Giriş Ülkemizde finansal kiralama(leasing) 28.06.1985 tarihli 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununun yürürlüğe girmesiyle başlamıştır. Şu an 28 leasing firması faaliyet göstermekte olup finansal kiralama yoluyla edinilen demirbaş sayılarında her sektörde yıllara göre artış gözlemlenmekte ve bu durumda finansal kiralamanın bir finansman seçeneği olarak git gide yaygınlaştığını göstermektedir. 1)Finansal Kiralama(leasing) Bu başlık altında önce finansal kiralamanın ne olduğu ve konu edinilebilecek mallar ile genel anlamda finansal kiralamanın avantajlarından bahsedilecektir. 1.1.Finansal Kiralama Nedir? Finansal kiralama, kiracı tarafından seçilen bir yatırım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Yatırım mallarının satın alınması yerine, kiralanarak kullanılmasını sağlayarak firmaların işletme sermayelerinin diğer ihtiyaçların karşılanmasında kullanılması ile verimliliğin ve karlılığın artmasında önemli rol üstlenir. 1.2.Finansal Kiralama Kapsamındaki Mallar Finansal Kiralama Kanununa göre; patent hakkı, fikri ve sınai haklar ile bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan mallar haricinde her türlü taşınır yada taşınmaz mal finansal kiralamaya konu olabilir. 1.3.Finansal Kiralamanın Avantajları Finansal kiralama, yatırımların orta vadeli finansmanında yaygın olarak kullanılmakla birlikte özellikle enflasyonist ekonomilerde kuruluşların artan işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamada büyük avantaj sağlamaktadır. Fon akışına uygun esnek kira ödemeleri ile nakit akışının planlanabilmesi, teşvikli yatırımlar için finansal kiralama şirketinin teşvikten yararlanabilmesi, kiralanan malın dönem sonunda sembolik bir bedelle satın alınabilmesi finansal kiralamanın diğer avantajlarındandır. 2)Amortisman Mevzuu ve Finansal Kiralama Bu kısımda amortisman konusu açıklanacak, amortisman ayırma şartları ile finansal kiralama işlemlerinde amortisman konusu irdelenecek ve ilgili muhasebe kayıtlarına yer verilecektir. 2.1.Amortismanın Tanımı ve Amortisman Ayırma Şartları Amortisman duran varlıkların aşınma, yıpranma veya eksilme paylarını ifade etmektedir. İşletmeler demirbaş olarak kullanmak üzere aldığı maddi duran varlıkları uzun seneler kullanırlar, bu nedenle maddi duran varlıkların ekonomik ömrü boyunca gider yazılması gerekir. Böylece maddi duran varlık kullanıldığı muhasebe dönemine dağıtılarak muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince gider yazılmış olur. Ancak amortisman ayırmanın belli bir takım şartları vardır; iktisadi kıymetin —Değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olması —İşletmede bir yıldan fazla kullanılabilir olması —Yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalması —Değerinin 770 TL’yi(2012 yılı için) aşmış olması gerekir. 2.2.Finansal Kiralama ile Edinilen İktisadi Kıymetlerde Amortisman Vergi Usul Kanununun(VUK) Mükerrer 290. maddesine göre Finansal Kiralama; kira süresi sonunda mülkiyet hakkının kiracıya devredilip devredilmediğine bakılmaksızın, bir iktisadi kıymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan riskler ile yararların tamamının veya tamamına yakınının belli bir dönemde bedel karşılığı kiracıya bırakılması sonucunu doğuran kiralamalardır. Aynı iktisadi kıymete ilişkin birden fazla sözleşme, ilave, tadil ve diğer sözleşmelerin yapılması halinde tüm anlaşmalar bir arada değerlendirilmelidir. www.ozdogrular.com Aşağıda belirtilen kriterlerden birini veya daha fazlasını karşılayan kiralamalar finansal kiralama olarak kabul edilecektir. i-İktisadi kıymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi: Sözleşmede iktisadi kıymetin kiracıya devrine ilişkin hüküm olması veya satım opsiyonu olması ve kiracının yüksek bir olasılıkla bu opsiyonu kullanacak olması halidir. ii-Kiracıya kira süresi sonunda iktisadi kıymeti rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması, iii-Kiralama süresinin iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün % 80'inden daha büyük bir bölümünü kapsaması, iv-Sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının iktisadi kıymetin rayiç bedelinin %90'ından daha büyük bir değeri oluşturması Aynı kanunun 189. maddesinde üzerinden amortisman ayrılan kıymetlerin ve bunların amortismanlarının envanter defterinin ayrı bir yerinde veya özel bir amortisman defterinde ya da amortisman listelerinde gösterilebileceği belirtilmiştir. Diğer taraftan amortisman defteri veya listelerinin kayıtları envanter kaydı hükmündedir. www.ozdogrular.com Amortisman kayıtları, amortisman ayrılmaya başlandığı tarihten itibaren her yılın amortismanının ayrı ayrı gösterilmek şartıyla birbirine bağlanır. Ayrıca işletmeye yeniden giren iktisadi kıymetlerle bunların amortismanlarının önceki yıllara ait kayıtlarda devam ettirilebilir. www.ozdogrular.com V.U.K‘un