I- GİRİŞ Ülkemizde mevzuat yönünden en çok değişikliğe uğrayan hükümler, sosyal güvenlik mevzuatı alanında yapılmaktadır. Kurum (SGK) içinde çalışanların bile mevzuat hükümlerindeki değişiklikleri takip etmekte zorlandığı bir ortamda, kurum dışında olanların değişen mevzuat hükümlerinden haberdar olup, bunları kendi lehlerine uygulamaları oldukça zor gözükmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 2011 yılının haziran ayında Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği değiştirilerek, vatandaşlar lehine çok önemli bir düzenleme yapıldı. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde (SSİY) değişiklik yapılmak suretiyle gerçekleştirilen bu düzenlemenin özünde, SGK’ya yapılan hizmet borçlanma bedellerinin vatandaşlar tarafından SGK’dan geri alınabilme imkânı bulunmaktadır. Bu makale çalışmamızda, vatandaşların SGK adına anlaşmalı bankalara yatırdıkları askerlik, yurt dışı ve doğum borçlanması gibi hizmet borçlanma bedellerinin, vatandaşlar tarafından SGK’dan tekrar geri alınabilme koşullarıyla ilgili açıklamalarda bulunacağız. www.ozdogrular.com II- HİZMET BORÇLANMASIYLA İLGİLİ MEVZUAT HÜKÜMLERİ Hizmet borçlanma bedellerinin SGK’dan geri alınabilmesine ilişkin koşullar, 12.05.2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 66. maddesi hükümlerinde bulunmaktadır. Anılan yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayınlanarak ilk olarak yürürlüğe girdiği 12.05.2010 tarihinde, hizmet borçlanma bedellerinin SGK’dan geri alınabilmesine ilişkin bir hüküm bulunmamaktaydı. Askerlik ve doğum borçlanması gibi hizmet borçlanma bedellerinin SGK’dan geri alınabilmesine ilişkin düzenleme ilk olarak, 16 Haziran 2011 tarihinde yapılmıştır. 16 Haziran 2011 tarihli ve 27966 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 8. maddesinin (b) bendi ile 12.05.2010 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “Borçlanmaya İlişkin Süreler” başlıklı 66. maddesine (11) numaralı yeni fıkra eklemiştir. Bahse konu (11) numaralı fıkra hükümleri; “(11) 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesine göre yapılan borçlanmalarda aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edilir.” şeklindedir. Bu fıkra, hükümlerine göre SGK’ya hizmet borçlanması yapan vatandaşlar yaptıkları bu borçlanma bedellerini aylık bağlanmamış olması şartıyla bir defaya mahsus olmak üzere SGK’dan geri alabileceklerdir. Makalemizin bundan sonraki başlıklarında hizmet borçlanma bedellerinin geri alınmasına ilişkin şartlar detaylıca açıklanacaktır. www.ozdogrular.com III- HİZMET BORÇLANMA BEDELLERİNİN SGK’DAN GERİ ALINABİLMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HANGİ BORÇLANMA BEDELLERİNİN GERİ ALINABİLECEĞİ 5510 sayılı Kanun’un “Sigortalıların Borçlanabileceği Süreler” başlıklı 41. maddesinde; “Bu Kanun’a göre sigortalı sayılanların; a) Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri, b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri, c) 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri, d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri, f) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri, g) Grev ve lokavtta geçen süreleri, h) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri, ı) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri, … borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır.” hükümleri bulunmaktadır. SSİY’nin 66. maddesinin 11. fıkrası hükümlerinden anlaşılacağı üzere, SGK’ya yapılan borçlanma bedellerinden yalnızca üstte madde metnini verdiğimiz borçlanma