I-GİRİŞ

6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun[1] ile Bireysel Emeklilik sistemi yeniden düzenlenmiştir. Yapılan düzenlemelerle bireysel emeklilik sisteminde (BES) bir çok yeni düzenleme getirilmiştir. Yine yapılan düzenlemelerden biri de mükellefler tarafından dava konusu yapılan stopaj matrahına ilişkindir. Yeni düzenleme ile vergi kesintisi sadece yatırılan aidatların getirisi üzerinden yapılması benimsenmiştir. Yapılan düzenleme ile bu kanun düzenlenmeden önce bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara ise anapara tutarı üzerinden kesilen Gelir Vergisi tutarının iade edilmesi yönünde düzenleme yapılmıştır. Bizde yazımızda Bireysel Emeklilik Sisteminden bu kanunun yayımı tarihinden önce ayrılanlara yapılacak Gelir (Stopaj) Vergisi iadesini açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II-KONUYA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER

6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 1 inci maddesinde "GEÇİCİ MADDE 1- (1) 7/10/2001 tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleri ile ilgili olarak bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler üzerinden tevkif edilerek ödenen vergilerin, 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesine bu Kanunla eklenen dördüncü fıkra hükmüne göre belirlenen menkul sermaye iradı üzerinden bu Kanunun yayımlandığı tarihte yürürlükte olan orana göre hesaplanan tutarı aşan kısmı, bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde hak sahiplerince tevkifatın yatırıldığı vergi dairelerine başvurulması ve dava açılmaması veya açılmış davalardan vazgeçilmesi şartıyla, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun düzeltmeye ilişkin hükümleri uyarınca red ve iade edilir. Bu kapsamda açılan davalardan vazgeçilmesi durumunda, idarece de açılmış davalar sürdürülmez, taraflarca herhangi bir masraf ve vekalet ücreti talep edilemez. www.ozdogrular.com

(2) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir." Şeklinde düzenleme yapılmıştır.

            Kanunun geçici 1. Maddesinde bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce (29.06.2012 ) ayrılan mükelleflerden, bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleri üzerinden yapılan bu kanunla 75. Maddeye eklenen 4. Fıkraya göre belirlenen menkul sermaye iradı üzerinden kesilmesi gereken vergi tutarını aşan kısmının mükelleflere iade edilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

            Kanunla 75. Maddeye eklenen 4. Fıkrasında ise kesinti yapılacak irat tutarı ise “Bu maddenin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinde yer alan irat tutarı; varsa fesih ve iştira kesintisi indirilmeden önceki birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek bulunur. Aynı fıkranın (16) numaralı bendinde yer alan irat tutarı; hak kazanılan Devlet katkısı ve getirileri dahil ödemeye konu toplam birikim tutarından, (varsa ertelenmiş giriş aidatı indirilmeksizin) ödenen katkı payları ve Devlet katkısının hak edilen kısmı indirilerek bulunur."  Şeklinde açıklanmıştır.

            Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca 04.07.2012 tarih ve   83 Nolu Gelir Vergisi Kanunu Sirküler yayınlanmıştır. Söz konusu sirkülerde bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçelerinden kesilen verginin mükelleflere red ve iadesine ilişkin düzenlemeleri açıklamaktadır. 

III-BAŞVURU TARİHİ VE YERİ

6327 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesine göre, 7/10/2001 tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçeleriyle ilgili olarak anılan geçici maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan anapara tutarları dahil ödemeler üzerinden tevkif edilerek ilgili vergi dairesine ödenen vergilerden irat tutarına isabet eden tutarı aşan kısım, hak sahiplerince tevkifatın yatırıldığı vergi dairesine müracaat edilmesi halinde 29/8/2012 tarihinden itibaren red ve iade edilecektir. www.ozdogrular.com

Ancak bu iadenin yapılabilmesi için  1 yıllık bir müracaat süresi öngörerek 29.08.2013 tarihine kadar mükelleflerce  tevkifatın yatırıldığı vergi dairelerine müracaat edilmesi gerekmektedir. Yine Geçici 1. Madde de mükellefe red ve iade işlemi yapılmasının koşulu olarak fazla yapılan tevkifat uygulaması nedeniyle dava açılmaması veya açılmış olan davalardan vazgeçilmesi gerekmektedir.

