I- GİRİŞ

Ölüm sigorta kolundan sağlanan en temel hak ölüm aylığı bağlanmasıdır. Sigortalıların iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümü halinde ise hak sahiplerine ölüm geliri bağlanmaktadır. Ölüm aylığı veya ölüm geliri geçimleri sigortalı tarafından sağlanan aile bireyleri bakımından önemli bir güvence niteliğindedir. Nihayetinde ölümün kaçınılmaz olması bu güvenceyi daha hayati kılmaktadır. Ancak sigortalının geride kalan hak sahibi durumundaki eş, çocuk, ana ve babasına ölüm aylığının/gelirinin bağlanması belirli koşullara bağlanmış bulunmaktadır. Hak sahibi kız çocuklarına sağlanan haklardan birisi de evlenme ödeneği veya halk arasındaki ifadesiyle çeyiz parası/yardımıdır. Bu çalışmamızda malûl kız çocuklarına evlenme ödeneği verilip verilmeyeceği hususunu açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- HAK SAHİBİ ÇOCUKLARA ÖLÜM AYLIĞI/GELİRİ BAĞLAMA KOŞULLARI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(1)’nun “Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması” başlıklı 34. maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre;

“b) Bu Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya

2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,

her birine % 25’i,

c) (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50’si,

… oranında aylık bağlanır.”

Kanun’un bu amir hükmü uyarınca malûl çocukların (kız/erkek) 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaları veya kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmış olması durumunda kendilerine ölüm aylığı/geliri bağlanamayacaktır. Ancak evli olmaları ölüm aylığı/geliri bağlanmasına engel olmayacaktır. www.ozdogrular.com

Aynı Kanun’un “Hak Sahiplerine Gelir Bağlanması, Evlenme ve Cenaze Ödenekleri” başlıklı 20. maddesine göre; İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, 34. madde hükümlerine göre gelir bağlanır.

37. madde hükümlerine göre de hak sahiplerine cenaze ve evlenme ödeneği verilir. Buna göre Kanun; ölüm sigorta kolundan aylık bağlanması ve paylaştırılması ile evlenme ödeneğinin verilmesi bakımından hak sahiplerinin sahip olması gereken şartlar konusundaki hükümlerin iş kazası ve meslek hastalığı kapsamında sağlanan ölüm geliri ve evlenme ödeneği hakkında da uygulanacağını belirtmektedir.

III- EVLENME ÖDENEĞİ VE MALÛL KIZ ÇOCUKLARININ DURUMU

Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz, bu durumda olanlar 60. maddenin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır. (5510/37-I. md.) Evlenme ödeneği hesaplanırken ek ödeme hesaba katılmaz. www.ozdogrular.com

Örnek: Zeynep Hanım hak sahibi kız çocuğu olarak babasından dolayı yetim aylığı almakta iken 10.10.2011 tarihinde evlenmiştir. Zeynep Hanım’a bu tarihte 250 TL aylık, 10 lira da ek ödeme verilmektedir. Zeynep Hanım’ın evlenme ödeneği talebinde bulunması halinde aylığı evlenme tarihini takip eden ödeme döneminden itibaren durdurulur ve kendisine ek ödeme hariç almakta olduğu aylığın 2 yıllık tutarı olan 250×24 =6.000 TL peşin olarak ödenir.

Kanun’a göre kız çocuğu bu iki yıllık süre içerisinde tekrar gelir ya da aylığa hak kazanamazsa da, genel sağlık sigortalısı olarak sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam eder. Evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren 34. maddeye göre yeniden belirlenir.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(2)’nin 64. maddesinin 2. fıkrasına göre; evlenme ödeneğinin ödenmesi için hak sahiplerinin bir dilekçe ile Kurum’a başvurması gerekir. Evlenme tarihi nüfus kütüğüne işlenmemişse, dilekçeyle birlikte evlenme cüzdanının bir örneğinin de Kurum’a verilmesi zorunludur.

Babaları ölen kız çocuklarına evlenme ödeneği verileceği gibi bu ödenek, annelerinden dolayı kendilerine aylık veya gelir bağlanmış olan kız çocuklarının evlenmeleri durumunda da verilecektir. “Ancak kız çocuk malûl ise geliri veya aylığı kesilmeyeceğinden kendisine evlenme ödeneği verilemeyecektir.”(3)

Yukarıdaki örnekte geçen Zeynep Hanım’ın Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirerek malûl olduğu anlaşılıp buna göre kendisine ölüm aylığı/geliri bağlandığını varsayalım. Bu durumda Zeynep Hanım’ın evlenmesi kendisine bağlanmış olan ölüm aylığının/gelirinin kesilmesine yol açmayacak dolayısıyla Zeynep Hanım’a evlenme ödeneği verilmesi de söz konusu olmayacaktır.

Malûl çocukların 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaları veya kendi sigortalılıkları nedeniyle kendilerine gelir veya aylık bağlanması durumunda ise aldıkları ölüm aylığı/geliri kesilir. Ancak malûl çocuklarda yaş, öğrencilik niteliği ve bekar olma şartları aranmaz.

Sigortalının aylık bağlanmamış veya aylık bağlandıktan sonra kesilen çocuklarından sonradan çalışamayacak durumda malûl olanlara, 5510 sayılı Kanun’a tabi veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları ve buralardan kendi sigortalılığı nedeniyle aylık ve gelir bağlanmaması şartıyla, malûllük durumunun tespitine esas sağlık kurulu rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanır. www.ozdogrular.com

Evlenme ödeneği ile ilgili önemli bir husus da, anne veya babasından dolayı kendisine evlenme ödeneği verilen kız çocuğunun iki yıl içinde eşinin ölmesi ve eşinden dolayı aylığa hak kazanması durumunda, eşten dolayı tarafına ölüm aylığı bağlanır(4).

IV- SONUÇ

Ölüm aylığı veya geliri alan malûl çocukların; 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaları veya buralardan kendi çalışmaları nedeniyle aylık/gelir almaları durumunda ölüm aylığı/geliri kesilmektedir. Ancak malûl çocukların evlenmeleri durumunda aylıkları kesilmediğinden evlenen malûl kız çocuklarına evlenme ödeneği/çeyiz parası verilemeyecektir.Reşat MERTTİR*

Yaklaşım

*          İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2010, s. 583

(4)         22.07.2011 tarih ve 2011/58 sayılı SGK Genelgesi, s. 57

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.