5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda değişiklik öngören Kanun Tasarısı Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülmeyi bekliyor, ardından da Genel Kurul'da görüşülüp kanunlaşacak.

Bu kanun ile kamuoyunda bilinen adıyla Yurtdışı Hizmet Borçlanma Kanunu, tam adıyla da '3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun'da önemli değişiklikler yapılıyor.

Türk vatandaşıyken yurtdışında geçen süreler borçlanılabilecek

3201 sayılı kanunun 1'inci maddesindeki değişikliğe göre, yargı kararlarıyla içtihat haline gelmiş olan bir uygulama yasal hale getirilmektedir. Şu an geçerli olan metindeki, "18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarının yurtdışında geçen ve belgelendirilen çalışma süreleri..." ibaresi yerine, "Türk vatandaşlarının yurtdışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri..." ibaresi getirilerek, sonradan Türk vatandaşı olanların vatandaşlığa geçmeden evvelki çalışma sürelerini borçlanma hakkı verilmeyecektir.

Ancak, geçici bir madde ile Bulgaristan'dan zorunlu göçe tabi tutuldukları için 1989 yılından sonra gelenlere Türk vatandaşı olmadan önceki sürelerini borçlanabilme hakkı tanınıyor. İlgili geçici 6'ncı maddeye göre, "Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerden 1 Ocak 1989 tarihinden bu kanunun yayımı tarihine kadar zorunlu göçe tabi tutulan, Türk vatandaşı olup Türkiye'de ikamet eden ve 1 Temmuz 1976 tarihli ve 2022 sayılı kanun dahil olmak üzere sosyal güvenlik kuruluşlardan gelir veya aylık almamak koşulu ile yurtdışında geçen ve belgelendirilen çalışma süreleri bu kanuna göre borçlandırılmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlanmasında sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir". Yeni düzenleme ile halen hiçbir yerden emekli olamamış olan Bulgaristan göçmeni soydaşlarımız, o ülkede geçen çalışmalarını borçlanıp emekli olabilecekler.

Borçlanma tutarının hesaplanması değiştiriliyor

Halen geçerli olan 3201 sayılı kanun gereğince, SSK, Bağ-Kur veya özel-banka borsa sandıklarına yurtdışı borçlanması yapanların ödeyecekleri tutarların hesaplanmasında günlük 3,5 dolar dikkate alınıyor. Bugünkü dolar kurunu 1,20 YTL olarak dikkate alacak olursak, 30 gün için 105 dolar yani 126 yeni lira borç çıkarılıyor.

Sosyal Güvenlik Reformu'ndan sonra ise hesaplama şekli değişecek. Tasarıda, "Borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı, başvuru tarihindeki 31 Mayıs /2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 82'nci maddesinde belirtilen prime esas asgarî ve azamî günlük kazanç arasında seçilecek günlük kazancın yüzde 32'sidir..." deniliyor.

Yine bugün için prime esas kazancın alt sınırı olan asgari ücret aylık 608 YTL'yi dikkate alacak olursak bu rakamın yüzde 32'si ise 194,56 yeni liraya denk geliyor. Yani reform yürürlüğe girince aylık borçlanma bedeli, 126 yeni liradan 194,56 yeni liraya çıkacak. Prime esas kazancın üst sınırı ise asgari ücretin 6,5 katı olduğuna göre isteyenler için aylık 1.264,64 yeni lira ödeme de yapılabilecek.

Borçlanma tutarının ödeme süresi değiştiriliyor

Halen geçerli olan Yurtdışı Hizmet Borçlanması Kanunu gereğince günlüğü 3,5 dolar üzerinden hesaplanan borcun belli bir ödeme süresi bulunmuyor. Kim ne zaman isterse o zaman ödeyebilir. Ödeme yapıldığı anda da hizmetlerden sayılıyor. Ancak Sosyal Güvenlik Reformu ile ödeme için bir süre getiriliyor. Tasarıda, "Tahakkuk ettirilen borç tutarı, tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde ödenir. Ödeme yapılan gün sayısı prim ödeme gün sayısına ve prime esas kazanca dahil edilir. Tahakkuk ettirilen prim borcunu tebligat tarihinden itibaren üç ay içerisinde ödemeyenler için yeniden başvuru şartı aranır." hükmü getirilerek ödeme bir süreye bağlanıyor.

Burada ucuz ve ödeme süresiz borçlanma imkanından faydalanmak isteyenlere bir uyarıda bulunalım. Yurtdışı borçlanması yapmak için yurda kesin dönmüş olma şartı olmadığından, ister yurtdışında olun, ister dönmüş olun borçlanmanızı şimdiden yaptırın, borçlanma belgelerini cebinize koyun. İleride canınız ne zaman isterse ödemenizi yapar ve hizmetlerinize saydırabilirsiniz. Veyahut da ödeme yapmak istemezseniz yırtıp atabilirsiniz, zira borçlanma belgesi bu borcu kesinlikle ödeyeceksiniz anlamına gelmez.