Kanunun Geçici 1. Maddesinde başvuruda bulunacak mükellefler; 7/10/2001 tarihinden sonra akdedilmiş bireysel emeklilik ve şahıs sigorta poliçelerine ait katılımcıların 29.08.2012 tarihinden önce bireysel emeklilik sisteminden ayrılmış olanları kapsadığı belirtilmiştir. Ancak Gelir Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklama da Hak sahiplerince yapılan red ve iade talepleri, başvuruda eksiklik bulunmaması koşuluyla, Vergi Usul Kanununun düzeltme zamanaşımı hükümleri dikkate alınarak yerine getirileceği belirtilmiştir. Yani mükelleflerin red ve iade taleplerinin Vergi Usul Kanununun 126. Maddesinde yer alan düzeltme zamanaşımı dikkate alınarak yapılacağı belirtilmiştir. Bunun anlamı da 31.12.2012 tarihine kadar başvuruda bulunacak olanlar için 01.01.2007 tarihinden sonra bireysel emeklilik sisteminden ayrılmış olanlar yararlanabilecektir. Yani 01.01.2007 tarihinden önce bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlar daha önce bu kesintiler için dava açmamış veya vergi dairesinden düzeltme talebinde bulunmadılarsa yapılan kesintiler için red ve iade yapılmayacaktır. Sirkülerde Hak sahiplerince daha önceki bir tarihte ilgili vergi dairesine düzeltme başvurusunda bulunulmuş olması halinde, düzeltme zamanaşımı hükümlerinin uygulanmasında bu başvuru tarihinin dikkate alınacağı belirtilmiştir.

IV- BAŞVURUDA İSTENECEK BELGELER

83 Nolu Gelir Vergisi Sirkülerinde başvuruda istenecek belgeler belirtilmiştir. Söz konusu sirkülere göre; 1- İade talebine ilişkin dilekçe  2- davadan feragat edilmesi ve feragat edildiğini gösterir şerhli dilekçe örneğinin veya bu belge temin edilemediği takdirde mahkemenin feragat nedeniyle davanın reddine dair vereceği karar örneği 3- sigorta/emeklilik şirketi tarafından tanzim edilen hayat sigortası/bireysel emeklilik poliçesinin bir örneği,4-düzenlenmiş olan poliçenin başlangıç ve bitiş tarihleri ile yapılan kesintileri gösteren belgelerin bir örneğinin ilgili vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Devam eden davalarda Feragat dilekçesi veya mahkeme kararının hangi mahkemeden alınması gerektiğine ilişkin sirkülerde ;- Vergi Mahkemesi nezdinde görülmekte olan davalar için ilgili Vergi Mahkemesine,- Bölge İdare Mahkemesi nezdinde itiraz yoluna gidilmiş olan davalar için ilgili Bölge İdare Mahkemesi Başkanlığına,- Danıştay nezdinde temyiz edilmiş olan davalar için Danıştay Başkanlığına başvurulması gerektiği belirtilmiştir.

Ancak sirkülerde İlgili vergi dairesine daha önceki tarihlerde yaptıkları başvurularda söz konusu belgeleri teslim etmiş olan mükelleflerin tekrar belge ibraz etmelerine gerek bulunmadığı belirtilmiştir.

Yine sirkülerde hak sahiplerince bu kapsamda açılan davalardan vazgeçilmesi durumunda, idarece de açılmış davalar sürdürülmeyecek ve taraflarca herhangi bir masraf ve vekalet ücreti talep edilmeyeceği belirtilmiştir.

V-MÜKELLEFLERİN ALACAĞI İADE TUTARININ HESAPLANMASI

İlgili sirkülerde Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesine 6327 sayılı Kanunla eklenen fıkra hükmü gereği red ve iade işlemlerine esas irat tutarı; şahıs sigortaları kapsamında yapılan ödemelerde varsa fesih ve iştira kesintisi indirilmeden önceki birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen tutar indirilerek, bireysel emeklilik sistemi kapsamında yapılan ödemelerde ise ödemeye konu toplam birikim tutarından, (varsa ertelenmiş giriş aidatı indirilmeksizin) ödenen katkı payları indirilerek hesaplanması gerektiği belirtilmiştir.

            Hesaplanan irat tutarına isabet eden vergi ise ;1-On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler için %15,  2- On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler için %10,  3- Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler için %5  oranı dikkate alınmak suretiyle  hesaplanacaktır. www.ozdogrular.com

 İrat tutarına isabet eden vergi tutarını aşan, diğer bir ifadeyle irat hesaplandıktan sonra kalan anapara tutarına isabet eden tevkif edilmiş ve ödenmiş vergi tutarı 29/8/2012 tarihinden itibaren hak sahiplerine red ve iade edilebileceği belirtilmiştir.

VI-GELİR (STOPAJ) VERGİSİ İADELERİNDE MALİYE İDARESİNİ ZORLAYACAK RAKAMLAR

Yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere kanunda ve sirkülerde yapılan düzenleme ile  başvuruda bulunulacak vergi dairesinin tevkifatın yatırıldığı vergi dairesi olarak belirtilmiştir. Sirkülerde yapılan düzenleme ile stopaj iadesine hak kazanabilmek için Vergi Usul Kanununun düzeltme zamanaşımı hükümleri dikkate alınarak yerine getirileceği belirtilmiştir. Yani mükelleflerin red ve iade taleplerinin Vergi Usul Kanununun 126. Maddesinde yer alan düzeltme zamanaşımı dikkate alınarak yapılacağı belirtilmiştir. Bunun anlamı da 31.12.2012 tarihine kadar başvuruda bulunacak olanlar için 01.01.2007 tarihinden sonra bireysel emeklilik sisteminden ayrılmış olanlar yararlanabilecektir. Ancak 01.01.2007 tarihinden sonra ayrılanlara iade işlemi yapılacağı için kesintilerin yatırıldığı vergi dairesi İstanbul’da bulunan Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı olacaktır. Çünkü Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yeniden yapılandırılması kapsamında Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı 05/08/2006 tarih ve 2006/10788 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile İstanbul’da kurulmuş olup bankacılık ve sigortacılık faaliyeti ile uğraşan ulusal çapta faaliyette bulunan mükellefler söz konusu Vergi Dairesi Başkanlığı bünyesinde faaliyette bulunmaktadır. Bu nedenle 01.01.2007 tarihinden sonra bireysel emeklilik sisteminden ayrılan mükelleflerin başvuru yapacağı vergi dairesi Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı olacaktır. www.ozdogrular.com

