I- GİRİŞ

Sosyal güvenlik ile ilgili davalarda özellikle idari para cezaları ile memurlar açısından mahkeme kararlarına itiraz yerinin belirlenmesinde tereddütler ve karmaşa ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda görülecek davaların adli yargıda mı yoksa idari yargıda mı görüleceği konusunda Danıştay 11. Dairesi tarafından 5510 sayılı Kanun’un 101. maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuştur. Anayasa Mahkemesi tarafından da iptal başvurusunun sonuçlanması üzerine konu açıklığa kavuşmuştur. Ayrıca Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları(1) ile de Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK)’na karşı yükümlülüklerin ihlalinden kaynaklanan durumlar ile İş Kanunu’nun uygulanmasındaki ihlallerden kaynaklanan durumlarda uygulanacak idari para cezalarına itiraz durumunda yetkili yargı yerinin belirlenmesine açıklık getirilmiştir.

Bu makalede SGK uygulamalarında ortaya çıkacak durumlarda yetkili mahkemeler ile itiraz mercilerinden Anayasa Mahkemesi ile Uyuşmazlık Mahkemesi kararları ışığında bahsedilecektir. www.ozdogrular.com

II- İDARİ PARA CEZALARINDA YETKİLİ YARGI YERİ

SGK uygulamaları ile İş Kanunu’nun uygulanmasından kaynaklanan sorumlulukların yerine getirilmemesinde uygulanan idari para cezalarına itirazda başvurulacak yargı yerinin belirlenmesinde Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları(2) ile açıklık getirilmiştir.

A- SGK İDARİ PARA CEZALARINDAN KAYNAKLANAN DURUMLAR

Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın(3) Kararınca(4), idari para cezasından kaynaklanan ödeme emrinin iptali istemiyle açılan davanın, 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesi gözetildiğinde adli yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğine karar verilmiştir. www.ozdogrular.com

B- İŞ KANUNU’NDAN KAYNAKLANAN İDARİ PARA CEZALARI

Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın(5) Kararı(6) ile 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca verilen idari para cezasının kaldırılması istemiyle açılan davanın, adli yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğine karar verilmiştir.

Sözü edilen bu Uyuşmazlık Mahkemesi kararı gereğince İş Kanunu uyarınca verilen idari para cezalarının iptali istemiyle açılan davalarda yetkili yargı yeri olarak adli yargı belirlenmiştir.

III- SOSYAL GÜVENLİKTE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YERİ

Sosyal güvenlik mevzuatı bakımından asli nitelikte olan 5510 sayılı Kanun’un uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıklar hakkında bu Kanun’un “Uyuşmazlıkların Çözüm Yeri” başlıklı 101. maddesinde, “Bu Kanun’da aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.” hükmüne yer verilmiştir. www.ozdogrular.com

Memurlar hakkında 5510 sayılı Kanun ile 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunanlar hakkında bu kanunun geçici 4. maddesi uyarınca 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun aynı anda uygulanmaya devam edilmesi nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözüm yerinin tespitinde ise tereddütler ortaya çıkmıştır.

Danıştay Genel Kurulu’nun 25.04.2011 tarihli ve E.No: 2011/13, K.No:2011/13 sayılı Kararı(7) ile Danıştay Dava Dairelerine ait iş bölümü belirlenirken, Yargıtay Büyük Genel Kurulu’nun 09.02.2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Kararı(8) ile Yargıtay Hukuk ve Ceza Dairelerine ait iş bölümü belirlenmiştir. Bu iş bölümü esas alınarak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile ortaya çıkan uyuşmazlıklar dolayısıyla açılacak davaların görüleceği yargı yerinin tespitini yapmak önemli oranda mümkün olacaktır(9).

IV- ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Danıştay 11. Dairesi tarafından 5510 sayılı Kanun’un 101. maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulması neticesinde 22 Aralık 2011 tarihinde yapılan Mahkeme toplantısının 4. maddesinde görüşülerek E. 2010/65 sayılı Kararı ile konu Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanmıştır. www.ozdogrular.com

Anayasa Mahkemesi’nin anılan Kararı’nda “31.5.2006 günlü, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 101. maddesinin “… bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.” bölümünün, iptaline ve yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesi istemi”nin reddine, yürürlüğünün durdurulması isteminin de reddine, denilmek suretiyle(10) iptal başvurusu reddedilmiş ve 5510 sayılı Kanun’a göre ortaya çıkacak uyuşmazlıklarda adli yargının yetkili olduğu kesinleşmiştir.

