I- GİRİŞ

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin ilgili hükümleri doğrultusunda işveren yükümlülüklerine ilişkin uygulama esaslarını düzenleyen “İşveren Uygulama Tebliği”[1] yürürlüğe girdi. “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ”[2] ise yürürlükten kalktı. www.ozdogrular.com

II- YÜRÜRLÜĞE GİREN İŞVEREN UYGULAMA TEBLİĞİ’NE GÖRE KISMEN PRİME TABİ TUTULACAK KAZANÇLAR

A- YEMEK PARALARI (YARDIMI)

Sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6’sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı,  prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir. www.ozdogrular.com

Bu durumda, yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar,

Brüt Günlük Asgari Ücret x  % 6 x (Ay İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = İstisna Tutarı,

Ödenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası

formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.

Örnek: Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 250 TL tutarında yemek parası ödenmiştir. (E) sigortalısının ilgili ayda hafta sonları (Cumartesi ve Pazar günleri) fiilen çalışmadığı göz önüne alındığında yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;

Brüt Günlük Asgari Ücret x  % 6 x (Ay içinde Fiilen Çalışılan gün sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = İstisna Tutarı

31,35 TL X % 6 X 22 Gün= 41,36 TL (İstisna Tutarı)

250 TL – 41,36 TL= 208,64 TL ( Prime Esas Kazanca dahil edilecek yemek parası)

B- ÇOCUK ZAMMI (YARDIMI)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesinde Kurum’ca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek çocuk zamları sigorta priminden istisna tutulmuştur. www.ozdogrular.com

Sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın; sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitimi Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın Kanun’a göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından en fazla iki çocuk (iki çocuk dahil) için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin % 2’si oranındaki tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

Bu durumda, çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;

Brüt Aylık Asgari Ücret  x  % 2 x Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) = İstisna Tutarı,

Ödenen Çocuk Zammı – İstisna Tutar = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı

formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

Örnek: Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 3 çocuğu göz önüne alınarak çocuk başına 100 TL çocuk zammı verilmiştir. Sigortalı (E)’nin prime esas kazancına dahil edilecek tutar;

Brüt Aylık Asgari Ücret x  % 2 x Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) = İstisna Tutarı

940,50 X %2 X 2 =37,62 TL ( İstisna Tutarı)

300 TL – 37,62 TL = 262,38 TL (Prime Esas Kazanca dahil edilecek çocuk zammı)

C- AİLE ZAMMI (YARDIMI)

4/a (SSK) sigortalısına aile zammı adı altında yapılacak ücret ödemesi gelir vergisi ve damga vergisi stopajlarına tabidir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesinde Kurum’ca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek aile zamları sigorta priminden istisna tutulmuştur. SGK tarafından, asgari ücretin % 10’u olarak belirlenmiş bulunan aylık limit dahilindeki aile zammı ödemeleri SGK primine tabi değildir.

Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin Kanun’a tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin % 10’u oranındaki tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

Bu durumda, aile zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;

Brüt Aylık Asgari Ücret x  % 10 = İstisna Tutarı,

Ödenen Aile Zammı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,

Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

Örnek: Aylık brüt ücreti 2.000,00 TL olan (E) sigortalısına 2012/Temmuz ayında 200 TL tutarında aile zammı verilmiştir. Sigortalı (E)’nin prime esas kazancına dahil edilecek tutar;

Brüt Aylık Asgari Ücret x  % 10 = İstisna Tutarı

940,50 X %10 = 94,05 TL ( istisna Tutarı)

200 TL – 94,05 TL = 105,95 TL (Prime Esas Kazanca dahil edilecek aile zammı)

Diğer taraftan, sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu defa ödemenin yapıldığı tarihteki 16 yaşından büyükler için belirlenen asgari ücret üzerinden,

Yemek parası için;

Brüt Günlük Asgari Ücret  x  % 6 x (Yıl İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = Yıllık İstisna Tutarı,

Yıllık Olarak Ödenen Yemek Parası – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası,

Çocuk zammı için;

Brüt Aylık Asgari Ücret  x  % 2 x Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) x 12 Ay  = Yıllık İstisna Tutarı,

Yıllık Olarak Ödenen Çocuk Zammı – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı,

Aile zammı için ise,

Brüt Aylık Asgari Ücret  x  % 10 x 12 Ay = Yıllık İstisna Tutarı

Yıllık Olarak Ödenen Aile Zammı – Yıllık İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı

formülü vasıtasıyla ödemenin yapıldığı ayın kazancına dahil edilecektir.