Yurtdışı borçlanması yapan işçiler Bağ-Kur'lu sayılabilir

1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yurtdışı borçlanması yapılan sürelerin hepsinin, eski adıyla Bağ-Kur, yeni adıyla 4/b sigortalılığına sayılması gibi garabet yeni tasarıyla bir nebze giderilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapılacak yurtdışı borçlanmasıyla kazanılan sigortalılık sürelerinin hangi sigorta çeşidine sayılacağı konusunda tasarı, "... Türkiye'de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa aynı kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir..." demektedir. Bugünkü uygulamalara göre, daha önce hiç Türkiye'de sosyal güvencesi olmayanlar SSK'ya borçlanıp, bu kurumun şartlarıyla yani 3 bin 600 ile 5 bin 900 gün arasındaki prim ödeme gün sayısı ile emekli olabilme şansını elde edebiliyorlardı. Yeni uygulama ile bu engellenmiş ve 5 bin 400 ile 9 bin gün ile emekli edilir hale getirilmişlerdir. İşte bu nedenle gurbetteki işçilerimize Türkiye'ye geldikten sonra eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/c'li olarak birkaç gün çalıştıktan sonra borçlanma yapmalarını salık verebilirim.

Eski memurların borç hesabı ile ödeme süreleri farklı olacak

Genel olarak memur dediğimiz 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu iştirakçilerinin yurtdışı borçlanmalarının tutarının hesaplanmasında günlüğü 3,5 dolar uygulaması eskiden de yoktu. Bundan sonra da olmayacak. Ancak, Sosyal Güvenlik Reformu'nun uygulama tarihinden sonra ilk defa memur olacaklara yukarıda anlatılan yeni şartlarla hesaplama ve ödeme yaptırılacaktır. Ama eski memurlara yapılacak uygulamaya göre, "... borç tutarı ilgililerin Türkiye'den ayrılmadan önce sandığa tabi hizmetlerinden en son bıraktıkları derece ve kademelerine yurtdışında geçirdikleri ve borçlanmak istedikleri sürenin her üç yılına bir derece ve her yılına bir kademe verilmek ve öğrenim durumları itibarıyla 657 sayılı kanunun değişik 36'ncı maddesindeki yükselebilecekleri dereceleri geçmemek üzere tespit edilecek derece, kademe ve ek göstergeleri ile emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların toplamının müracaat tarihinde yürürlükte olan katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarlar esas alınarak, yine o tarihteki kesenek ve karşılık oranlarına göre hesap edilir."

Okurlara kısa cevaplar

Dursun Aytekin-Bursa: 1 Ağustos 1991 SSK başlangıcından önceki 18 aylık süreyi borçlandığınız için başlangıcınız 1 Şubat 1990 olmuş. Öte yandan 8 yıllık uzman çavuşluk sebebiyle iki yıl fiili hizmet zammı da kazandığınızdan başlangıcınız 1 Şubat 1988 sayılır. Buna göre 2000 yılında başladığınız ve halen devam ettiğiniz Bağ-Kur'dan genel toplamda 25 tam yılı yani 9 bin günü tamamlamak şartıyla 50 yaşında emekli olursunuz. Bağ-Kur borçlarınızı taksitlendirdiğiniz ve bir müddet ödediğiniz için 1479 sayılı kanunun ek 19'uncu maddesinden Bağ-Kur sizi yararlandırmaz ama iş mahkemesinde dava açarsanız yararlanabilirsiniz.

Ali Acar: 27 Eylül 1954 doğumlu kayınpederiniz, 1 Temmuz 1972 işe giriş tarihi ve var olan 1.078 gününü 3 bin 600 güne tamamlamak şartıyla 55 yaşından sonra emekli olur. Varsa askerlik süresini borçlanıp ödeyin, ardından da SSK'ya isteğe bağlı prim ödemeye başlayın. Kalan primleri tek seferde ödeme diye bir şey olmaz. Alacağı en düşük emekli aylığı 558 yeni lira olur.

Mürsel Ömeroğlu: 2000 ile 2004 yılları arasında yaptığınız memuriyete dönme ihtimaliniz atamaya yetkili amirlere bağlı. Ancak memuriyete dönerseniz, 1965 doğum yılınız, 15 Aralık 2000 tarihi başladığınız memuriyet sebebiyle kesenek ödediğiniz Emekli Sandığı Kanunu şartlarıyla daha önceki 540 günlük Tarım SSK, 5,5 yıllık Bağ-Kur süreleriniz ve ödediğiniz askerlik süreniz sebebiyle toplamda 9 bin günü, yani 25 tam yılı tamamlamak şartıyla 52 yaşından sonra emekli olursunuz. Bundan sonra Tarım SSK'lı olursanız 7 yıl prim ödediğiniz anda emekli olursunuz.

http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=649670