I- GİRİŞ 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ticari alanda bir çok değişiklikler yaptı. Bu değişikliklerin yanında çalışma hayatına yönelik olarak da bazı düzenlemeler getirdi. Bu düzenlemeler içerisinde şirketlerin tam ve kısmi bölünmelerinde işçilik hakları yer alıyor. Ticaret Kanunu bu alanda, Borçlar Kanunu ve İş Kanunu’nda olmayan yeni düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler arasında; şirketlerin tam ve kısmi bölünmelerinde (işyeri devrinde) işçiye itiraz hakkının tanınması ve işçinin alacaklarına karşı teminat istemesi yer alıyor. www.ozdogrular.com Bu yazımızda; 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen şirketlerin tam ve kısmi bölünmelerinde işçilik haklarını ve bu alandaki düzenlemeyi açıklamaya çalışacağız. II- TİCARET KANUNU’NDA İŞYERİ DEVRİ A- İŞÇİ İŞYERİ DEVRİNE İTİRAZ ETMEZSE Türk Ticaret Kanunu’nun 178. maddesine göre tam veya kısmi bölünmede, işçilerle yapılan hizmet sözleşmeleri, işçi itiraz etmediği takdirde, devir gününe kadar bu sözleşmeden doğan bütün hak ve borçlarla devralana geçer. Eski işveren ile devralan, işçinin bölünmeden evvel vadesi gelmiş alacakları ile hizmet sözleşmesinin normal olarak sona ereceği veya işçinin itirazı sebebiyle sona erdiği tarihe kadar geçen sürede ödenebilecek aşamaya gelmiş alacaklarından birlikte sorumludur.www.ozdogrular.com B- İŞÇİ İŞYERİ DEVRİNE İTİRAZ EDERSE İşçi devre itiraz ederse, hizmet sözleşmesi kanuni işten çıkarma süresinin sonunda sona erer. Devralan ve işçi o tarihe kadar sözleşmeyi yerine getirmekle yükümlüdür. İş sözleşmesi belirsiz süreli ise çalışma süresine göre 2 ile 8 hafta arasında değişen sürelerde çalıştıktan sonra işçinin iş sözleşmesi sona erer. Örnek: Bir işyerinde belirsiz süreli olarak iki yıldan beri çalışan işçinin işyeri devredilirse ve işçide devre itiraz ederse işçinin iş sözleşmesi ne zaman sona erer? İşçinin iş sözleşmesi bildirim süresinin (6 haftanın) sonunda sona erer. Eski işveren ile devralan, işçinin bölünmeden evvel vadesi gelmiş alacakları ile hizmet sözleşmesinin normal olarak sona ereceği veya işçinin itirazı sebebiyle sona erdiği tarihe kadar geçen sürede ödenebilecek aşamaya gelmiş alacaklarından birlikte sorumludur. C- İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN DEVRİ İşveren iş sözleşmesinden doğan sorumluluklarını aksi kararlaştırılmadıkça veya hâlin gereğinden anlaşılmadıkça, üçüncü bir kişiye devredemiyor. Yasa koyucu bu düzenleme ile işçilerin haklarını güvence altına almayı amaçlamıştır.www.ozdogrular.com D- İŞÇİNİN ALACAKLARI KONUSUNDA GARANTİ İSTEMESİ İşçiler, işyerinin devir tarihinde ödenmesi gereken ve daha sonra ödenecek alacaklarının teminat altına alınmasını isteyebilirler. Bu uygulama diğer iş kanunlarında bulunmamaktadır. Bu düzenleme işçiler için getirilmiş yeni bir düzenlemedir. İşçilerin alacaklarının çeşitli şekillerde geciktirilmesi ya da ortadan kaldırılmasını kanun koyucu önlemek istemiştir. Örneğin işverenin işçilerin alacaklarını ödememesi durumunda işçiler alacaklarının rehin, ipotek vb. şekilde garanti edilmesini işverenden isteyebilirler.www.ozdogrular.com E- DEVREDEN ŞİRKETİN SORUMLULUĞU Devreden şirketin bölünmeden önce şirket borçlarından dolayı sorumlu olan ortakları, hizmet sözleşmesinden doğan ve intikal gününe kadar vadesi gelen borçlarla, hizmet sözleşmesi normal olarak sona ermiş olsaydı vadesi gelecek olan veya işçinin itirazı sebebiyle hizmet sözleşmesinin sona erdiği ana kadar doğacak olan borçlardan müteselsilen/birlikte sorumlu olmakta devam ederler. www.ozdogrular.com III- DEVRE KARŞI ÇIKAN İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR Mİ? Türk Ticaret Kanunu’nun 178. maddesinde “işyeri devrine işçi itiraz ederse sözleşme hizmet sözleşmesi kanuni işten çıkarma süresinin sonunda sona erer; devralan ve işçi o tarihe kadar sözleşmeyi yerine getirmekle yükümlüdür.” düzenlemesi yer almaktadır. Burada işçiye seçimlik bir hak verilmektedir. İşçi devre itiraz etmezse sözleşmesi devam edecek, devre itiraz ederse iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmelerinde olduğu gibi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesindeki sürelerden sonra sona erecektir. İş sözleşmesinin sona ermesinde devreden şirket/yetkililerinin