I. Başlangıç
 
05.05.1983 tarihli ve 2821 sayılı Sendikalar Kanunu 07.05.1983 tarihinden bu yana yaklaşık 29 yıldır yürürlükte bulunmaktadır (1). www.ozdogrular.com 

Bu Kanunun yerine geçmek üzere hazırlanmış olan 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 18.10.2012 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek, Cumhurbaşkanlığına sunulmuş ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmak suretiyle Resmi Gazete''''de yayımlanmış (2) ve 07.11.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
 
Bu makalemizde, 6356 sayılı Kanunun, 07.11.2012 tarihinde yürürlükten kalkan 2821 sayılı Sendikalar Kanunu''''na göre ne gibi değişiklikler getirdiği ana hatlarıyla ele alınıp, değerlendirilecektir.
 
II. Konu
 
1- Sendika Kurucu Sayısı:
 
2821 sayılı mülga Kanunda sendikaların kaç kişiyle kurulacağı yer almazken, 6356 sayılı Kanuna göre sendikalar, en az 7 işçi veya işverenle kurulabilmektedir. Yeni Kanun gereğince, işçi veya işveren sendikaları, kuruldukları işkolunda faaliyette bulunabilmekte ve önceden izin almalarına gerek ve ihtiyaç bulunmamaktadır (Madde 2,3).
 
Yine 6356 sayılı yeni Kanun uyarınca, kamu işverenleri sendikaları dışındaki sendikalar için aranan kuruldukları işkolunda faaliyette bulunma koşulu, kamu işverenleri sendikaları için aranmamakta ve bu sendikalar (kamu işverenleri) farklı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulabildiği gibi farklı işkollarında faaliyette bulunabilmektedirler. www.ozdogrular.com 

2- Sendika Kurucusu Olabilme Koşulları:
 
Mülga Sendikalar Kanunu gereğince sendika kurucularında aranan Türk vatandaşı olma koşulu ile Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlardan, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı işlenen suçlardan hüküm giymemiş olma şartı yeni düzenlemede bulunmamaktadır.
 
Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''na göre, sendika kurucularının; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53''''üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkumiyetinin bulunmaması gerekmektedir.
 
3- Sendikaların Kuruluş Usulü:
 
Mülga 2821 sayılı Kanunla kurucularda aranan belgelerden, tüzük dışındakiler (nüfus cüzdanlarının suretleri, ikametgah belgeleri, meslek ve sanat özgeçmişleri, sendikanın kurulacağı işkolunda fiilen çalışır olduklarını kanıtlayan belgeler ile sabıka kayıtları) 6356 sayılı yeni Kanunda kuruculardan istenmemekte, yazılı beyanları yeterli görülmektedir.
 
2821 sayılı mülga Sendikalar Kanunu gereğince, valiliğe verilen belgelerin valilikçe gönderildiği yerlerden İçişleri ve Maliye bakanlıkları ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili bölge müdürlüğüne gönderme durumu yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''yla kaldırılmıştır. Valilikçe tüzüğün gönderildiği Bakanlık (Çalışma ve Sosyal Güvenlik) tarafından 15 gün içinde adı, merkezi ve tüzüğün internet sitesinde ilanı yeni Kanunda yer almıştır. www.ozdogrular.com 

Mülga 2821 sayılı Yasada bulunan, sendika ve konfederasyonların tüzüklerinin Anayasada belirlenen cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamayacağı hükmü, yeni  Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'''' nda bulunmamaktadır.
 
Tüzük ve belgelerde kanuna aykırılık halinde mülga Sendikalar Kanunu''''nda yer alan durdurma veya kapatma için mahkemeye başvurma durumu, önce  bir aylık süre verilmesi, bu sürede düzeltme olmaması durumunda mahkeme tarafından durdurma kararıyla beraber 60 güne kadar süre verilmesi, bu süre zarfında tüzük ve belgelerin uygun hale getirilmemesi durumunda kapatma kararının verilmesi şeklinde yeni Kanunda yer almaktadır.
 
