I- GİRİŞ 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile şirketlerin yönetim kurullarının yapılarında ve işleyişlerinde birçok değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerden birisi de anonim şirketlerin yönetim kurullarında tüzel kişilerin bizzat üye olarak yer almalarıdır. Makalemizde tüzel kişilerin yönetim kurulu üyelikleri ile ilgili Eski Türk Ticaret Kanunu (ETTK) ve Yeni Türk Ticaret Kanunu (YTTK)’nun kısaca karşılaştırması yapıldıktan sonra, YTTK kapsamında tüzel kişilerin üyelikleri ile ilgili yapılması gereken işlemler hakkında bilgi verilecektir. II- TÜZEL KİŞİLERİN ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULLARINDA TEMSİLİ ETTK’nın 312. maddesinin 2. fıkrasında tüzel kişilerin yönetim kurullarında üye olamayacağı, fakat pay sahibi olan tüzel kişinin temsilcisi olan gerçek kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilecekleri hüküm altına alınmış idi. Buna göre şirket genel kurulunda tüzel kişinin değil temsilcisinin yönetim kuruluna seçilmesi, daha sonra da diğer yönetim kurulu üyeleri ile birlikte tescil ve ilan edilmesi gerekmekteydi. Tüzel kişinin bizzat yönetim kuruluna girememesinin beraberinde birçok sorunu getirmesi karşısında YTTK’da bu sistemden vazgeçilmiş ve tüzel kişinin kendisinin yönetim kuruluna üye olarak seçilebilmesi kabul edilmiştir. YTTK’nın 359. maddesinin 2. fıkrasında bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişinin de tescil ve ilan olunacağı; ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğunun, şirketin internet sitesinde hemen açıklanacağı, tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişinin toplantılara katılıp oy kullanabileceği öngörülmüştür. www.ozdogrular.com Yapılan bu değişikliğin nedenleri madde gerekçesinde aynen; “İkinci fıkrada, tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmelerine olanak tanınarak, bir taraftan, 623. maddesinin ikinci fıkrası ile uyum sağlanmış, diğer taraftan tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak sorumlu tutulmasının yolu açılarak şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara güvence verilmiştir. Düzenleme sorumluluk hukukunun ana gelişme ekseni ile çakışmaktadır. Dev yapılı, çok uluslu şirketlerin; temsilcilerinin arkasına gizlenmelerine hukukun seyirci kalması sadece adaletsizliği artırmakla kalmamakta aynı zamanda hukuka güveni de sarsmakta, hukukî gerçeğe göz kapama anlamına gelmekte ve kanun koyucuyu da hukuk kuralının nesnelliği yönünden müşkül durumda bırakmaktadır. Bu fıkra ile çağdaş, hakça bir sorumluluk sistemi kabul edilerek, tüzel kişinin temsilcisinin üye seçilmesi ile üyenin (temsilcinin) tüzel kişi ile arasındaki bağın kesildiği ve tüzel kişinin, temsilcisinin eylem ve kararlarından sorumlu tutulamayacağı şeklindeki yapay teori reddedilmiştir. Artık, tüzel kişilerin temsilcilerinden oluşan zayıf malvarlıklı üyelerin sorumluluğu ile hukukî gerçeklere göz yumulmayacaktır. Şirketler topluluğu gerçeğini tanıyıp düzenleyen (madde 195 ve devamı) bu Kanun için 359. madde sisteminin kabulü zorunluydu. Tüzel kişi yönetim kuruluna bizzat gelemeyeceği için toplantıya katılacak olan gerçek kişi onun tarafından belirlenir ve onun adına tescil ve ilân olunur. Toplantılara anılan gerçek kişi katılıp oy kullanır. Kullanılan oy tüzel kişinindir. Tescil, tüzel kişinin üyeliğini söz konusu gerçek kişinin kişiliğinde somutlaştırıp belirgin konuma getirmekte ve bu yönden kurucu bir etkiye sahip bulunmaktadır. İlan ise bunu üçüncü kişilere bildirir. Ayrıca tescil ve ilân keyfiyeti şirketin web sitesinde de yayımlanır. Belirleme, tüzel kişinin kurula her toplantıda farklı kişileri yollayarak kurulun çalışmasını ve istikrarını bozmasına engel olmak amacına yöneliktir. Tüzel kişi adına tescil ve ilân edilecek kişi, tüzel kişi tarafından belirlenir, yoksa genel kurul tarafından seçilmez; esas sözleşmeye bu yolda hüküm konulamaz. Çünkü, seçimle tüzel kişi yönetim kuruluna üye olmuştur. Tüzel kişi, kendi adına toplantılara katılacak kişiyi değiştirmek istiyorsa şirkete başvurarak yeni kişiyi tescil ve ilân ettirmelidir. Gerçek kişiyi belirlemek ve değiştirmek hakkı sadece tüzel kişiye aittir. Ancak şirketin, haklı sebeplerin varlığında tüzel kişiden değiştirme talebinde bulunmaya hakkı vardır. Bu düzenleme ile, yıllardır hukukumuza hakim olan bir tüzel kişinin yönetim kurulunda birden çok temsilciye sahip ve birden çok oyu haiz olmasına ilişkin teoriye ve dogmatiğe aykırı, menfaatler dengesini bozan uygulama da son bulacaktır. Çünkü, her üye gibi tüzel kişi de yönetim kurulunda bir oy hakkına sahip olacaktır.” şeklinde