I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu[1] sosyal sigortaların amacına uygun ve düzenli bir biçimde uygulanmasını sağlamak amacıyla işverenlere birçok önemli görevler yüklenmiştir.[2] Kanun’da öngörülen yükümlülüğünü aksatan işverenler için ise yaptırım olarak idari para cezası öngörmüştür. 5510 sayılı Kanun’da düzenlenen idari para cezaları 506 sayılı Kanun’da olduğu gibi asgari ücrete endekslenmiştir.[3] www.ozdogrular.com

Makalemizde adı geçen kanuna göre uygulanan idari para cezalarında hangi hallerde ve ne oranda indirim uygulandığını örneklerle açıklamaya çalışacağız.

II- TAHAKKUKTA İNDİRİM

İdari para cezalarında tahakkukta indirim uygulaması “6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[4]”dan önce sadece işyeri bildirgesinin kendiliğinden geç verilmesi durumunda söz konusuydu. Adı geçen Yasayla birlikte bu uygulamanın alanı genişletilmiş olmaktadır. Buna göre 6270 sayılı Kanun’un 11. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. www.ozdogrular.com

Söz konusu değişiklik sonucu anılan fıkra;

“Mahkeme kararına, Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır.” şeklinde değişmiştir.

Bu değişikliğin manası şudur; mahkeme kararına, kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere,

(a)   Sigortalı işe giriş bildirgesi,

(b)   İşyeri bildirgesi,

(g)   Sigortalının istirahatı halinde verilmesi gereken belge,

(h)   11. maddedeki bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar,

(j)    Sigortalı işten çıkış bildirgesiyle ilgili uygulanan idari para cezaları

cezaya muhatap işverence cezaya konu belgenin/yükümlülüğün kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi/yerine getirilmesi ve söz konusu cezaların muhataplarınca, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanacaktır.

Konuyu işyeri bildirgesi örneği üzerinden hareketle daha anlaşılır kılmaya çalışalım. 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinin (b) bendinde, “… 11. maddesinde belirtilen bildirgeyi, Kurum’ca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;

1) Kamu idareleri ile bilânço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin üç katı tutarında,

2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında,

3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında

idari para cezası uygulanır.” denilmektedir. Yani işyeri bildirgesini kanunun öngördüğü şekilde ve sürede Kurum’a vermeyen işverenlere tuttukları defter türüne göre idari para cezası uygulanması hüküm altına alınmıştır.

Ancak, işyeri bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra işverence, kendiliğinden, verilmesi halinde idari para cezası 2/3 oranında uygulanmaktaydı (6270 sayılı Kanun’dan önceki indirim uygulaması) adı geçen Kanun’dan sonra ise işyeri bildirgesinin işverence, 30 gün içinde kendiliğinden verilmesi halinde ceza ¼ oranında uygulanacaktır (yani ¾ oranında indirim). www.ozdogrular.com

Ayrıca bu cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde makalenin üçüncü başlığında inceleyeceğimiz ¼ oranında ki tahsilatta indirim uygulamasından da yararlanılacaktır.

Bu durumu bir tablo halinde sunalım.

Tablonun birinci sütunda cezaya muhatap işyerinin defter tutmakla yükümlü olup olmadığı; yükümlüyse ne tür defter tutmakla yükümlü olduğu; ikinci sütunda indirim uygulanmadan önceki ceza miktarı; üçüncü sütundaysa indirim uygulandıktan sonraki ceza miktarı yer almaktadır.

III- İDARİ PARA CEZALARININ TAHSİLATINDA İNDİRİM

Sosyal güvenlik mevzuatına göre kendisine tebliğ edilen idari para cezasını Kurum’a itiraz etmeden ve yargı yoluna başvurmadan, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödeyen işverenlere 1/4 oranında indirim uygulanmaktadır. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilememektedir. Ancak Kurum’ca veya mahkemece Kurum lehine karar verilmesi halinde, daha önce tahsil edilmemiş olan dörtte birlik ceza tutarı, gecikme cezası, gecikme zammı dikkate alınarak tahsil edilmektedir. www.ozdogrular.com

Örnek: Özel sektörde faaliyet gösteren bir işyerinin 2012/Ağustos ayına ait 10 adet işe giriş bildirgesini geç verdiğini (30 günlük sürede) varsayalım. Bu varsayıma göre söz konusu işveren için tahakkuk edecek ceza miktarı 2.351,25 TL ( 940,50 x 10 = 9.405,00 / 4 = 2.351,25 ) tutarında olacaktır.

Şayet söz konusu işveren kendisine tebliğ edilen bu cezayı Kurum’a itirazda bulunmaksızın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde öderse bahse konu cezayı 1.763,44 TL olarak ödeyecektir.

Diğer taraftan işverenin cezayı peşin ödeyerek indirimden yararlandığını fakat daha sonra durumu yargıya taşıdığını ve yargılama sonucunda Kurum’un haklı çıktığını ve işverenin davayı kaybettiğini düşünelim. Bu durumda cezaya muhatap işveren daha önce ödemediği ¼ oranındaki indirim tutarını (587,81 TL) gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte Kurum’a ödemek zorunda kalacaktır. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

İdari para cezalarının uygulanmasından amaç Kanun’un öngördüğü bir takım yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesinin sağlanmasıdır. Cezaya muhatap işverenlerin ve/veya kurumların çoğunluğu cezai müeyyideyle karşılaştıkları hallere isteyerek değil sehven, şartların zorluğu ya da ihmalden düşmektedirler. Diğer taraftan Kurum’un tahakkuk ettiği bütün idari para cezalarını kolaylıkla ve gecikmeksizin tahsil ettiğini söylemek de pek mümkün değildir. Bu sebeplerle, hem işveren ve/veya kurumların düştükleri cezai halden bir nebze daha kolay kurtulmalarına; hem de Kurum’un cezaların tahsilat oranını artırmasına imkân verecek bu neviden düzenlemelerin yerinde olduğunu söyleyebiliriz.

Coşkun Bilgin*
E-Yaklaşım

*  SGK, Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

[1] 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] A. Can TUNCAY, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, İstanbul 1996, s. 187

[3] Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2011, s. 156

[4] 26.01.2012 tarih ve 28185 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.