I- GİRİŞ

İthalat basit bir şekilde tanımlanacak olursa, Türkiye gümrük sahası dışında bulunan bir mal veya hizmetin alınarak ülkemize ulaşmasına kadar geçen aşamaların bütününe denir.

İthal edilen mal veya hizmete ilişkin malın gümrük sahasına gelişine kadar geçen aşamalar gümrük idaresini doğrudan ilgilendirmektedir. Malın gümrük sahasına girmesi sonrasında ise, tahsil edilmesi gereken vergilere ilişkin işlemler önem kazanmaktadır.www.ozdogrular.com

İthal edilen mal veya hizmetlerin vergilendirilmesinde gümrük vergisinden sonra en önemli vergi kalemini ise, Katma Değer Vergisi (KDV) oluşturmaktadır. Makalemizde ithal edilen mallarla ilgili KDV matrahının tespitine ilişkin usul ve esaslara değinilecektir.

II- İTHALATTA KDV MATRAHINI OLUŞTURAN UNSURLAR

KDV Kanunu’nun 21. maddesine göre; gümrük vergisine tabi olan mallarda, KDV matrahının bulunması için mala ilişkin gümrük vergisinin hesaplanmasından veya tespit edilmesinden sonra;

— İthalat sırasında ödenmiş bulunan her türlü vergi, resim, harç ve paylar,

— Gümrük beyannamesinin tescili tarihine kadar yapılan diğer gider ve ödemelerden vergilendirilmemiş olanlar,

— Mal bedeli üzerinden hesaplanmış olan fiyat farkları, kur farkları vb. ad altındaki ödemeler

ilave edilmek suretiyle KDV matrahı tespit edilmektedir.

KDV matrahını oluşturan unsurlar aşağıda başlıklar halinde açıklanacaktır:

A- İTHAL EDİLEN MALIN GÜMRÜK VERGİSİ TARHINA ESAS OLAN KIYMETİ

KDV matrahını oluşturan unsurlardan biri gümrük vergisi tarhına esas olan tutardır. İthal edilen malın gümrük vergisine esas olan kıymetinin tespiti işlemleri 4458 sayılı Gümrük Vergisi Kanunu’nun 23 ila 31. maddeleri arasında yer alan hükümlere göre tespit edilmektedir. İlgili maddelere bakıldığında ithal edilen mallara ilişkin gümrük kıymetinin malın satış bedeli olduğu görülmektedir.

İlgili Kanun’a göre “Satış Bedeli”nden kasıt, malın Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olduğu belirtilmektedir. Ancak eşyanın satış bedelinin gümrük kıymetine esas alınabilmesi belli koşullara bağlanmıştır.

Bunlar:

a) Eşyanın alıcısı tarafından elden çıkartılması veya kullanımı;

— Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve bunların yetkili kıldığı merciler tarafından konulmuş olan,

— Eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi bölgeyi sınırlayan,

— Eşyanın kıymetini önemli bir ölçüde etkilemeyen kısıtlamalar dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdır.

b) Satış veya fiyat, kıymeti belirlenmekte olan eşya bakımından, kıymeti tespit edilemez bir koşul veya edim konusu olmamalıdır.www.ozdogrular.com

c) Eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hâsılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına Kanun’da belirlenen ilaveler yapılabilmelidir.

d) Alıcı ve satıcı arasında bir ilişki bulunmamalı; ilişkinin varlığı durumunda ise, satış bedeli gümrük kıymeti olarak kabul edilebilir nitelikte olmalıdır.

Genel olarak ithalat işlemlerinde malın gümrük vergisine esas olan kıymeti, mala ait olan faturanın üzerinde yazılı bulunan kıymeti üzerinden gümrük beyannamesinin tescili günündeki resmi döviz satış kuru üzerinden tespit edilmektedir. Ancak, burada dikkat edilmesi gereken husus, mala ait faturanın CIF (Cost Insurance Freight)(1) değerini yani, malın getirilmesi sırasında ödenen navlun, sigorta ve diğer masraflar dahil olan değeri ihtiva etmesi gerektiğidir.  Eğer ithalat işlemi örneğin; FOB(2) (Freight On Board) değeri üzerinden yapılmış ise, mal bedeline sigorta bedeli ve nakliye tutarı eklenerek CIF değeri elde edilerek, mala ilişkin gümrük vergisi hesaplanır.