açıklanmıştır. www.ozdogrular.com Gerekçeden de anlaşılacağı üzere yapılan değişikliğin temel amacı, temsilcilerinin verdikleri zararlardan tüzel kişilerin kurtulmasını önlemek ve bu zararlardan tüzel kişilerin sorumlu tutulmasını sağlamaktır. Tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak seçilmesi durumunda tüzel kişinin, kendisini temsil edecek gerçek kişiyi belirleyerek şirkete bildirmesi ve bu kişinin tescil ve ilan olunması gerekmektedir. ETTK’da tüzel kişinin temsilcisi genel kurulda seçildiği için tüzel kişi tarafından görevden alınamıyor iken, YTTK’da tüzel kişinin bizzat kendisi genel kurulda seçildiğinden yönetim kurulunda kendisini temsil eden gerçek kişiyi dilediği zaman değiştirme hakkına sahiptir. III- 6103 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un 25 maddesinin 1. fıkrasında aynen; “Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan anonim şirket yönetim kurulları ile limited şirket müdürleri, görevden alınmaları veya yönetim kurulu üyeliğinin başka bir sebeple boşalması hâli hariç, sürelerinin sonuna kadar görevlerine devam ederler. Ancak, tüzel kişinin temsilcisi olarak üye seçilmiş bulunan gerçek kişinin, Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde istifa etmesi, onun yerine tüzel kişinin ya da başkasının seçilmesi gerekir. Tüm ortakların hep birlikte müdür sıfatıyla şirket işlerini idare ve şirketi temsil ettiği limited şirketlerde de aynı üç aylık süre içinde Türk Ticaret Kanunu’nun 623. maddesi hükmünün gereği yerine getirilir. Anonim şirketlerde Türk Ticaret Kanunu’nun 363. maddesinin birinci fıkrası uyarınca seçim yapılan durumlarda, anılan Kanun’un 359. maddesindeki şartları taşıyan yönetim kurulu üyelerinin seçilmeleri şarttır. Görevdeki yönetim kurulunun görevinin sona ermesinden sonra seçilecek üyelerin, anılan 359. maddedeki şartları taşımaları zorunludur.” hükmü mevcuttur. www.ozdogrular.com Buna göre, halen anonim şirketlerin yönetim kurullarında tüzel kişileri temsilen görev yapan üyelerin 6102 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde istifa etmeleri gerekecektir. 6102 sayılı YTTK 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girdiğinden anılan kişilerin en geç 01.10.2012 tarihinde kadar yönetim kurulu üyeliklerinden istifa etmeleri gerekmektedir. Bu tarihe kadar istifa etmeyen üyelerin görevleri bu tarih itibari ile kendiliğinden son bulacağından, anılan kişilerin bu tarihten sonra yönetim kurulu üyesi gibi işlem yapmaya devam etmeleri durumunda meydana gelecek zararlardan sorumlu olacakları açıktır. 6103 sayılı Kanun’un 25. maddesi çerçevesinde istifa eden tüzel kişi temsilcisinin yerine yeni yönetim kurulunun seçilmesi için bir genel kurulun yapılması gerekmemektedir. Zira YTTK’nın 363. maddesinin 1. fıkrasında herhangi bir sebeple bir üyelik boşalırsa, yönetim kurulunun, kanuni şartları haiz birini, geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçip ilk genel kurulun onayına sunacağı, bu yolla seçilen üyenin, onaya sunulduğu genel kurul toplantısına kadar görev yapacağı ve onaylanması hâlinde selefinin süresini tamamlayacağı öngörülmüştür. Buna göre, 01.10.2012 tarihine kadar istifa edecek olan tüzel kişi temsilcisi yerine yönetim kurulunun kalan üyeleri 359. maddedeki şartları taşıyan birisini üye olarak seçecektir. Yönetim kurulu boşalan üyelik için tüzel kişinin kendisini seçebileceği gibi başka bir kişiyi de üye olarak seçebilecektir. www.ozdogrular.com Öte yandan, üyelerinin tamamı tüzel kişi temsilcilerinden oluşan bir yönetim kurulunda, bu üyelerin aynı anda istifa etmesi halinde yeni yönetim kurulunun seçilmesi için olağanüstü genel kurula gidilmesi gerekebilir. Ancak yönetim kurulu üyelerinin aynı anda istifa etmeyip sırayla istifa etmeleri durumunda, kalan yönetim kurulu üyelerinin her istifa sonrasında 363. madde çerçevesinde yeni bir seçim yapmak sureti ile genel kurulu toplamadan da kanuni şartı sağlayabilecekleri düşünülmektedir. Yapılan seçimler sonucunda yönetim kuruluna yeni giren üyelerle tüzel kişinin seçilmesi durumunda tüzel kişinin belirleyeceği temsilcinin tescil ve ilan olunması gerekmektedir. Ayrıca YTTK’nın 1524. maddesinin 1. fıkrasına göre tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olduğu şirket aynı Kanun’un 397. maddesi uyarınca denetime tabi ve dolayısıyla da internet sitesi kurma mecburiyetinde olan şirketlerden ise, tescil ve ilan olunan tüzel kişinin temsilcisinin şirketin internet sitesinden de duyurulması gerekmektedir (YTTK md. 356, f.2).
Ersin ÖZDEMİR*
Yaklaşım * Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