Ancak 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’ndan kaynaklanan uyuşmazlıklarda yetkili yargı mercii olarak idari yargı devam etmektedir. www.ozdogrular.com

V- UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ KARARI

Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın(11) Kararı’nda(12), işe giriş tarihi itibariyle 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na tabi iştirakçi olan davacının, çalışma gücünü %55 kaybettiğinden bahisle kendisine aylık bağlanması yolundaki isteminin reddi üzerine açtığı davanın, idari yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğine karar verilmiştir.

Sözü edilen Uyuşmazlık Mahkemesi kararı ile de 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na tabi olanların bu Kanun’a göre ihtilaflı hallerinde yetkili yargı yerinin idari yargı yeri olduğu açıklığa kavuşturulmuştur. www.ozdogrular.com

VI- YARGITAY BÜYÜK GENEL KURULU KARARI

6110 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un(13) 8. maddesi ile 2797 sayılı Yargıtay Yasası’nın 14. maddesinde yapılan değişiklik uyarınca; Yargıtay Başkanlar Kurulu’nun 26.01.2012 tarih ve 1 sayılı Kararı ile hazırlanan Yargıtay işbölümü karar tasarısı Yargıtay Büyük Genel Kurulu’nun 09.02.2012 tarih ve 2012/1 sayılı toplantısında kabul edilmiştir. Bu Karar uyarınca adli yargıda ortaya çıkan uyuşmazlıklarda çalışma ve sosyal güvenlik alanı ile ilgili yetkili Hukuk Daireleri Yargıtay Dokuz, On, Onsekiz, Yirmi bir ve Yirmi ikinci Hukuk Daireleri olarak belirlenmiştir.

Aynı Yargıtay Büyük Genel Kurulu kararı ile de çalışma hayatı ve sosyal güvenlikle ilgili ceza daireleri Dördüncü ve Beşinci Ceza Daireleri olarak belirlenmiştir.

VII- DANIŞTAY GENEL KURULU KARARI

Danıştay Genel Kurulu’nun 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 6110 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 4. maddesiyle değiştirilen 27. maddesi ve 6110 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesi gereğince, “Danıştay Dava Daireleri Arasındaki İş Bölümünün” Kararı(14) ile yapılması neticesinde kamu görevlilerine ait mevzuattan doğan uyuşmazlıkların İkinci, Beşinci, On birinci ve On ikinci Dairelerde görülmesine karar verilmiştir. www.ozdogrular.com

VIII- EMSAL YARGI KARARLARI

Yargıtay’ın çeşitli dairelerinin 5510, 5434, 506 sayılı Kanunların uygulanmasıyla ilgili uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin verilmiş birçok kararı bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak aşağıdaki kararlar verilebilir. www.ozdogrular.com

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda özetle “Davacı, Emekli Sandığı Tahsisler Dairesi Başkanlığı tarafından 5434 sayılı Yasa uyarınca bağlanmış olan yetim aylığının kesilmesine ilişkin Kurum işleminin iptaliyle, aylık ödemeleri nedeniyle borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiştir. 5434 sayılı Kanun hükümlerince bağlanan davaya konu aylığın kesilmesi de 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olduğundan, uyuşmazlığın çözümünde; ne 506 sayılı Kanun ne de 5510 sayılı Kanun’un uygulama yeri bulunmamaktadır. Bu durumda sözü edilen 101. madde hükümlerine göre sınırlı yetki ile donatılmış iş mahkemesi görevli değildir. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanun’un 191. maddesine göre, “yetki itirazının görevli mahkeme tarafından inceleneceği” kuralı karşında, mahkemenin hem görevine hem de yetkisine itiraz edilmesi durumunda ilk önce görevli olup olmadığı hususunun aydınlatılması gerektiği görevli olunmaması durumunda yetki itirazının incelenmesinin görevli mahkemeye bırakılması gerektiği hususlarının göz ardı edilmiş olması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.”(15) denilmek suretiyle konu hüküm altına alınmıştır.