B- MALIN İTHALİNDE ALINAN VERGİ, RESİM VE HARÇLAR

İthalatı gerçekleştirilen malla ilgili olarak ödenen gümrük vergisi, özel tüketim vergisi, beyannameler için ödenen damga vergisi, ek mali yükümlülük, toplu konut fonu, ek fon, kaynak kullanımını destekleme fonu, çevre katkı payı gibi mali yükümlülük tutarları da KDV matrahına dahil edilmektedir. KDV Kanunu’nun 25. maddesinin (b) bendi uyarınca; malın ithali sırasında hesaplanan KDV, mükerrer vergilemeyi önlemek için KDV matrahına dahil edilmeyecektir.

KDV Kanunu’nun 21. maddesinin (b) bendine göre, ithalatta KDV matrahının tespiti sırasında ödenene her türlü vergi, resim, harç ve paylar dahil edilmektedir. Buradaki amaç, ithal edilen mala ilişkin ödenen bu tutarların malın maliyetine dahil olmasından kaynaklanmaktadır.

İthal edilen mala ilişkin ödenen bu tutarlar; malın satıcısı tarafından, malın yurt içinde satışı sırasında maliyet unsuru olarak dikkate alınmakta ve satış işlemi gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla satıcı tarafından mala ilişkin yapılan bu ödemeler dikkate alınarak satışın yapılması mükerrer vergilemenin de önlenmesini sağlamaktadır.

C- GÜMRÜK BEYANNAMESİNİN TESCİL TARİHİNE KADAR YAPILAN SAİR GİDERLER

KDV Kanunu’nun 21. maddesinin (c) bendine göre; mal ithalatına ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanacak olan kur farkı, fiyat farkı vb. ödemeler ithalat matrahına dahil edilmelidir.

Dolayısıyla, ithalde alınan KDV matrahı;

gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar geçen sürede oluşan mal maliyetinin yanında, nakliye, demuraj(3), sigorta, sair maliyet unsurları, ithalde alınan gümrük vergisi ve ödenen fon tutarlarının da dahil olduğu ithalat maliyetinden oluşmaktadır. www.ozdogrular.com

Burada dikkati çeken husus, hangi giderlerin bu kapsamda değerlendirileceğinin sarih olarak yazılmamış olmasıdır. Dolayısıyla yapılan her türlü gider ve ödemelerden vergilendirilmemiş olanlar ile mal bedeli üzerinden hesaplanacak olan kur farkı, fiyat farkı vb. unsurların KDV matrahına dahil edilmesi gerekmektedir.

D- İTHAL EDİLEN MALIN FİYATINA DAHİL EDİLMEYECEK GİDERLER

Gümrük Kanunu’nun 28. maddesine göre, ithal edilen mala ilişkin fiilen ödenen veya ithal edilen mala ödenecek tutardan ayırt edilebilmesi koşuluyla aşağıdaki giderler gümrük kıymetine dâhil edilmez:

a) Eşyanın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye’nin anlaşmalarla dahil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve sigorta giderleri,

b) Sınai tesis, makina veya teçhizat gibi, ithal eşyası için ithalattan sonra yapılan inşa, kurma, montaj, bakım veya teknik yardıma ilişkin giderler,

c) İthal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı tarafından üstlenilen faiz giderleri,

d) İthal eşyasının Türkiye’de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler,

e) Satın alma komisyonları,

f) Eşyanın ithali veya satışı nedeniyle Türkiye’de ödenecek ithalat vergileri.

Maddede, (c) bendinde belirtilen hallerin gerçekleşmesi durumunda, finansmanın satıcı veya bir başka kişi tarafından sağlanmış olmasının önemli olmadığı, böyle bir durumun gerçekleşmesi durumunda ise, finansman anlaşmasının yazılı olarak yapılmasının gerektiği, alıcının eşyanın, fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olarak beyan edilen fiyattan satıldığını ve söz konusu faiz oranının, finansmanın sağlandığı ülkede o tarihte bu tür bir işlem için geçerli olan faiz oranı seviyesini aşmadığını kanıtlamasının gerektiği hüküm altına alınmıştır.