Ancak burada bir sorun ortaya çıkmaktadır. Bireysel emeklilik sisteminden 01.01.2007 tarihinden sonra ayrılan mükelleflerin sayısının fazla olması sorunudur. Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş.’ nin yayınladığı Bireysel Emeklilik Sistemi 2011Gelişim Raporunda[2] 2011 yılı sonu itibariyle 1.873.741 adet sözleşmenin sistem kurulduğu tarihten itibaren sonlandırıldığı ve 2.939.878 adet sözleşmenin ise yürürlüğünün devam ettiği belirtilmiştir. Sonlandırılan sözleşme nedenleri ise; Şirket Aktarımı, Hesap birleştirilmesi, malüliyet,emeklilik,ölüm ve kendi isteğiyle ayrılma olarak sayılmıştır. Sözleşmelerin sonlandırılmasına ilişkin ayrıntılı istatistikler söz konusu raporda yer almaktadır. İlgili raporda sistemin başlangıç tarihinden itibaren 2011 yılı sonuna kadar ayrılanların sayısı 1.490.910 kişi olmuştur. İlgili raporda  diğer nedenlerle ayrılan sözleşme 1.602.762 adettir. Diğer nedenlerle ayrılan sözleşme adedinin fon büyüklüğü ise 4.193.133.842 TL tutarındadır.  Söz konusu Raporda 2004 tarihinden itibaren yapılan sözleşmelerin yürürlükte olan ve sona eren sözleşmeler şeklinde tablo halinde yer alan veriye yer verilmiştir. Ancak sona eren sözleşmelerin sona eriş nedenine göre sayısal veriye yer verilmemiştir. Söz konusu tabloda 2007 yılından sonra sona eren sözleşme adedi yaklaşık 900.000 kişi olarak hesaplanmıştır. Yani BES sisteminden stopaj iadesinden yararlanacak mükellef sayısı en az  900.000 kişi civarındadır.2007 ve öncesinde sözleşme sahibi olanlardan da sözleşmelerini 2007 yılından sonra sonlandıranlar da dikkate alındığında bu sayı daha da artacaktır.

Yukarıda rakamlarla açıklamaya çalıştığımız üzere BES sisteminden Gelir(stopaj) Vergisi  iadesi alacak mükellef sayısı çok fazladır. Tüm bu iadelerin Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından yapılması gerekmektedir. Ancak Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığının yapısı belirli sayıda memurla belirli sayıda büyük mükellefe hizmet verilmesi üzerine kurulmuştur. Oysa iade alacak mükelleflerin sayısı dikkate alındığında bu işlemlerin Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığınca yerine getirilmesi imkânsızdır. Vergi Usul Kanununun 112/5. Maddesi uyarınca; mükellefçe belgelerin tamamlanıp tesliminden itibaren üç ay içinde iade alacağının mükellefe iade edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde Maliye İdaresi tarafından gecikilen her gün için tecil faizi ödenmesi gerekmektedir. Stopaj iadesine konu kişi sayısı ve fon büyüklüğü dikkate alındığında Maliye İdaresi tarafından yapılacak Gelir (Stopaj) Vergisi İade tutarı da yüksek olacaktır. Bu nedenle istenilen iadelerin üç ay içinde tamamlanamaması halinde ödenecek tecil faizi tutarı da yüksek olacaktır. www.ozdogrular.com            

VII-SONUÇ

BES sisteminden ayrılanlara yapılacak Gelir (Stopaj)  Vergisi iadesi mükelleflerin başvurduğu tarihten itibaren 3 ay içinde tamamlanması gerekmektedir. Büyük Mükellefler Vergi dairesi Başkanlığının yapısı ve personel kapasitesi dikkate alındığında 3 aylık sürede mükelleflerin iade işlemlerinin tamamlanma imkânı bulunmamaktadır. Burada Maliye Bakanlığınca bu konuya ilişkin olarak acilen tekrar düzenleme yapılması gerekmektedir. Acilen düzenleme yapılmaması halinde üç ay içinde tamamlanmayan iadeler için ayrıca tecil faizi ödenmek durumunda kalınacaktır.

Fatih GÜNDÜZ*
E-Yaklaşım

*     Vergi Müfettişi

[1] - 29/6/2012 tarihli ve 28338 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[2] - http://www.egm.org.tr/bes2011gr/bes2011gr_tr.pdf internet adresinde yayınlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.