Yine Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda ise özetle “Davalı SGK Başkanlığı (devredilen Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı)'na yönelik iş mahkemesinde açılan ve görülen inceleme konusu davada iş mahkemeleri görevli olmayıp, bu tür davalar idari yargının görev alanı içerisinde yer almaktadır.”(16) denilmek suretiyle konu hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

IX- SONUÇ

Makalede yer verilen Anayasa Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi ve Yargıtay Daire kararları çerçevesinde idari para cezalarının uygulanmasında ortaya çıkacak ihtilaflarda yetkili yargı yeri olarak adli yargı belirlenmiştir.

Sosyal güvenlik uygulamalarında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda ise özellikle memurlar ikiye ayrılmış bulunmaktadır. Her ne kadar 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte memurlar ikiye ayrılmış ancak 5510 sayılı Kanunla uyuşmazlıklarda iş mahkemeleri yetkili kılınması nedeniyle memurların sosyal güvenlikle ilgili uyuşmazlıklarında idari yargının yetkili olduğu düşüncesiyle tereddütler oluşmuştur. Bu konuda özellikle Danıştay’ın iddiası üzerine konunun Anayasa Mahkemesi’ne taşınması neticesinde Anayasa Mahkemesi’nce konuya son nokta konulmuştur.

Anayasa Mahkemesi’nin son kararı neticesinde ilk defa 5510 sayılı Kanun’a tabi sigortalı olan memurlar açısından 5510 sayılı Kanun’un uygulanmasında ortaya çıkacak itirazlarda yetkili yargı mercii iş mahkemeleri ve bu kapsamda da adli yargı belirlenmiş ve uyuşmazlıklarda da Yargıtay yetkili kılınmıştır. Ancak 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunması nedeniyle haklarında 5434 sayılı Kanun uygulanmaya devam edilen memurların uyuşmazlıkları ise idari yargıda çözülmeye devam edilecek ve itirazlar ise Danıştay’da sonuçlanmaya devam edilecektir.

Makalede yer verilen Uyuşmazlık Mahkemesi kararlarında da konularına göre 5434 sayılı ve 5510 sayılı Kanunların uygulanmasında ortaya çıkacak ihtilaflarda yetkili yargı yeri örnek durumlarda ortaya çıkan kararlar ile açıklığa kavuşturulmuştur.

Akın ŞİMŞEK*

Yaklaşım

*           Kamu Yönetimi Uzmanı, Rekabet Kurumu, İdari Koordinatör

(1)        18.06.2012 tarih ve 28327 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)        18.06.2012 tarih ve 28327 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)        18.06.2012 tarih ve 28327 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)        Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın, 21.05.2012 tarih ve E. 2012/138, K. 2012/120 sayılı Kararı.

(5)        18.06.2012 tarih ve 28327 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(6)        Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın, 21.05.2012 tarih ve E. 2011/235, K. 2012/99 sayılı Kararı.

(7)        29.04.2011 tarih ve 27919 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

(8)        18.02.2012 tarih ve 28208 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

(9)        Ahmet ALTINTAŞ, “SGK Aleyhine Açılacak Davalarda Yargı Yerinin Belirlenmesi”, Güncel Mevzuat, Eylül 2011

(10)      http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=gundem&id=341

(11)      18.06.2012 tarih ve 28327 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(12)      Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığı’nın, 21.05.2012 tarih ve E. 2011/211, K. 2012/98 sayılı Kararı.

(13)      14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(14)      Dn. Dava Daireleri Arasındaki İş Bölümünün, 25.04.2011 tarih ve E. 2011/13, K. 2011/13 sayılı Kararı.

(15)      Yrg. 10. HD.’nin, 28.12.2010 tarih ve E. 2009/9954, K. 2010/17840 sayılı Kararı.

(16)      Yrg. 10. HD.’nin, 05.05.2011 tarih ve E. 2010/16468, K. 2011/6782 sayılı Kararı.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.