştirme işlemi yapılacaktır.

Bu durumda, sigortalının öncelikle son statüsü 4/a olması nedeniyle bu statüden aylığa hak kazanma şartlarının yerine gelip gelmediği kontrol edilecektir. Kontrol sonucu bu statüden aylığa hak kazanamadığının tespit edilmesi halinde, bu sefer diğer statü olan 4/c kapsamında aylığa hak kazanma şartları değerlendirilir. Aylığa hak kazanma şartının yerine geldiğinin anlaşılması durumunda birleştirilmiş hizmetler üzerinden bu statüden aylık bağlanır.

c) 4/a kapsamında aylık almakta iken yine bu statüde çalışmaya başlayanların ise  işe girdikleri tarih itibariyle aylıkları kesilmekte, işten ayrıldıkları tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren 5335 sayılı Kanun kapsamındaki çalışmaları da aylık hesabında dikkate alınmak suretiyle aylıkları yeniden hesaplanarak ödenmektedir.

d) 4/b kapsamında yaşlılık aylığı almakta iken Kanun’da belirtilen kurum ve kuruluşlarda 4/a ve 4/c kapsamında çalışmaya başlayanların aylıkları işe giriş tarihi itibariyle kesilmekte, taleplerine istinaden aylıkları yeniden ödenmekte ve 5335 sayılı Kanun kapsamındaki hizmetleri 2829 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki “… kurumlardan birinden aylık bağlanmış (malûllük ile vazife malûllüğü  aylığı bağlananlardan kontrol muayeneleri sonunda aylığı kesilmiş bulunanlar hariç) veya aylık alma haklarını kaybetmiş olanların, söz konusu devrelere ait  hizmet süreleri yapılacak birleştirmede dikkate alınmaz.” hükmü gereği birleştirme kapsamına alınmamaktadır.

Örnek: Sigortalı Ali Bey 4/a kapsamında çalışırken 27.10.2007 tarihinde çalıştığı iş yerinden ayrılarak yaşlılık aylığı bağlanması için Kurum’a 28.10.2007 tarihinde tahsis talebinde bulunmuştur. Bu talebine istinaden 01.11.2007 tarihinden başlamak üzere yaşlılık aylığı bağlanmıştır. Daha sonra Ali Bey 15.10.2010 tarihinde 4/c kapsamında işe başlamıştır. Sigortalının yaşlılık aylığı işe giriş tarihi olan 15.10.2010 tarihinden itibaren kesilecektir. Ancak, çalıştığı kamu kurumu Ali Bey’in işe başlama tarihini zamanında Kurum’a bildirmediği düşünülecek olursa, işe giriş tarihinden başlayarak ödeme dönemine kadar ödenen aylıklar yersiz ödendiğinden kendisinden kanuni faiz ile tahsil edilecektir. www.ozdogrular.com

Bu kez, sigortalı Ali Bey’i 4/c kapsamında çalıştığı işyerinden 14.12.2011 tarihinde ayrılarak aynı gün Kuruma yazılı müracaatta bulunmuştur. Tahsis numarasının son rakamının “1” olduğu kabul edilirse Ali Bey’e 21.12.2011 tarihinden başlamak üzere yeniden durum değişikliği göz önüne alınarak aylık bağlanır.

Örnekten de anlaşılacağı üzere, sigortalının işe giriş tarihi itibariyle aylıkları kesilirken peşin ödenen aylıklar yani ödeme dönemine kadar olan süre yersiz ödeme kabul edilmektedir.

Ayrıca, sigortalıya ilk defa aylık bağlanırken ayın “1” ya da “15” yani işyerinin kamu veya özel olmasına dikkat edilirken, kesilen aylığın yeniden bağlanması esnasında aylık tahsis numarasının son rakamına göre ödeme dönemi başından itibaren bağlanır. 

VII- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumlarından aylık almakta iken istisna kapsamında tutulan sigortalılar hariç diğer sigortalıların tekrar 5335 sayılı Kanun’un kapsamında çalışmaya başlamaları halinde aylıklarının kesilmesi öngörüldüğünden bu kapsamda çalışmaya başlayan sigortalıların mağdur olmamaları için emekli aylığı aldıklarını mutlaka çalışmaya başladıkları kurum ve kuruluşlarına bildirmeleri ilgili kurum ve kuruluşların ise işyerlerinin bu kanun kapsamında olup olmadıklarını incelemeleri, bu kanun kapsamında olmaları halinde ilgili Kanun gereğince çalışan emeklileri, bildirim sorumluluğu emeklileri çalıştıran kurum ve kuruluşlarda olduğu göz önünde bulundurularak Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmeleri gerekmektedir. www.ozdogrular.com

İlgili kurum ve kuruluşlarca emeklilik veya yaşlılık aylığı almakta iken çalıştırılan sigortalıların emekli aylığı aldıklarını kendi kurumuna bildirmesine rağmen ilgili kurumca bu sigortalıların Sosyal Güvenlik Kurumu’na zamanında bildiriminin yapılmaması durumunda, sigortalıya yapılacak yersiz ödemeden dolayı çıkartılan borçlardan her ne kadar Sosyal Güvenlik Kurumu sadece sigortalıları sorumlu tutsa da, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalıları Kurum’a bildirim zorunluluğu bulunduğundan, bu borçlardan işverenlerin de sigortalılarla birlikte sorumlu tutulmaları yönünde bir düzenleme yapması gerekmektedir.

Cengiz TÜRKCAN*

Yaklaşım

*           SGK, Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

(1)         27.04.2005 tarih ve 25798 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarih itibariyle yürürlüğe girmiştir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.