Ticari faaliyette bulunan gerçek kişiler, Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, faaliyetlerinin hacmi ve genişliğine paralel olarak farklı esaslarda vergilendirilirler. Bugün yazımızda basit usule göre vergileme üzerinde kısaca duracağız. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nca yayınlanan konu ile ilgili rehberde ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır.

Kazanç tespitinde gerçek ve basit usul

Kazançlarını işletme hesabı ya da bilanço esasına göre belirlenenler gerçek usulde gelir vergisine tabi olan mükelleflerdir. İkinci grubu ise bugün yazımızın konusunu oluşturan basit usulde gelir vergisine tabi olan mükellefler oluşturur.

İki usul kazanç tespit esasları açısından farklı olduğu gibi vergiye tabi kazancın beyan ve ödeme zamanı da farklılaştırılmıştır. Basit usule tabi olanlar yıllık kazançlarını, kazancın elde edildiği yılı izleyen yılın şubat ayının 25'inci günü akşamına kadar bildirirler. Tarh edilen vergi şubat ve haziran ayında iki taksitte ödenir. Gerçek usule tabi olanlarda ise yıllık kazanç mart ayının 25'inci günü akşamına kadar beyan edilir, mart ve temmuz aylarında ödenir. Ticari kazanç dışındaki gelirleri dolayısıyla yıllık beyanname vermek durumunda olan basit usule tabi mükellefler de beyannamelerini mart ayında verirler.

Basit usulde kazancı belirlenecek mükellefler

Aşağıdaki şartları taşıyan ticari faaliyet erbabı basit usulde vergilenebilir. Ancak kolektif şirket ortakları, sigorta prodüktörleri, ikrazatçılar ve diğer bir kısım kazanç erbabı bu usulden yararlanamazlar.

- Kendi işinde bilfiil çalışmak gerekir. Zorunlu hallerde yardımcı işçi çalıştırılabilir.

- Yıllık işyeri kirası 2008 yılında 3.900,00 YTL'yi aşmamalıdır. İşyeri kendisine aitse emsal kira bedeli bu tutarı aşamaz. (Büyükşehir belediyeleri dışında bu tutar 2.700,00 YTL'dir.)

- Diğer ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde vergiye tabi olmamak gerekir.

- Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işlendikten sonra satanların (01.01.2008'den itibaren) alımları tutarının 56.000,00 YTL, satışları tutarının 80.000,00 YTL'yi aşmaması gerekir. Alım satım dışında sadece hizmet ifa edenlerde yıllık iş hasılatının 27.000,00 YTL'yi aşmamalıdır. Hem alım satım, hem hizmet söz konusu ise toplam hasılatın 56.000,00 YTL'sini aşmaması gerekir.

Basit usulde vergilendirilmenin sağladığı avantajlar

İşletmenin boyutu göz önünde tutularak, basit usule göre vergilendirilenlere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bazı kolaylıklar ve avantajlar sağlanmıştır. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

- Defter tutmazlar.

- Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez,

- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin mal teslimleri ve verdikleri hizmetler katma değer vergisinden istisnadır.

- Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz.

- Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. İsteyen mükellefler, hiçbir yerden izin almadan, kayıtlarını kendileri tutabilirler ya da meslek mensuplarına tutturabilirler.

- Belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda toplam belge düzenleyebilirler.

- Geçici vergi beyan edilmez ve ödenmez.

Basit usulde kazancın belirlenmesi ve beyanı

Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılattan giderler ve satılan malların alış bedelleri toplamı düşülerek belirlenir. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır.

Kazancın bu şekilde tespiti sırasında emtia ticareti ile uğraşanlarca;

- Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata,

- Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri gidere,

İlave edilmesi gerekir.

Ancak, kullanılan sabit kıymetler gider yazılmayacak ve üzerinden amortisman hesaplanmayacaktır. Şüpheli hale gelen alacakları için de karşılık ayırıp gider yazamazlar. Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin defter tutma yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu mükellefler, kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanunu'nun defter tutma hükümleri hariç, bildirme, vesikalar, muhafaza, ibraz diğer ödevler ceza hükümleri ile bu kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler.

Yukarıdaki esaslara göre belirlenen ticari kazanç şubat ayının 25'inci günü akşamına kadar verilecek yıllık beyanname ile beyan edilir. Gelir vergisi matrahının tespitinde Bağ-Kur primi, bireysel emeklilik dahil olmak üzere ödenen sigorta primleri beyan edilen gelirin yüzde 10'unu aşmamak şartıyla, düşülebilir. Ayrıca yine gelirin yüzde 10'una kadar olan kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait eğitim ve sağlık harcamalarını da indirim konusu yapabilirler.

2007 yılı ile ilgili olarak beyan edilen gelir vergisi matrahı üzerinden 2007 yılı gelir vergisi tarifesi uygulanarak mükellefin ödeyeceği vergi hesaplanır.

Basit usule tabi mükelleflerde kayıt ve belge düzeni

Basit usulde vergilenen mükelleflerin de, hasılatları ile ilgili olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura, perakende satış vesikaları ve ilgili mevzuatta sayılan diğer belgeleri düzenlemeleri ve kullanmaları gerekir.

- Basit usule tabi mükelleflerin kullandıkları belgeler ve zarflar sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) tarafından bastırılmaktadır.

- Bu mükelleflerin kayıtları ister odalar bünyesinde oluşturulan muhasebe bürolarında tutulsun, ister kendileri tutsun, belgelerini bağlı bulundukları oda veya birlikten temin edeceklerdir.

- Mükelleflerin bulunduğu yerde bağlı oldukları oda veya birlik yoksa veya bulunduğu yerde bağlı olacağı oda veya birlik kurulmamış ise; en yakın oda veya birliğe veya karma odaya kayıt yaptırmaları gerekir. Belgelerini de kayıt yaptırdığı bu odadan temin edeceklerdir. Bazı mükellefler için ayrı uygulamalar söz konusu olabilir.

Basit usule tabi mükelleflerin kayıtları, bağlı oldukları oda veya birlikler bünyesinde kurulan muhasebe bürolarında tutulmaktadır. İsteyen mükellefler, kayıtlarını hiçbir izne gerek olmadan kendileri de tutabilmektedir.

- Mükellefler, satış ve hizmetleri için düzenledikleri hasılat belgelerini bir zarfta, faaliyetleri ile ilgili olarak mal ve hizmet alışları ile gider belgelerini başka bir zarfta toplayıp saklayacaklardır. Kayıtları odalarda tutulan mükellefler ise her aya ait zarfları izleye ayın 10'una kadar kadının tutulduğu büroya teslim edeceklerdir.

- Mükelleflerden zarf içinde alınan belgeler bürolarda işletme hesabı defterinin gelir ve gider sayfalarındaki işlem başlıkları esas alınarak bilgisayar ortamına aktarılacaktır. Bu belgeler cari yıl sonuna kadar bürolarda saklanacaktır. İzleyen 5 yılda ise mükelleflerce muhafaza edilecektir.

http://www.dunyagazetesi.com.tr/yazar.asp?authId=64