I- GİRİŞ Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK)’nun amacı toplumun her kesimindeki vatandaşların sosyal güvencelerini sağlamaktır. Bunun için gerekli yasal ve idari düzenlemelerin yapılması maksadıyla ilgili kararlar alınır ve uygulamaya sokulur. Bazı iş kolları bulunduğu sektörün prensiplerinden dolayı istisnai durumları gerektirebilir. Bu durumda bu sektör için özel düzenlemeler yapmak gerekmektedir. Bu sektörlerden biri de sanatçı diye tabir edilen film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif vb. diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarların çalıştıkları sektörlerdir. Sanatçıların çalışmalarında normal bir işin çalışma prensiplerine göre farklılıklar oluşmaktadır. Örneğin; sanatçının çalışması sonucu ortaya çıkan şey eserdir, çalışma süreye bağlı olmayıp eserin tamamlanması ile ilgilidir, çalışma çoğu kez sanatçının şahsına (yüz, ses vs.) bağlıdır. Bu sebeplerden dolayı sanatçı yaptığı iş karşısında sigortalılığın nasıl uygulanması gerektiği ile tereddütler oluşmaktadır. Bu yazımızda 5510 sayılı Kanun’a göre sanatçıların sigortalılığı konusu izah edilecektir. www.ozdogrular.com II- SANATÇILARIN SİGORTALILIĞI Film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif vb. diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarların kısacası sanatçıların çalışma durumlarına göre 5510 sayılı Kanun’da genel ve özel düzenlemeler bulunmaktadır. www.ozdogrular.com A- SANATÇILAR GENEL OLARAK 4/A’ LIDIR Bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarlar 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 10. maddesi ile 11.07.1978 tarihinden itibaren SSK(4/a)’lı sigortalı sayılmışlardır. 2008 yılı Ekim ayı başında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesi ile de Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlen uğraşı alanlarında çalışan sanatçıların sigortalılıkları aynı şartlarla devam ettirilmiştir. 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendinde bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar 4/a kapsamında sigortalı sayılmışlardır. www.ozdogrular.com B- SANATÇILARA KOLAY SİGORTA HAKKI GETİRİLMİŞTİR Sanatçıların çalışma sürelerinin diğer meslek gruplarından farklılık göstermesi ve kayıt dışılığın fazla olması hususları da dikkate alınarak kayıtlı çalışmanın artırılması amacıyla; 6111 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’da yapılan düzenleme ile 01.03.2011 tarihinden itibaren kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan sanatçılar, kendileri tarafından 2012 için 19 gün üzerinden prim ödemeleri suretiyle Kurum’a müracaat ettikleri tarihten itibaren Ek 6. madde gereği 4/a kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Söz konusu sanatçılardan sigortalı olmak isteyenlerin, bağlı oldukları meslek birliği, sendika ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın merkez veya taşra birimleri tarafından onaylanmış “Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi” ve işverenleri ile imzaladıkları kısmi süreli iş sözleşmesiyle ikamet ettikleri ilde bulunan sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine müracaat etmeleri gerekmektedir. 01.03.2011 ile 19.04.2012 tarihleri arasında 5510 sayılı Kanun’un Ek 6. maddesine göre (aylık 10 günden az çalışarak) prim ödeyen toplam sigortalı sayısı 154 kişidir (2012/Mayıs). 