1. GİRİŞ

İhale yoluyla iş yaptıran Kamu kurumları ile döner sermayeli kuruluşlar, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşlara 5510 sayılı yasanın 90 ıncı maddesi ile bazı yükümlülükler yüklenmiştir. İhale alan işverenleri 15 gün içinde SGK’ya bildirmek, hak ediş ödemelerinden önce borç sorgulaması yapmak, teminatın iadesinden önce SGK dan ilişiksizlik yazısı talep etmek olarak sayılabilecek bu yükümlülüklerin, piyasadan hazır halde alınıp satılan mallar yönünden uygulanıp uygulanmayacağı hususu yazımızın konusudur.

2. PİYASADAN HAZIR HALDE ALINIP SATILAN MAL KAVRAMI

            Piyasadan hazır halde alınıp satılan mal kavramı, Sosyal Güvenlik Kurumu Prim Ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde, “Projelendirme veya münhasıran bir talep üzerine üretimi yapılmayan malları ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

 Piyasada seri üretimi bulunan, ihale makamı için özel bir proje gerektirmeyen tüm ürünler bu tanım içinde değerlendirilebilir.  

Örnek: Bir okulun günlük ekmek ihtiyacının karşılanması, sebze-meyve veya et ihtiyacının karşılanması gibi işler özel proje gerektirmeyen, piyasadan hazır olarak her zaman temin edilebilen mallardır.

Örnek: Bir kamu kurumunun ihtiyacı olan 10 adet televizyon, 20 adet bilgisayar, 6 adet klima vb. gibi malların temin edilmesi de piyasadan hazır halde alınan mal kapsamına girmektedir. Çünkü bu mallar da özel bir proje ile imal edilememekte, seri üretimi yapılmakta, piyasada her zaman hazır olarak bulunabilmektedir.  

Piyasadan hazır alınan mal kavramı “işe göre şekillendirilmemiş bir mal” olarak da tarif edilebilir. 

Örnek: Diş sağlığı hizmeti sunan poliklinik ve hastaneler genellikle diş protezlerini dışarıdan firmalara yaptırmaktadırlar. Diş protezlerinde her hasta için ayrı ölçü alınmakta ve hastanın ağız yapısına göre protez şekillendirilmektedir. Bu durumda diş protez işinin ihale yoluyla temin edilmesi durumunda piyasadan hazır halde alınıp satılan mal kapsamında değerlendirmemelidir.

            Mal teslim işinin, mal temin ve teslimi ya da mal imal ve teslimi şeklinde olması piyasadan hazır halde alınıp satılan mal olma özelliğini değiştirmemektedir.

            Örnek: (A) kamu kurumunun günlük 50 kg et ihtiyacının karşılanması işi ihale yoluyla (ABC) işverenine verilmiştir. Et işe özel olarak üretilmeyip piyasada hazır olarak bulunan bir mal olduğundan (ABC) işverenin et teslim işini kendisine ait kasaptan ya da piyasadaki kasap veya marketlerden temin edip etmediği fark etmeksizin söz konusu et teslim işi, piyasadan hazır halde alınıp satılan mal olarak değerlendirilmelidir.

3. PİYASADAN HAZIR HALDE ALINIP SATILAN MAL TEMİNİ İHALELERİNİN BİLDİRİLMESİ

5510 sayılı yasanın 90 ıncı maddesi gereği, Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların tebligat adreslerini sözleşmenin imzalandığı tarihi takip eden onbeş gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadırlar.

Piyasadan hazır halde alınıp satılan malların temini işleri Yönetmelik ile bu zorunluluğun dışında tutulmuştur. İhale konusu işin piyasadan hazır halde alınıp satılan malların temini olması durumunda bunların 15 gün içinde SGK’ya bildirilmesi gerekmemektedir.

4. PİYASADAN HAZIR HALDE ALINIP SATILAN MAL TEMİNİ İHALELERİNDE HAKEDİŞ ÖDEMESİ 

Söz konusu ihaleli işlerin 15 gün içinde SGK’ya bildirilme zorunluluğu bulunmamakla birlikte, hak ediş ödemelerinden önce ihlale alan işverenin SGK’ya borcu bulunup bulunmadığının araştırılması gerekmektedir. Bunun için işverenden borcu olmadığına dair SGK tarafından düzenlenmiş ve “hak ediş ödemelerinde kullanılmak üzere düzenlenmiştir” ibareli yazı istenebileceği gibi işverenin borcu olup olmadığı hususu bir yazı ile doğrudan SGK’ya da sorulabilir.

Borcunun bulunduğunun tespit edilmesi durumunda ödenecek hakediş miktarından borç miktarı kesinti yapılır artan kısım varsa işverene ödenir.

4. PİYASADAN HAZIR HALDE ALINIP SATILAN MAL TEMİNİ İHALELERİNDE TEMİNAT İADESİ

Piyasadan hazır halde alınıp satılan malların temini işiyle ilgili olarak idarece alınan teminat, SGK’dan ilişiksizlik belgesi talep edilmeden işverene iade edilir. Bunun için ilişiksizlik belgesi aranmaz.

5. SONUÇ

İhaleli iş yapan Kurumlara 5510 sayılı yasanın 90 ıncı maddesi ile yüklenen yükümlülükler piyasadan hazır halde alınıp satılan mal ihaleleri için farklılık göstermektedir. Bu tip ihalelerde, ihale alan isteklinin 15 gün içinde SGK’ya bildirilmesi zorunlu değildir. Ancak hak ediş ödemesinden önce mutlaka işverenin, SGK ya prim, idari para cezası ve  bunlara ilişkin borcu bulunup bulunmadığının araştırılması gerekmekte ve borcunun bulunduğunun tespit edilmesi durumunda ödenecek hak edişten kesinti yapılması gerekmektedir. 90 ıncı maddedeki teminat iadelerinde ilişiksizlik belgesi aranması yükümlülüğü de piyasadan hazır halde alınıp satılan malların temini işleri için zorunlu değildir.

Kaynaklar:

1. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (www.mevzuat.gov.tr)

2. Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hak Edişlerden Mahsubu, Ödenmesi Ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelik (29.09.2008 tarihli 27012 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.)

3. SGK 2011/13 sayılı genelge (www.sgk.gov.tr)

S. Mehmet KELEŞ*
E-Yaklaşım
____________________________
*  Sosyal Güvenlik Denetmeni, Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V. , İşletme Bilim Uzmanı

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.