sorumluluğu olmadığı için işçiye kıdem tazminatı ödenmemesi gerektiği kanısındayım. İşveren/şirket işçinin iş sözleşmesini fesh etmemektedir. İşçi Kanun’dan doğan bir hakkını çalışmama yönünde kullanmaktadır. İşveren tarafından iş sözleşmesi fesh edilmediğine göre işçiye seçimlik bir hakkını kullanmasından dolayı kıdem tazminatı ödenmemesi gerekir. www.ozdogrular.com IV- DEVRE KARŞI ÇIKAN İŞÇİYE İHBAR VE KÖTÜ NİYET TAZMİNATI ÖDENİR Mİ? Şirketlerin tam veya kısmi bölünmelerinde, işçinin devre itiraz etmesi ve kanuni bekleme süresi sonunda işçinin işten ayrılması durumunda işçi işverenden kötü niyet tazminatı talep edemez. Ayrıca ihbar tazminatı da talep edemez. Çünkü işverenin işçinin iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde bir iradesi yoktur. İşçi devirde devre itiraz edip ihbar sürelerini beklemeden işten ayrılırsa işverene ihbar tazminatı ödemesi gerekir. V- DEVRE KARŞI ÇIKAN İŞÇİ İŞE İADE DAVASI AÇABİLİR Mİ? Şirketlerin tam veya kısmi bölünmelerinde, işçinin devre itiraz etmesi ve kanuni bekleme süresi sonunda veya bu süreyi beklemeden işçinin işten ayrılması durumunda işçi işe iade davası açamaz. İşçi kendisi işten ayrılmıştır. İşverenin iş sözleşmesini fesh etme durumu söz konusu değildir. Dolayısı ile işten kendi ayrılan işçi ayrılma sebebi ne olursa olsun işe iade davası açamaz. VI- İŞYERİ DEVRİ KONUSUNDA BORÇLAR KANUNU, İŞ KANUNU VE TİCARET KANUNU NASIL UYGULANACAK? 6098 sayılı Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun işyeri devrini düzenleyen hükümleri örtüşmektedir. 6102 sayılı Ticaret Kanunu’nun işçiye seçimlik hak tanıması durumu diğer kanunlarda bulunmamaktadır. Bu işçiye tanınan yeni bir haktır. Ancak işçiye tanınan bu hak işçinin bazı haklarının da kaybolmasına neden olmaktadır. Bu hakların başında işçinin devre itiraz etmesi halinde kıdem tazminatının ödenmemesidir. Ticaret Kanunu’nda işçiye tanınan hak ticari şirketlerin devirlerinde geçerlidir. Diğer devirlerde geçerli değildir.www.ozdogrular.com Bilindiği üzere 01.07.2012 tarihinde 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile 6102 sayılı TTK yürürlüğe girdi. İşçi ve işveren yönü ile mevzuatlara baktığımızda Borçlar Kanunu çalışma hayatında genel bir kanun ve ticaret şirketlerindeki devirleri düzenleyen Ticaret Kanunu ise bu yönüyle özel bir kanundur. Çalışma hayatında 4857 sayılı İş Kanunu da özel bir Kanun’dur. Ticaret şirketlerinin devirlerinde 4857 sayılı İş Kanunu’ndan daha sonra yürürlüğe giren 6102 sayılı Ticaret Kanunu hükümlerinin dikkate alınması gerekir. Bu açıklamalar ışığında konuyu değerlendirdiğimizde; en son yürürlüğe giren Kanun’un 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (aynı tarihte 01.07.2012 tarihinde) olduğunu görüyoruz. Ticaret şirketlerinin devirlerinde iş ilişkisinin devrini düzenleyen Ticaret Kanunu bize göre bu yönüyle (işyeri-iş ilişkisinin devirlerinde) özel ve en son yürürlüğe giren bir Kanun’dur. Dolayısı ile bu alanda 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekir. www.ozdogrular.com VII- SONUÇ 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ticaret şirketlerinin devirlerinde iş ilişkilerinde işçilere devir konusunda devre itiraz müessesesini getirmiştir. Ayrıca alacakları konusunda işçiye garanti isteme hakkı getirilmiştir. Bu uygulama mevcut yasalarımızdaki işyeri devri uygulamaları konusunda en ileri bir düzenlemedir. Ticaret Kanunu’nda işçiye tanınan hak ticari şirketlerin devirlerinde geçerlidir. Diğer devirlerde geçerli değildir. Bu uygulamanın diğer çalışma kanunlarına da girmesinde fayda var. Ticaret Kanunu’na göre işçi devre itiraz etmezse sözleşmesi devam edecek, devre itiraz ederse iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmelerinde olduğu gibi 4857 İş Kanunu’nun 17. maddesindeki sürelerden sonra sona erecektir. İş sözleşmesinin sona ermesinde devreden şirket/yetkililerinin devir konusunda sorumluluğu/iradesi olmadığı için işçiye kıdem tazminatı ödenmemesi gerekir. İşçi bu süreyi beklemeden ayrılırsa işverene ihbar tazminatı ödemesi gerekiyor. İşçi iş sözleşmesini kendisi sona erdirdiği için işe iade davası açamaz, ayrıca kötü niyet talebinde bulunamaz. Arif TEMİR*
Yaklaşım * İş Başmüfettişi, Kamu Yönetimi Uzmanı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