tutarları, yani 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesi hükümlerinde belirtilen borçlanma bedelleri geri alınabilecektir. Bunun dışında, 1479 sayılı Esnaf Bağ-Kur Yasası, 2926 sayılı Tarım Bağ-Kur Yasası, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Yasası, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası ile 2925 sayılı Tarım İşçileri Yasası kapsamında yapılan borçlanmalar SGK’dan geri alınamayacaktır. Örnek olarak; 2005 yılında Bağ-Kur’a askerlik borçlanması yapmış olan bir kişi, yapmış olduğu bu borçlanma tutarını SGK’dan geri alamayacaktır. 12.05.2010 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 66. maddesinin 11. fıkrasında aynen; “sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edilir.” ibaresi bulunmaktadır. Yönetmelikte yer alan bu hüküm gereği vatandaşlarımızın birçoğu, hizmet borçlanma bedellerinin yalnızca sigortalının kendisi tarafından SGK’dan istenebileceğini sanmaktadırlar. www.ozdogrular.com Ancak, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun bu konuyla alakalı olarak Kurum intra (SGK Kurum içi bilgi işlem sistemi) sisteminde yayınlamış olduğu 30.06.2011 tarihli ve 13767168 varide numaralı talimat yazısı bulunmaktadır. Bu talimat yazısında aynen; “6111 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’da yapılan değişikliklere istinaden hazırlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 16.06.2011 tarihli ve 27966 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu Yönetmelikle Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 66. maddesine eklenen fıkra gereğince, 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesine göre yapılan borçlanmalarda aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamının sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edileceği yönünde düzenleme yapılmıştır. Buna göre, 01.10.2008 tarihinden sonra 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesine göre yapılan borçlanmalar ile bir defaya mahsus olmak üzere sigortalı ya da hak sahiplerinin talepleri halinde iade edilecektir. Söz konusu değişiklik öncesinde yapılmış olan borçlanmaların iadesi taleplerinde ayrıca talep aranmayacaktır.” ifadeleri yer almaktadır. Üstteki talimat yazısı hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, SGK’ya yapılan hizmet borçlanmalarını hem sigortalılar hem de sigortalılar öldüklerinde hak sahipleri SGK’dan geri alabilecektir. SGK’ya yapılan hizmet borçlanma bedellerinin geri alınabilmesi imkanı, yalnızca 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesine göre yapılan hizmet borçlanmalarını kapsadığı için, 1 Ekim 2008’den önce yapılan hizmet borçlanma bedelleri SGK’dan geri alınamamaktadır. Hizmet borçlanma bedellerinin SGK’dan geri alınabilmesi için, borçlanmanın hatalı yapılmış olmasına gerek yoktur. Hatalı veya doğru yapılmış her türlü hizmet borçlanması SGK’dan geri alınabilir. www.ozdogrular.com Yapılan hizmet borçlanmasının borçlanılan tarihte toplam miktarı ne ise, SGK’dan ancak bu tutarlar geri alınabilmektedir. Borçlanma yapılan tarih ile borçlanma bedellerinin SGK’dan geri alınabilmesi için talepte bulunulan zaman aralığı için, herhangi bir yasal faiz işletilmediği gibi veya güncelleme yapılmamaktadır. Yani, hizmet borçlanması için ne kadar para yatırılmışsa, ancak o tutar geri alınabilmektedir. Yurt dışı borçlanma süreleri, 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesinde açıkça hizmet borçlanması olarak sayılmasa da, SGK’nın 2010/106 sayılı genelgesinde yurt dışı hizmet borçlanmalarının