E- İTHAL EDİLEN MALIN GÜMRÜK VERGİSİNİN KIYMET ESASINA GÖRE ALINMAMASI

KDV Kanunu’nun 21. maddesinin (a) bendine göre ithal edilen mala ilişkin gümrük vergisinin kıymet esasına göre tespit edilememesi durumunda, mala ilişkin KDV matrahının sigorta ve navlun bedellerinin dahil olduğu CIF değerinden oluşacağı hükmü yer almaktadır.

CIF değerinin belli olmaması durumunda, KDV Kanunu’nun aynı maddesinde belirtildiği üzere KDV matrahı Gümrük İdaresi tarafından tespit edilecek değere göre hesaplanacaktır. İthal edilen malın gümrük kıymeti Gümrük Kanunu’nun 25. maddesinde sayılı bulunan yöntemler kullanılarak tespit edilecektir. www.ozdogrular.com

Bu yöntemler:

a) Türkiye’ye ihraç amacıyla satılan, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen aynı eşyanın satış bedeli,

  b) Türkiye’ye ihraç amacıyla satılan, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen benzer eşyanın satış bedeli,

c) İthal eşyasının veya aynı ya da benzer eşyanın Türkiye içinde satıcılardan müstakil kişilere yapılan en büyük miktardaki satışına ait birim fiyata dayalı kıymet,

d) İthal eşyasının üretiminde kullanılan malzeme ve imalat veya diğer imal işlemlerinin bedel veya kıymetleri ile Türkiye’ye ihraç edilmek üzere ihraç ülkesindeki üreticiler tarafından üretilen, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı sınıf veya cins eşyanın satışında mutat olan kâr ve genel giderlere eşit bir tutar ve Gümrük Vergisi Kanunu’nun 27. maddesinin 1/e bendinde sayılan diğer bedel veya kıymetler toplamından oluşan hesaplanmış kıymet

olarak belirlenmiştir.

F- MALIN GÜMRÜK VERGİSİNDEN MUAF OLMASI

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21. maddesinin (a) bendine göre ithal edilen mal gümrük vergisinden muaf olması durumunda katma değer vergisi matrahının, ithal edilen mala ilişkin CIF değeri üzerinden hesaplanacağı esas altına alınmıştır. Malın gümrük vergisi açısından muaf olması durumu, KDV açısından bir hüküm ifade etmemektedir.

Gümrük vergisi tarhına esas bir bedelin muafiyet uygulaması nedeni ile bulunmaması durumunda, KDV matrahı olarak malın CIF değeri, bu bedelinde da belli olmadığı durumlarda ise, malın gümrükçe tespit edilen değer KDV matrahı olarak alınmaktadır.

Konuyu bir örnekle açıklayacak olursak:

—X) ülkesinden ithal makineye ilişkin olarak mal bedeli (CIF): 100.000 $

— Mala ilişkin yapılan diğer giderler toplamı: 10.000 TL

— Mala ilişkin Gümrük Vergisi oranı: % 5

— Mala ilişkin Özel Tüketim Vergisi oranı: % 10

— Mala ilişkin KDV oranı: % 18

— Resmi Dolar satış kuru: 1,80 TL

ve ithal edilen mala ilişkin kur farkı ile fiyat farkının bulunmadığı varsayımları altında

● İthal Edilen Mala ilişkin Gümrük Vergisi Tutarının Hesaplanması

Gümrük Vergisi; CIF bedel (Mal bedeli + Sigorta + Navlun) ve Diğer Giderlerin toplamı üzerinden hesaplanmaktadır.

Gümrük Vergisi Matrahı = CIF Değeri

İthal edilen malın CIF bedeli, 180.000 TL ($ 100.000 x 1,80)

GV Matrahı => 180.000 ve Gümrük Vergisi oranı % 5 olduğundan,

GV Tutarı = 180.000 x 0.05 = 9.000 TL olarak hesaplanacaktır.www.ozdogrular.com

● Özel Tüketim Vergisi Matrahının ve Tutarının Hesaplanması

Özel Tüketim Vergisi; CIF bedel (Mal bedeli + Sigorta + Nav­lun), Diğer Giderler ve Gümrük Vergisi toplamı üzerinden hesaplanmaktadır.

ÖTV Matrahı= CIF + Diğer Giderler + GV

İthal edilen malın CIF bedeli, 180.000 TL, diğer giderler 10.000 TL, Gümrük Vergisi ise 9.000 TL’dir.

