I- GİRİŞ

13 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen ve bazı hükümleri hariç 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (YTTK) yürürlüğe girmesine kısa bir süre kala başlayan tartışmalar neticesinde, YTTK’da yer alan bazı düzenlemelerin değiştirilmeden yürürlüğe girmesi halinde ticari hayatın olumsuz etkilenebileceği ve uygulamada sorunların yaşanabileceği değerlendirilmiş ve bu kapsamda 6335 sayılı Kanun(1) ile YTTK’nın yüzden fazla maddesinde değişiklikler yapılmıştır.

Yapılan önemli değişikliklerden bir tanesi de anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sayısı ve niteliklerini düzenleyen YTTK’nın 359. maddesidir. Çalışmamızda anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sayısı ve nitelikleri ile ilgili olarak değişiklikten önceki ve sonraki durum karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.www.ozdogrular.com

II- ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SAYISI VE NİTELİKLERİ

A- DEĞİŞİKLİKTEN ÖNCEKİ DURUM

YTTK’da anonim şirketlerde yönetim kurulu ile ilgili düzenlemelere 359 ila 396. maddelerde yer verilmiştir. Yönetim kurulu üyelerinin sayısını ve niteliklerini düzenleyen 359. maddenin değişiklikten önceki halinde;

● Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulunun bulunacağı,

● Temsile yetkili en az bir üyenin yerleşme yerinin Türkiye’de bulunmasının ve Türk vatandaşı olmasının zorunlu olduğu,

● Bir tüzel kişinin yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişinin tescil ve ilan olunacağı, ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğu (varsa) şirketin internet sitesinde hemen açıklanacağı, tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişinin toplantılara katılıp oy kullanabileceği,

● Yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olmasının zorunlu olduğu,

● Yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olmasının zorunlu olduğu, ancak tek üyeli yönetim kurulunda bu zorunluluğun aranmayacağı,

● Üyeliği sona erdiren sebeplerin seçilmeye de engel olacağı belirtilmekteydi.  www.ozdogrular.com

Söz konusu maddenin gerekçesinde;

● Yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşacağına ilişkin mevcut hükmün terk edilerek bir üyeli yönetim kuruluna olanak tanındığı, bunun sebebinin, bir taraftan, sistemde tek pay sahipli anonim şirkete yer verilerek birçok AB ülkesinin aynı kuralı uygulamakta olması dolayısıyla AB hukuku ile uyum sağlanması, diğer taraftan da, küçük anonim şirketler ile ana şirketlerde, daha kolay yönetme yöntemlerinin uygulanmasına olanak tanınması olduğu, 

● Diğer yandan, tek kişi ile kurul ifadesini çelişki yaratabileceğinin düşünülmemesi gerektiği, çünkü buradaki “kurul” kelimesinin birden ziyade kişiden çok, “organ”a işaret ettiği, modern şirketler hukuku anlayışında kurulun birden çok kişi anlamını gün geçtikçe yitirdiği, tek üyeli yönetim kurulunun bir çok komite ve komisyonla birlikte çalışıp bir yönetim örgütü oluşturabileceği,

● Yönetim kurulu üyelerinin, pay sahibi olmalarına ilişkin 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülmüş bulunan zorunluluğun kaldırıldığı, böylece hem az ortaklı anonim şirketlerde çok üyeli yönetim kurulu oluşturulmasına olanak tanındığı, hem de yapay hile-i şer’iye olan çözümlere başvurulmadan, uzman ve profesyonel yönetim kurullarının kurulabilmesinin yolunun açıldığı,

● Temsile yetkili üyelerden en az birinin Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmasının ve Türk vatandaşı olması şartı ile; işlem kolaylığını sağlamak, hukukî ve cezaî sorumluluğa ilişkin hükümlere uygulanabilirlik kazandırmanın ve şirketin, pay sahiplerinin ve alacaklıların menfaatlerinin korunmasının hedeflendiği,

● Yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek kişinin, tam ehliyetli olması gereğinin açıkça ifade edildiği ve yönetim kurulu üyelerinin dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması şartının getirildiği, böylece yönetim kurulunun nicelik yönünden düzeyinin yükseltildiği ve profesyonel üyelerin seçimine zemin hazırlanarak kurumsal yönetim ilkeleriyle uyumun sağlandığı,

Tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmelerine olanak tanınarak, tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak sorumlu tutulmasının yolunun açıldığı ve böylece şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara güvence verildiği, tüzel kişinin yönetim kuruluna bizzat gelemeyeceği için toplantıya katılacak olan gerçek kişinin onun tarafından belirleneceği ve onun adına tescil ve ilân olunacağı, toplantılara anılan gerçek kişinin katılıp oy kullanacağı ve kullanılan oyun tüzel kişinin olacağı, tescilin, tüzel kişinin üyeliğini söz konusu gerçek kişinin kişiliğinde somutlaştırıp belirgin konuma getirdiği ve bu yönden kurucu bir etkiye sahip bulunduğu, tüzel kişi adına tescil ve ilân edilecek kişinin, tüzel kişi tarafından belirleneceği ve genel kurul tarafından seçilemeyeceği, esas sözleşmeye bu yolda hüküm konulamayacağı, gerçek kişiyi belirlemek ve değiştirmek hakkının sadece tüzel kişiye ait olduğuifade edilmiştir.

B- DEĞİŞİKLİKTEN SONRAKİ DURUM

YTTK’nın 359. maddesi sivil toplum örgütlerinde, akademik çevrelerde, meslek kuruluşlarında yazılı ve görsel basında tartışılmış ve maddenin bu haliyle uygulanmasının mümkün olmadığı ve değiştirilmesinin gerektiği vurgulanmıştır.

Eleştiriler sonrasında 359. maddede 6335 sayılı Kanun ile değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler sonrasında söz konusu madde;

● Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulunun bulunacağı,

● Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen sadece bir gerçek kişinin tescil ve ilan olunacağı; ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğunun (varsa) şirketin internet sitesinde hemen açıklanacağı, tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişinin toplantılara katılıp oy kullanabileceği, 

● Yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olmalarının şart olduğu,

● Üyeliği sona erdiren sebeplerin seçilmeye de engel olduğu şeklinde yeniden düzenlenmiştir.  

Yapılan düzenleme sonrasında;

● Yönetim kurulu üyelerinden temsile yetkili en az bir üyenin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması zorunluluğu ile

● Yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunluluğu

kaldırılmıştır. 

Ülkemizdeki şirketlerin büyük çoğunluğunun aile şirketi olması ve bu şirketlerin halka kapalı bir yapıda olmaları nedeniyle yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunluluğunun kaldırılmasının yerinde bir düzenleme olduğu, bununla birlikte  yönetim kurulu üyelerinden temsile yetkili en az bir üyesinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması zorunluluğunun kaldırılmasının hukuki ve cezai sorumluluğa ilişkin hukuk kurallarının uygulamasında bir takım sorunlara neden olabileceği düşünülmektedir.www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

YTTK’nın anonim şirketlerin yönetim kurulu üyelerinin sayısı ve nitelikleri, denetim sistemi ile ilgili düzenlemeleri, internet sitesi kurma ve şirket ile ilgili bilgilerin bu sitede yayımlanma zorunluluğu, borçlanma yasağı, defter tutma yükümlülüğünün kapsamı, şirket ile ilgili her türlü kağıt ve belgede yer alması gereken zorunlu bilgiler ve bu zorunluluklara aykırılıkların cezai yaptırımları kamuoyunda yoğun bir şekilde tartışılmış ve Kanun henüz yürürlüğe girmeden söz konusu maddelerde 6335 sayılı Kanun ile değişiklikler yapılmıştır.            

6335 sayılı Kanun’un 43. maddesi ile YTTK’nın yönetim kurulu üyelerinin niteliklerini düzenleyen 359. maddesi değiştirilmiş ve bu değişiklik sonrasında, yönetim kurulu üyelerinden temsile yetkili en az bir üyesinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması zorunluluğu ile yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunluluğu kaldırılmıştır.  www.ozdogrular.com

Yönetim kurulu üyeleri için getirilen öğrenim şartı ile yönetim kurulunun nicelik yönünden düzeyinin yükseltilmesi ve profesyonel üyelerin seçimine zemin hazırlanarak kurumsal yönetim ilkeleriyle uyum sağlanması amaçlanmış, ancak ülkemizde kurulmuş olan şirketlerin büyük çoğunluğunun aile şirketi olması ve bunların ortak ve yöneticilerinin yüksek öğrenim görmemiş olması ve ayrıca bu şirketlerin halka kapalı bir yapıda oldukları hususları göz önünde alındığında, yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunluluğunun uygulamada gerçekleşmesinin çok zor olduğu ve dolayısıyla söz konusu düzenlemenin kaldırılmasının yerinde olduğu düşünülmektedir.

Mümin TÜRKER*
Yaklaşım / Ekim 2012 / Sayı: 238

*           Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(1)         6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.