mükerrer 290. maddesinde finansal kiralama işlemlerinde, finansal kiralamaya konu iktisadi kıymet ile sözleşmeden doğan hak, borç ve alacakların değerlemesinin hangi esaslara göre yapılacağı açıklanmıştır. Buna göre; kiracı tarafından finansal kiralama işlemine konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı ve sözleşmeden doğan borç, kiralama konusu iktisadi kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile değerlenir. Finansal kiralama konusu iktisadi kıymet, kullanma hakkı olarak aktife alınacak ve karşılığında kiralayana olan borç pasife kaydedilecektir. Kiracı tarafından aktifleştirilen finansal kiralamaya konu iktisadi kıymeti kullanma hakkı amortismana ve aynı kanunun mükerrer 298. maddesine göre yeniden değerlemeye tabi tutulacaktır. Yani kullanım hakkı V.U.K ve ilgili genel tebliğlerde bu iktisadi kıymet için tespit edilmiş amortisman sürelerinde amorti edilecektir. Ancak finansal kiralama sözleşmesinin fesh olunması halinde kalan dönemler için iktisadi kıymetle ilgili olarak amortisman ayırma ve yeniden değerleme işlemleri yapılamayacak olup finansal kiralamadan doğan borçlarda reeskonta tabi tutulamaz. www.ozdogrular.com Kiracı tarafından finansal kiralama sözleşmesine göre yapılan kira ödemeleri, borç anapara ödemesi ve faiz gideri olarak ayrıştırılır. Ayrıştırma işlemi, her bir dönem sonunda kalan borç tutarına sabit bir dönemsel faiz oranı uygulanmasını sağlayacak şekilde yapılır. V.U.K 320. maddesine göre; Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlamakta olup bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükelleflerce uygulanan orana bölünür. Amortismanın herhangi bir yıl yapılamamasından veya ilk uygulanan orandan düşük bir oranda yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz. Buna göre; finansal kiralama yöntemiyle aktife kaydedilen iktisadi kıymetin iktisap edildiği tarih itibariyle kiralama konusu iktisadi kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı olarak belirlenerek kullanım hakkı üzerinden iktisadi kıymetin faydalı ömrüne göre amortisman ayrılabilir. Ancak ilgili yılda ayrılmayan amortisman daha sonra ayrılamaz. 2.3.Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Bu bölümde örnek uygulama üzerinden yapılması gereken temel muhasebe kayıtlarına yer verilecektir. (A) A.Ş. 01.01.2012 tarihinde, rayiç bedeli 100.000 TL olan iş makinesini B Finansal Kiralama A.Ş. den 5 yılda bedeli eşit taksitlerle ödenmek suretiyle kiralanmıştır. Kiralama bedeli KDV hariç 125.000TL olup leasing firmasının çıkardığı ödeme planı aşağıdaki şekildedir. www.ozdogrular.com İşlem Tarihi Yıllık Kira bedeli Faiz Tutarı Anapara Ödemesi 01.01.2012 - - - 31.12.2012 25.000 8.000 17.000 31.12.2013 25.000 7.000 18.000 31.12.2014 25.000 5.000 20.000 31.12.2015 25.000 3.000 22.000 31.12.2016 25.000 2.000 23.000 İş makinesinin iktisabı ve aktife kayıt edilmesinin kaydı _______________________ 01.06.2012 ________________________ 260.Haklar 100.000 302.Ertelenmiş Finansman Kiralama Borç Maliyetleri 8.000 402.Ertelenmiş Finansman Kiralama Borç Maliyetleri 17.000 301.Finansal Kira İşlemlerinden Borçlar 25.000 401. Finansal Kira İşlemlerinden Borçlar 100.000 2012 yılı anapara ve faizinin ödenmesi kaydı _______________________ 31.12.2012________________________ 301.Finansal Kira İşlemlerinden Borçlar 25.000 780.Finansman Giderleri 8.000 191.İndirilecek KDV 80 302.Ertelenmiş Finansman Kiralama Borç Maliyetleri 8.000 102.Bankalar 25.080 ______________________ / ________________________ İş makinesinin 2012 yılı amortisman kaydı _______________________ 31.12.2012________________________ 770.Genel Yönetim Gideri 5.000 268.Birikmiş Amortismanlar 5.000 ______________________ / ________________________ 2007 yılında ödenecek olan ana para ve faiz kaydı _______________________ 31.12.2012________________________ 401. Finansal Kira İşlemlerinden Borçlar 25.000 302.Ertelenmiş Finansman Kiralama Borç Maliyetleri 7.000 301.Finansal Kira İşlemlerinden Borçlar 25.000 402.Ertelenmiş Finansman Kiralama Borç Maliyetleri 7.000 ______________________ / ________________________ Sonuç Yapılan açıklamalardan da anlaşıldığı gibi finansal kiralama sözleşmesinin değerlemesi ve ilgili muhasebe kayıtları adi sözleşmelerden farklı olup finansal kiralama sözleşmesi yoluyla mal ediniminin, mevcut avantajlarından dolayı yaygınlaşacağı kanaatindeyiz. Ayrıca ticari kazancın tespitinde önem arz eden amortisman giderlerinin doğru hesaplanması ve bunun içinde ilgili amortisman oranlarının 333, 339 ve 365 Sıra No.lu VUK Genel tebliğlerinde belirlenen listelere göre tespit edilerek amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyetinin doğru hesaplanması gerekir. Cansın DEĞİRMENCİOĞLU*
E-Yaklaşım _____________________
* Devlet Gelir Uzman Yardımcısı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