ÖTV Matrahı => 180.000 + 10.000 + 9.000 = 199.000 TL ve ÖTV oranı %10 olduğundan,

ÖTV Tutarı = 199.000 x 0.10 = 19.900 TL olarak hesaplanacaktır. www.ozdogrular.com

● Katma Değer Vergisi Matrahının ve Tutarının Hesaplanması

KDV: CIF bedel (Mal bedeli + Sigorta + Nav­lun), Diğer Giderler, Gümrük Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi toplamı üze­rinden hesaplanır.

KDV Matrahı = CIF Bedeli + Diğer Giderler + Gümrük Vergisi Tutarı + Özel Tüketim Vergisi Tutarı

İthal edilen malın CIF bedeli 180.000 TL, Diğer giderler 10.000 TL, Gümrük Vergisi 9.000 TL, Özel Tüketim Vergisi 19.900 TL’dir.

KDV Matrahı=> CIF + Diğer Giderler + GV + ÖTV

= 180.000 + 10.000 + 9.000 + 19.900 TL

KDV Matrahı = 218.900 TL ve KDV Oranı % 18 olduğundan,

KDV Tutarı= 218.900 x 0.18 = 39.402 TL olarak hesaplanacaktır.

Örneğimizde malın CIF bedeli verilerek hesaplama yapılmıştır. Eğer ithal edilen mala ilişkin alınan faturada FOB bedeli bulunsaydı; bu durumda malın ithalatçısı tarafından mala ilişkin ödenen navlun (taşıma giderleri), sigorta ve malın yurt dışında yüklenmesi sırasında yapılan yükleme vb. giderler malın FOB bedeline eklenmek suretiyle malın CIF bedeline ulaşılacaktı. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

İthalat işlemleri sırasında gümrük vergisini bir kenara koyacak olursak, uygulanması önem arz eden bir diğer vergi olarak karşımıza KDV çıkmaktadır. Mal ithalindeki KDV’nin öneminde, KDV’ye tabi mallarla ilgili olarak özellikli işlemlerin çokluğu kadar, KDV’nin konusunun geniş bir alanı kapsamasının da etkili olduğu düşünülmektedir. İthal edilen mallara ilişkin KDV matrahı, yukarıda yapılan açıklamalar ışığında tespit edilmektedir. Söz konusu mallarla ilgili KDV matrahının tespitinde temel olarak, gümrük vergisine esas olan matrah tespit edilerek hesaplama işlemine başlanmaktadır. Gümrük vergisi matrahının belli olmaması durumunda gümrük vergisi matrahı Gümrük İdaresi tarafından takdir edilmektedir. Gümrük İdaresi, gümrük vergisi matrahının tespitinde oldukça geniş yetkilere sahip bulunmaktadır.

Eyüp Sabrihan ALKAN*
Yaklaşım

*      Vergi Müfettişi (E. Maliye Müfettişi)

(^●)   Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup, hiçbir şekilde görev yaptığı Kurum’u bağlamaz; yazarın görev yaptığı Kurum’un görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

(1)  CIF terimi, genel anlamda, malların ihraç işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını ve mal teslimine ilişkin takibinin satıcı tarafından yapılmasını sağlamaktadır. CIF terimi İngilizce olan mal bedeli (cost), sigorta (insurance) ve navlun ((freight), (taşıma giderleri)) kelimelerinin ilk harflerinin kullanılması sonucu oluşmuş bir terimdir.

(2)  FOB terimi, genel anlamda satıcının malları belirlenen taşımacıya teslim etmesi ile risk ve masraflar alıcıya geçen bir teslim şeklidir. Bu teslim koşulunda satıcı, malı alıcının gös­terdiği taşıyıcıya teslim ederek yükümlülüklerini yerine getirmiş olmaktadır. FOB terimi sadece mala ilişkin çıplak bedelin olduğu değeri ifade etmektedir.

(3) Demuraj: İthal edilen malın deniz yoluyla gelmesi durumunda ithalatçının veya malın ihracatçısının, gemi sahibiyle anlaştığı süre içerisinde yükleme boşaltma işlemlerini bitirememesi durumunda, geminin sahibine yapılan ödeme olarak tanımlanabilir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.