I- GİRİŞ

Bazı kişilerin genel sağlık sigortalılığı özel hükümler tabi tutulmuştur. Bu kapsamdaki kişiler arasında 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çıraklar ve mesleki eğitim gören öğrencileri, meslek liselerinde okumakta iken ya da yükseköğrenim döneminde staj yapan öğrencileri, 2547 sayılı 1YÖK Kanunu kapsamında kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencileri ve staj yapan avukatları sıralamak mümkündür.

Bunlar dışında 60 günden fazla prim borcu olduğu için sağlık hizmetlerinden yararlandırılmayan 4/b kapsamındaki sigortalıların bakmakla yükümlü olduğu kişilerle, meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler de genel sağlık sigortalılığı özel olarak düzenlenenler arasında sayılabilir. Ancak yazı içerisinde belirtilen bu kişilere ilişkin düzenlemeler üzerinde durulmayacaktır. Bu bağlamda makale içinde ilk paragrafta sayılan kişilerin hangi şartlarda genel sağlık sigortalısı sayılacakları, genel sağlık sigortası tescilinin ne şekilde olacağı, genel sağlık sigortası priminin hangi oran üzerinden ve kim tarafından ödeneceği ile genel sağlık sigortalılıklarının hangi şartlarda sonlandırılacağı üzerinde durularak konuya açıklık getirilmesi amaçlanmaktadır. www.ozdogrular.com

II- 3308 SAYILI MESLEKÎ EĞİTİM KANUNU’NDA BELİRTİLEN ADAY ÇIRAK, ÇIRAKLAR VE MESLEKİ EĞİTİM GÖREN ÖĞRENCİLER

6111 sayılı Kanun’un 24. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde değişikliğe gidilmiştir. Yapılan bu değişiklik sonucu daha önce kendi sigortalılıkları nedeniyle genel sağlık sigortası kapsamında olmayan 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerin kendi sigortalılıklarına bağlı olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınması sağlanmıştır. Ancak belirtilen bu kişilerin genel sağlık sigortası kapsamına alınabilmesi için bakmakla yükümlü kişi kapsamında olmamaları ve 5510 sayılı Kanun’un 60/c-1 kapsamında (eski adıyla yeşil kartlılar) sağlık yardımlarından yararlanamıyor olmaları şartı getirilmiştir. www.ozdogrular.com

Bu bağlamda 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerden, bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar mesleki eğitime başladıkları tarihten itibaren sigortalı işe giriş bildirgesi dışında her hangi bir bildirime gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılacaklardır. Bu kapsamdaki kişilerin genel sağlık sigortalılığı ise başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı sayıldıkları veya mesleki eğitimlerinin sonra erdiği tarihte itibaren sona erecektir. www.ozdogrular.com

3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerin prim oranı, prime esas kazançlarının % 6’sıdır. Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası), % 5’i genel sağlık sigortası primidir (5510/81. md.). Bahsi edilen bu kişilerin sigorta primleri Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar tarafından ödenir (5510/87. md.). Belirtmeliyiz ki işe giriş bildirgelerinde çıraklar için sigortalılık kodunun “7-Çırak” olarak seçilmiş olması gerekmektedir. Yine genel sağlık sigortası kapsamına alınacak bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar için iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primleri öğrenim gördükleri okullar tarafından “42 numaralı” belge türü seçilerek Kurum’a bildirilmelidir.

III- MESLEK LİSELERİNDE OKUMAKTA İKEN YA DA YÜKSEKÖĞRENİM DÖNEMİNDE STAJ YAPAN ÖĞRENCİLER

6111 sayılı Kanun’un 24. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yapılan değişiklik sonrası meslek liselerinde okumakta veya yükseköğrenimlerine devam etmekte iken zorunlu olup olmadığına bakılmaksızın staja tabi tutulan öğrencilerinde kendi sigortalılıklarına bağlı olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınması sağlanmıştır. Ancak belirtilen bu kişilerinde genel sağlık sigortası kapsamına alınabilmesi için bakmakla yükümlü kişi kapsamında olmamaları ve 5510 sayılı Kanun’un 60/c-1 kapsamında (eski adıyla yeşil kartlı) sağlık yardımlarından yararlanamıyor olmaları şarttır. www.ozdogrular.com

Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerden, bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar staja başladıkları tarihten itibaren sigortalı işe giriş bildirgesi/aylık prim ve hizmet belgesi dışında her hangi bir bildirime gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılacaklardır. Bu kapsamdaki kişilerin genel sağlık sigortalılığı da başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı sayıldıkları veya stajlarının sonra erdiği tarihte itibaren sona erecektir.

Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerin prim oranı, prime esas kazançlarının % 6’sıdır. Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı), % 5’i genel sağlık sigortası primidir (5510/81. md.). Bahsi edilen bu kişilerin de sigorta primleri Milli Eğitim Bakanlığı veya eğitim gördükleri okullar tarafından ödenir (5510/87. md.).

Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için sigortalılık kodunun “19-Stajyer” olarak seçilmesi gerekmektedir. Genel sağlık sigortası kapsamına alınacak bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar için ise iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primleri öğrenim gördükleri okullar tarafından “43 numaralı” belge türü seçilerek Kurum’a bildirilmelidir. www.ozdogrular.com

IV- 2547 SAYILI YÖK KANUNU KAPSAMINDA KISMİ ZAMANLI ÇALIŞTIRILAN ÖĞRENCİLER

6111 sayılı Kanun’un 24. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yapılan değişiklik sonrası genel sağlık sigortası kapsamına alınan bir diğer grup ise üniversitelerde kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler olmuştur. Yapılan değişiklik sayesinde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82. maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayan öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda sayılmayanlar kendi çalışmalarına bağlı olarak genel sağlık sigortalısı sayılmıştır. www.ozdogrular.com

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden, bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar kısmi zamanlı olarak çalışmaya başladıkları tarihten itibaren sigortalı işe giriş bildirgesi dışında her hangi bir bildirime gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılacaklardır. Bu kapsamdaki kişilerin genel sağlık sigortalılığı ise başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı sayıldıkları veya kısmi zamanlı çalışmaları sonra erdiği tarihten itibaren sona erecektir. Kısmi zamanlı çalışan öğrencilerin prim oranı, prime esas kazançlarının % 6’sıdır. Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı), % 5’i genel sağlık sigortası primidir (5510/81. md.). Bahsi edilen bu kişilerin de sigorta primleri öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumu tarafından ödenir (5510/87. md.).

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler için sigortalılık kodunun “18-YÖK kısmi istihdam” olarak seçilmesi gerekmektedir. Genel sağlık sigortası kapsamına alınacak bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar için ise iş kazası, meslek hastalığı ve genel sağlık sigortası primleri öğrenim gördükleri okullar tarafından “43 numaralı” belge türü seçilerek Kuruma bildirilmelidir. www.ozdogrular.com

V- STAJ YAPAN AVUKATLAR

6111 sayılı Kanun’un 34. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesine eklenen sekizinci fıkra ile 1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca avukatlık stajı yapmakta olanlar da yapmış oldukları staj süresinde genel sağlık sigortalısı sayılmıştır. Ancak bahis edilen stajyer avukatların 5510 sayılı Kanun’a göre zorunlu sigortalı[1] veya bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmamaları ve 5510 sayılı Kanun’un 60/c-1 kapsamında (eski adıyla yeşil kartlı) sağlık yardımlarından yararlanamıyor olmaları gerekmektedir.

Yeni düzenlemenin yürürlük tarihinin 01.03.2011 olması nedeniyle genel sağlık sigortalısı sayılan stajyer avukatlar 01.03.2011 tarihinden önce staj yapmaya başlamışlarsa genel sağlık sigortalılıkları 01.03.2011 tarihinden itibaren başlatılacaktır. Bu şekilde genel sağlık sigortalısı sayılanların genel sağlık sigortası primleri Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının % 6’sıdır (5510/60-Son md.). Bu primler Türkiye Barolar Birliği tarafından ödenir. Türkiye Barolar Birliği, avukatlık stajı yapmakta olanlardan 5510 sayılı kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü kişi durumunda olmayanları staj yapmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirecektir. Bunların genel sağlık sigortalılığı avukatlık stajı yapmaya başladıkları tarih itibariyle başlatılacak ve genel sağlık sigortalılığı başka bir kapsamda genel sağlık sigortalısı sayıldıkları veya staj süresi sonra erdiği tarihten itibaren sona erecektir. www.ozdogrular.com

VI- SONUÇ

Bazı kişilerin genel sağlık sigortalılığı özel hükümlere tabi tutulmuştur. Genel sağlık sigortalılığı özel olarak düzenlenenlerden makale içerisinde bahsi edilen kişilerin ortak özelliği ise öncelikli olarak bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında olmamaları şartıdır. Bunların diğer bir ortak özellikleri ise bu kişilerin aranan şartları sağlayıp genel sağlık sigortalısı sayılmalarına karşın bakmakla yükümlü kişi olamamalarıdır (5510/3-I-10 md.). Örneğin avukatlık stajı yapmakta olan ve yukarıda açıkladığımız şartları sağladığı için Türkiye Barolar Birliği tarafından adına genel sağlık sigortası primi ödenen bir avukatın eğer evli ise eşi ve çocuklarının bakmakla yükümlü kişi olarak onun genel sağlık sigortasından yararlanma imkânı bulunmamaktadır.

Erden ÇAKAR*
E-Yaklaşım

*   Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, SGK Denetmeni, Doktora Öğrencisi
[1] Avukatlık Kanunu gereği, staj yapan avukatlar zorunlu sigortalı olamamakta, hizmet akdiyle çalışamadığı gibi ticari faaliyette de bulunamamaktadır. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.