D- İŞVERENLER TARAFINDAN SİGORTALILAR İÇİN ÖZEL SAĞLIK SİGORTALARINA VE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNE ÖDENEN ÖZEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ VE BİREYSEL EMEKLİLİK KATKI PAYLARI TUTARLARI

5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, “işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplam asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” denilmektedir. www.ozdogrular.com

Sigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin % 30’una isabet eden (01.07.2012-31.12.2012 dönemi asgari ücreti üzerinden 300,96 TL) kısmı prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendiği ayın prime esas kazancına dahil edilecektir. www.ozdogrular.com

Bu durumda özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverenlerce yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;

Brüt Aylık Asgari Ücret  x  % 30 = İstisna Tutarı,

Özel Sağlık Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik Katkı Payı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı

formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

Örnek: 2012/ Temmuz ayında (A) sigortalısı için işverence brüt 250,00 TL özel sağlık sigortası primi ve brüt 100,00 TL bireysel emeklilik katkı payı ödendiği varsayıldığında, bu tarihte yürürlükte bulunan asgari ücret de 940,50 TL olduğundan,

940,50 X  % 30 = 282,15 TL istisna tutarı,

250,00 TL + 100,00 TL = 350, 00 TL

350,00 TL – 282,15 TL = 67,85 TL 2012/Temmuz ayının prime esas kazancına dahil edilecektir.

Buna karşın, sigortalının özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payının ödendiği aydaki prime esas kazancının, 82. maddeye istinaden belirlenen prime esas kazanç üst sınırının üzerinde olması halinde, söz konusu özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payları takip eden iki ayda üst sınır aşılmamak kaydıyla sigortalının prime esas kazancına dahil edilecektir.

Sigortalı adına işveren tarafından yalnızca özel sağlık sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı payı ödenmiş olması durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar,  ödenen özel sağlık sigortası primi veya bireysel emeklilik katkı payı üzerinden % 30 oranındaki istisna tutarının düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.

III- YÜRÜRLÜĞE GİREN İŞVEREN UYGULAMA TEBLİĞİNE GÖRE KISMEN PRİME TABİ TUTULMAYACAK KAZANÇLAR

A- AYNİ YARDIMLAR

Ayni yardım; para yerine, her türlü mal ile insani ve sosyal amaç güdülerek yapılan yardımdır.

Bazı işverenlerce sigortalılara zaman zaman mal olarak (Örneğin; yağ, un, ayakkabı, elbise gibi) ayni yardımlar yapılmaktadır. Sözü geçen ve mal olarak yapılan yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyecektir[3]. Ancak, ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde (Örneğin; yağ parası, un parası, ayakkabı parası gibi) prime tabi tutulması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

B- ÖLÜM, DOĞUM VE EVLENME YARDIMLARI

Ölüm, doğum ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne olursa olsun,  prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacaktır. www.ozdogrular.com

Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir.

C- GÖREV YOLLUKLARI

Yolluk, genel olarak, sigortalının işyerinin bulunduğu yerden başka bir yere gönderilmesi halinde, bu yolculuk nedeni ile yapması gerekli giderleri karşılayan ödemedir[4].

Yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.

Bu bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. www.ozdogrular.com

D- SEYYAR GÖREV TAZMİNATI, KIDEM TAZMİNATI, İŞ SONU TAZMİNATI VEYA KIDEM TAZMİNATI MAHİYETİNDEKİ TOPLU ÖDEMELER VE KEŞİF ÜCRETİ

Görevleri gereği sigortalılara ödenen seyyar görev tazminatı, iş akdinin feshi veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan işçilere işveren tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif ücreti; prime esas kazancın hesaplanması sırasında dikkate alınmayacaktır.

Ancak, yukarıda belirtilen ödemeleri kanıtlayıcı nitelikteki belgeler, gerektiğinde denetim elemanlarına ibraz edilecektir.

E- İHBAR TAZMİNATI

4857 sayılı Kanun’un 17. maddesinde, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine göre değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağı, bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu durumda sigortalının işyeri ile hukuki ilişkisi iş sözleşmesinin feshi ile sona ermiş olduğundan, ödenen tazminat, ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir. www.ozdogrular.com

Ayrıca, işverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18, 19, 20 ve 21. maddeleri hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmeyeceğinden, İş Kanununun 18 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca,  18, 19, 20 ve 21. maddelerinin uygulama alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda da işçinin işyeri ile olan hukuki bağı,  iş sözleşmesinin feshi ile sona erdiğinden, işçiye ödenen kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da dahil edilemeyecektir.

Ancak, işçiye bildirim süresince iş araması için belli bir süre izin verilmesi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 27. maddesi gereği olup, bu süre zarfında işçi/işveren arasındaki hukuki bağ sona ermediğinden bildirim süresi içinde işçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dahil edilecektir. www.ozdogrular.com

F- KASA TAZMİNATI

İşyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Ancak,  kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması halinde söz konusu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.

Mehmet Fatih GELERİ*
E-Yaklaşım

*   İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
[1] 01.09. 2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

[2] 28.09. 2008 tarih ve 27011 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

[3] Resul KURT, Ücret, Tazminat, Harcırah ve Diğer Ödemeler, TÜRMOB Yayınları, s. 379

[4] KURT, age, s. 379

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.