da, 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesi kapsamında yapılmış borçlanmalar gibi değerlendirileceği belirtildiğinden, yurt dışı hizmet borçlanmaları da SGK’dan talep edildiğinde geri alınabilmektedir. Hizmet borçlanma tutarlarının SGK’dan geri alınabilmesine imkan tanıyan yönetmelik hükmü ilk olarak 16 Haziran 2011 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesine rağmen, üstte metnini verdiğimiz SGK’nın 30.06.2011 tarihli ve 13767168 varide numaralı talimat yazısına istinaden, 16.06.2011’den önce 5510 sayılı yasaya göre yapılmış borçlanma tutarları da SGK’dan geri alınabilmektedir. Bazı SGK müdürlüklerinde 4/a ve 4/b sigortalılık statüsüne ilişkin sigortalılık dosyaları ayrı tutulmakta ve arşiv edilmektedir. Bu durumu bilen bazı vatandaşlar, örneğin 4/a sigortalılık statüsüne doğum borçlanması, 4/b sigortalılık statüsüne yurt dışı borçlanması yapmışsa, bu iki borçlanma tutarını iki farklı zamanda iki farklı dilekçeyle SGK’dan geri talep etmektedir. SGK’da ise, bu durumu kontrol edici bir mekanizma olmadığından, bazı vatandaşlar her iki borçlanma bedelini SGK’dan geri alabilmektedirler. Ancak, bu konudaki yönetmelik hükmü açıktır. Yönetmelikte, 4/a veya 4/b sigortalılık statülerine göre yapılan borçlanmalar değil, 5510 sayılı yasaya göre yapılan bütün hizmet borçlanmalarının bir defaya mahsus olmak üzere, geri alınabileceği ifade edilmektedir. Bağ-Kur Genel Müdürlüğü’nün 2003 tarihli ve 56 sayılı Hukuk Müşavirliği görüşü gereği, 16.06.2011 tarihine kadar kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlara askerlik ve vergi borçlanmaları bir şartla geri verilebiliyordu. Bu şart ise, askerlik veya vergi borçlanması bedeli vatandaş tarafından Bağ-Kur’dan geri alındığı takdirde bile, kişinin Bağ-Kur’dan veya diğer sosyal güvenlik kanunlarından aylığa hak kazanabilmesiydi. Dolaysıyla, 1 Ekim 2008’den önce Bağ-Kur’a askerlik, vergi veya yurt dışı borçlanması yapanlar, borçlanma süreleri olmaksızın aylık bağlanmayı hak etmişler veya ediyorlarsa, borçlanma bedellerini SGK’dan talep etmelerini, olmazsa dava açarak bu borçlanma tutarlarını alabileceklerini belirtmek isteriz. www.ozdogrular.com IV- SONUÇ SGK’ya yapılan askerlik, yurt dışı ve doğum gibi 5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesinde belirtilen bütün hizmet borçlanması bedelleri aylık bağlanmamış olması şartıyla bir defaya mahsus olmak üzere, geri alınabilmektedir. Böyle bir imkan ilk olarak 16.06.2011’den itibaren vatandaşa tanınmıştır. www.ozdogrular.com Hizmet borçlanma bedellerini yalnızca sigortalının kendisi alabileceğine dair yanlış bir algı bulunduğu için, ölen sigortalıların borçlanma bedelleri için hak sahipleri SGK’dan talepte bile bulunmamaktadır. Ancak, SGK’nın 30.06.2011 tarihli ve 13767168 varide numaralı talimat yazısı açıktır. Bu yazıya istinaden hak sahipleri de ölen kişilerin bütün hizmet borçlanma bedellerini geri alabilir. Örnek olarak, ölen bir kişi hem askerlik hem de yurt dışı borçlanması yapmışsa, bu iki borçlanma tutarı da aynı anda yani defaten talep edildiğinde, SGK’dan geri alınabilir. Çünkü, SSİY’ nin 66. maddesinde, 5510 sayılı yasanın 41 inci maddesinde yer alan borçlanma bedellerinden yalnızca bir tanesinin alınabileceğine ilişkin sınırlayıcı bir ifade bulunmamaktadır. Kaldı ki, günümüzdeki SGK uygulaması da birden fazla borçlanma tutarının SGK’dan geri alınabileceği şeklindedir. Derda AKCAN*
E-Yaklaşım
____________________
* Sosyal Güvenlik Uzmanı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