2012 yılı ilk altı ayında 182,5 TL, ikinci altı ayında 193,6 TL ödeyerek 30 günlük hizmet alabilmektedirler. www.ozdogrular.com C- SANATÇILARDAN BAŞROL OYUNCULARINA İSTİSNAİ HAK Dizi film sektörünün son dönemde atılım yapması, bu sektörde çalıştırılan kişi sayısında önemli ölçüde artış olması nedeniyle gerek yapımcıların gerekse çalışanların sorunları her iki sektör temsilcilerinin katılımları da sağlanarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nca değerlendirilmiş hatalı uygulamaların düzeltilmesi ve uygulamada birliktelik sağlanması, bu sektörde çalışanlar hakkında açıklanması gereken konularla ilgili olarak 24.07.2012 tarihli Genel Yazı yayımlanmıştır. Söz konusu Genel Yazı’nın yazılabilmesi için Kurum Hukuk Müşavirliğinden görüş alınmıştır. Söz konusu görüşte; “yapımcı şirket adına kendi hususiyetini vermek suretiyle bir eser (ürün) üreten, bir eserin meydana gelmesinde asli unsuru oluşturan (senarist, özgün müzik yapımcısı, dialog yazarı, başrol oyuncusu gibi), bu şekilde üretmiş olduğu eser nedeniyle eser sözleşmesinin tarafı olabilen, bireysel olarak yaptıkları bu işlerden dolayı serbest meslek faaliyeti yürütmesi nedeniyle doğan serbest meslek kazancı olan ve bu kapsamda fatura düzenleyerek çalışan sanatçıların ise yapım şirketleri ile istisna (eser) sözleşmesi düzenlenmek suretiyle 4/b kapsamında değerlendirilebileceği mütalaa olunmaktadır.” denilmiştir. Buna göre; söz konusu mütalaa ile yapımcılar başrol oyuncuları ile istisna akdi düzenleyebileceklerdir. www.ozdogrular.com Bu durum değişik kesimler tarafından eleştiri konusu olmuştur ancak dizilerde başrol oynayarak kendi marka değerini oluşturan oyuncular vardır ki bunlar sadece marka değerleri ile yapılan işin asli unsurudur. Bu oyuncular oluşturdukları marka değerleri ile oynadıkları filmler haricinde reklam, isim hakkı, ses hakkı vs. gibi unsurlarla normal bir kazancın çok çok üzerinde kazanç elde ederek yapılan işten ayrı, bağımsız bir özelliği olan oyunculardır. Bu oyuncuların diğer oyuncularla kıyası yaptıkları işin büyüklüğü, harcanan mesai ve tüketilen emek ile ölçülemez. Bu oyuncular için değerlendirme sadece ve sadece marka değerleri açısından yapılır. Bu sebeple; bu oyuncular için gerek eser sözleşmesindeki konumları gerekse işin mali yönü de düşünüldüğünde ne 4/a’lılık ne de Ek 6. madde kapsamındaki kolay sigortalılık geçerli bir sigorta olarak uygulanması zor olmaktadır ve bu oyuncular projelerde aldıkları ücretleri serbest meslek makbuzu kesmek suretiyle tahsil edip vergi mükellefi oldukları için uygulamayı rahatlatmak açısından sadece başrol oyuncuları ile yapımcıların istisna akdi yapmaları kolaylık olacaktır. Bu durumda başrol oyuncularının 4/b kapsamında sigortalı olmaları gerekmektedir. III- SONUÇ Makalemizde genel olarak heykeltıraştan yazara, oyuncudan ressama kadar bütün sanatçıları içine alacak şekilde sanatçıların sigortalılık konusunu açıklama yapmaya çalıştık. Ancak son günlerde dizi sektöründeki oyuncular üzerinden yapılan tartışmaları göz önünde tutarak değerlendirme yaptığımızda oyuncuların bilhassa maliye ile sorun yaşamamaları için sektörde genel olarak serbest meslek makbuzu ile çalışmaları ve Gelir Vergisi Kanunu gereği vergi mükellefi olmaları gibi bir fiili durum bulunmaktadır. Bu durumda her iki uygulama yani Maliye’nin ve SGK’nın uygulamaları çatışmaktadır. Maliye açısından vergi mükellefi iken SGK açısından 4/a’lı sayılması çatışma oluşturmaktadır. Zira, vergi mükellefi 4/b’li olmalıdır. Öncelikle bu konunun çözümlenmesi gerekmektedir. Bu sorunu çözecek Bakanlık bizce ne Maliye Bakanlığı ne de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’dır. Çözüm mercii Kültür ve Turizm Bakanlığı’dır. Yapılan çalışmalar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında değerlendirilmekte ve sorunların yaşanması halinde konuya Telif Mahkemeleri bakmaktadır. Bu sebeple sektördeki karışıklığın giderilmesi ve uygulama birliğinin sağlanması için, Kültür ve Turizm Bakanlığı mali ve sigorta mevzuatının doğru yönlendirilmesi açısından gerekli özel düzenlemeleri yapmalıdır. www.ozdogrular.com
Ersin UMDU*
Yaklaşım * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
