I- GİRİŞ

Hafta tatili, çalışma süresi kavramının ortaya çıkışı ve işçinin korunması bakımından sınırlandırılması gereğinin sonucu olarak İş Hukukunda söze konu olan bir kavramdır[1]. Hukukumuzda hafta tatiline ilişkin hükümler İş Kanunu yanında 2.1.1924 tarihli ve 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanunla, 17.3.1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda yer almıştır. www.ozdogrular.com

Yazımızda gerek uygulamada gerekse de yargı safhasından çokça tartışılan ve çoğu zamanda fikir birliğine varılamayan hafta tatili alacaklarının nasıl hesaplanacağı örnek olay ile anlatılacak, ayrıca hafta tatili alacaklarında zamanaşımı sürelerinin neler olduğu ile gecikme faizi uygulamaları mevzuat, öğreti ve yargı kararları ışığında açıklanmaya çalışılacaktır.

II- HAFTA TATİLİ KAVRAMI VE BUNA HAK KAZANILMASI

İş Kanununun 46. Maddesinin 1. Fıkrası uyarınca “Bu kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63. Maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Yargıtay’a göre, aksi kararlaştırılmamışsa ücretli hafta tatiline hak kazanmak için haftanın en az beş günü kırk beş saatlik haftalık çalışma yapılmış olmalıdır. Bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullanıldığından söz edilemez[2]. www.ozdogrular.com

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3. Maddesine göre hafta tatili Pazar günüdür. Ancak Hafta Tatili Hakkında Kanun, sürekli çalışma zorunluluğu bulunan ve bu yasanın 4. Maddesinde sayılan hastane, eczane, vapur, su, elektrik, gaz, telefon şirketleri, matbaa, tiyatro, sinema, eğlence yerleri, otel, lokanta gibi işyerlerinde Pazar günü tatil yapmama olanağı tanımaktadır. Aynı yasa uyarınca bu işyerlerinde Pazar günü çalışan işçilere hafta içinde bir gün izin verilmesi zorunludur.

İşçilere verilecek olan hafta tatilinin başlangıç ve bitiş zamanı, gece yarısından başlayarak bunu izleyen gece yarısına kadar geçen yirmi dört saatlik süredir. Ancak, gece ve gündüz sürekli faaliyet gösterilen ve postalar halinde işçi çalıştırılan işyerlerinde, işçiye kesintisiz yirmi dört saat dinlenme sağlanmış olması koşuluyla hafta tatili günü gece yarısından başka bir saatte başlatılabilir.

İş Kanunu, hafta tatiline hak kazanma için tatil gününden önce 63. Maddeye göre çalışmış olmak koşulunun gerçekleşmesinde, bazı fiilen çalışılmayan sürelerin de çalışılmış gibi hesaba katılacağını ifade etmektedir. www.ozdogrular.com

Buna göre;

-    Çalışılmadığı halde yasayla çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen yasadan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,

-    Evlenmelerde, ana veya babanın, eşin, kardeş ya da çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,

-    Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle, hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri çalışılmış günler gibi dikkate alınır.

III- HAFTA TATİLİ KULLANMA SÜRESİNİN YILLIK ÜCRETLİ İZİNE ETKİSİ

4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. 56. maddesine göre yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Aynı Yasa’nın 57. maddesine göre; yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işçiye ayrıca ödenir. Yasa’nın belirtilen hükümlerinin uygulanması, özellikle işçi lehine düzenlemelerin yapıldığı yani hafta tatillerinin bir günden fazla verildiği işyerlerinde çeşitli karışıklıklara neden olmaktadır. Bu konuda bir kısım görüşlere göre hafta tatilinin bir gününden fazlası yıllık ücretli izine ilave edilmez. Bir kısım görüşlere göre ise bir günden fazla verilen hafta tatilleri de işçinin yıllık ücretli iznine ilave edilir. Bizim katıldığımız görüş şüphesiz ki ikinci görüştür. Çünkü iş mevzuatında yasalardaki asgari düzenlemelerin üzerinde işçi lehine yapılan düzenlemeler geçerlidir. Böyle bir durumda yasa hükmünün dışında işyeri uygulaması önem taşımaktadır. Dolayısı ile geçerli olanda işyeri uygulamasıdır[3]. Bu açıklamalar ışığında konuyu örneklerle açıklayalım.

Aşağıdaki örnekler bir işyerinde 2 yıldan beri çalışan ve 1975 doğumlu olan işçi Ahmet Bey varsayımından hareketle verilmiştir.

Örnek 1: İşçi Ahmet Bey, haftada bir gün hafta tatili kullanmaktadır. Ahmet Bey yıllık ücretli iznini kaç gün olarak kullanacaktır?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 53. maddesine göre Ahmet Bey’in yıllık ücretli izin süresi 14 işgünüdür. Hafta tatilleri de izin süresine ilave edileceğinden Ahmet Bey de haftada bir gün izin kullandığından iki haftada iki gün hafta tatili kullanmakta, bu nedenle 14 günlük izin süresine 2 gün daha ilave etmemiz gerekecektir. Dolayısı ile 01.07.2005 tarihinden geçerli olmak üzere yıllık izne ayrılan Ahmet Bey 14 iş günü + 2 gün hafta tatili olmak üzere 16 gün yıllık ücretli izin kullanarak ve 17.07.2005 tarihinde işbaşı yapacaktır.

Örnek 2: Örneğimizdeki işçi Ahmet Bey haftada 2 gün hafta tatili kullanıyorsa ücretli izini yıllık ne kadar olacaktır?

Ahmet Bey’in yıllık ücretli izni 14 işgünü, haftada 2 gün hafta tatili kullandığından her hafta yıllık izne 2 gün eklenecek, buna göre 14 iş günü + 4 gün hafta tatili olmak üzere Ahmet Bey 01.07.2005 tarihinde çıktığı yıllık izninden dönerek 19.07.2005 tarihinde işbaşı yapacaktır. www.ozdogrular.com

Örnek 3: İşçi Ahmet Bey, haftada 3 gün hafta tatili kullanmaktadır. Bu durumda işçi Ahmet Bey’in yıllık ücretli izin süresi ne olacaktır?

Ahmet Bey’in yıllık ücretli izni 14 işgünü, haftada 3 gün hafta tatili kullandığından her hafta yıllık izne 3 gün eklenecek ve 14 iş günü + 6 gün hafta tatili olmak üzere Ahmet Bey 01.07.2005 tarihinde çıktığı yıllık izninden dönerek 20.07.2005 tarihinde işbaşı yapacaktır.

Örnek 4: İşçi Ahmet Bey, haftada bir gün hafta tatili kullanmaktadır. 15.08.2005 tarihinden geçerli olmak üzere bir yıllık izninin tamamını kullanmak üzere yıllık izine ayrılmıştır. Ahmet Bey’in ne zaman işbaşı yapması gerekir?

1 numaralı örnekte olduğu gibi Ahmet Bey’in yıllık ücretli izin süresi 14 işgünüdür. Hafta tatilleri de izin süresine ilave edileceğinden Ahmet Bey de haftada bir gün izin kullandığından iki haftada iki gün hafta tatili kullanmakta, bu nedenle 14 günlük izin süresine 2 gün daha ilave etmemiz gerekecektir. Dolayısı ile 15.08.2005 tarihinden geçerli olmak üzere yıllık izne ayrılan Ahmet Bey, 14 iş günü + 2 gün hafta tatili olmak üzere 16 gün yıllık ücretli izin kullanacak; ancak izninin son günü 30 Ağustos tarihine (genel tatil gününe) denk gelmesi nedeniyle Ahmet Bey’in iznine bir gün daha ilave edilecek ve 31 Ağustos 2005 tarihinde işbaşı yapması gereken Ahmet Bey bir gün daha yıllık izin kullanarak 01.09.2005 tarihinde işbaşı yapacaktır.

Örneklerimizde yer alan işçilerin izin dönüşü işbaşı yapmaları işyerinin hafta tatiline denk gelmiş ise işçilerin işe başlamaları da tatili takip eden işgünü olacaktır.

Kısmi süreli çalışan işçiler, haftanın beş ve daha az günlerinde çalışıyorlar ise hafta tatiline hak kazanamayacaklardır[4]. Ancak işveren, tam süreli çalışmalarda olduğu gibi kısmi süreli çalışmada da işçi lehine bir düzenleme yaparak beş gün çalışan işçiye de haftada 2 gün hafta tatili verebilir. Böyle bir durumda da işçinin yıllık ücretli izin süresinin hesaplanması yukarıdaki örneklerde yer alan tam süreli işçilerde olduğu gibi hesap edilir. Burada konumuzun dışında olmasına karşın şu hususu belirtmekte fayda var, kısmi süreli işçilerin izin ücretlerinin hesaplanması ile tam süreli işçilerin izin ücretlerinin hesaplanması birbirinden farklılıklar göstermektedir[5]. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

4857 sayılı İş Kanununun 46. Maddesinde işçinin, tatil gününden önce aynı yasanın 63. Maddesine göre belirlenmiş olan iş günlerinde çalışmış olması koşuluyla yedi günlük zaman dilimi içerisinde 24 saat dinlenme hakkının bulunduğu açıklanmıştır.

Hafta tatili izni kesintisiz 24 saattir. Bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullanıldığından söz edilemez.

Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Ayrıca yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işçiye ayrıca ödenir.

Kısmi süreli çalışan işçiler, haftanın beş ve daha az günlerinde çalışıyorlar ise hafta tatiline hak kazanamayacaklardır.

Murat ÜNLÜ*
E-Yaklaşım

*    SGK Müfettişi.
[1] Mollamahmutoğlu, Hamdi: İş Hukuku, 2. Bası, Ankara 2005, s. 691.

[2] Yarg. 9. HD, 22.02.2010 T, 2008/17653 E, 2010/4012 K. 

[3] Arif Temir, Hafta Tatili Kullanma Süresinin Yıllık Ücretli İzne Etkisi, Yaklaşım, Eylül 2005, S.153.

[4] Arif Temir, “Tam Zamanlı ve Esnek Çalışma Şekillerine göre Hafta Tatili, Genel Tatil ve Ulusal Bayram Günlerinde Ücrete Hak Kazanma”, Yaklaşım, Şubat 2004, S.134.

[5] Temir, 252-255.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.