4- Organlara İlişkin Ortak Hükümler:
 
Sendika ve konfederasyonların organlarının genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu olmasına ilişkin 2821 sayılı mülga Kanundaki düzenleme, 6356 sayılı yeni Kanunda aynen korunmaktadır.
 
Mülga 2821 sayılı Kanunda kuruluş tüzüğüne bırakılmış olan organların üye sayıları konusunda, yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda asgari ve azami sayı belirlemesinin (genel kurul dışında kalan kurulların üye sayılarının üçten az dokuzdan fazla, konfederasyonların yönetim kurullarının ise beşten az on dokuzdan fazla olamayacağı düzenlenmiştir) yapıldığı, kurullara seçilmesine rağmen aranılan şartları taşımayanlar için görevinin sona ermesinin mahkeme kararına bırakıldığı, sayılan suçlardan biriyle mahkum olanların görevlerinin kendiliğinden sona ermesine ilişkin Sendikalar Kanunu''''ndaki hükmün aynen korunduğu, belediye başkanlığı veya milletvekilliğine seçilenlerin görevlerinin sona ereceğine, ayrıca toplantının yapılması ve kararların alınması için yeter sayının ne olduğuna ilişkin olarak yeni Kanunda, mülga 2821 sayılı Kanunda yer almayan ancak kesin hüküm niteliği taşımayan bir hüküm getirilmiş, ayrıca kuruluş tüzüğüyle toplantı ve karar yeter sayısının değiştirilebileceği belirtilmiş bulunmaktadır. www.ozdogrular.com 

5- Genel Kurulun Oluşması:
 
Mülga 2821 sayılı Kanunda yer alan sendika genel kurulunun üyelerden, üye sayısının 1.000''''i geçmesi durumunda delegelerden oluşacağı ve delege sayısının 200''''den az, 500''''den fazla olmamak üzere tüzükte belirleneceği hükmü, 6356 sayılı yeni Kanunda bir sınırlama olmaksızın sendika veya konfederasyon tüzüğüne bırakılmaktadır.
 
Böylece üyenin belirli bir sayıyı aşması halinde genel kurulun delege esasına göre oluşacağına ilişkin husus değiştirilmekte ve delege esasının oluşumu sendika tüzüğüne bırakılmaktadır.
 
Delege sıfatının, bir sonraki olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine kadar devam etmesi ile tüzüklere delege seçilebilmeyi engelleyici hükümlerin konulamaması konusunda mülga 2821 sayılı Kanunda bulunan hüküm yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda da aynen yer almaktadır.
 
6- Genel Kurulun Toplanma Zamanı:
 
2821 sayılı mülga Yasada yer almayan, genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine, yönetim ve denetleme kurulunun gerekli gördüğü hallerde olağanüstü genel kurulun yazılı istekteki konuları görüşmek üzere 60 gün içinde toplanması 6356 sayılı yeni Kanunda yer almaktadır.
 
Üye ve delegeler tarafından yapılacak olağanüstü genel kurul isteklerinin "iyi niyet kuralına" uygun, haklı veya geçerli bir nedene dayandırılması veya olağanüstü genel kurul isteminin olağan genel kurul ile çözülemeyecek bir sorunu çözmeye yönelik olması yeni 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda aranmaktadır.
 
Yine yeni Kanuna göre, olağan genel kurul tarihine 6 aydan az bir zaman kalması durumunda olağanüstü genel kurula gidilmeyecek, ancak olağanüstü toplantı talebine konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınarak görüşülecektir. www.ozdogrular.com 

7- Sendika Üyeliği ve Üyeliğin Kazanılması:
 
Mülga 2821 sayılı Kanunda 16 yaşın tamamlanması olan işçi sendikalarına üyelik yaşı, yeni 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda, kanuni temsilcisinin izni aranmaksızın 15 yaşın tamamlanmasına indirilmekte, bunun yanında bu kanun için yeni bir işçi tanımı getirilmek suretiyle sürekli ve bağımlı biçimde çalışan ancak iş sözleşmesi dışında bağımsız olarak ücret karşılığı iş görmeyi taşıma, eser, vekâlet, tellallık, yayın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine göre mesleki faaliyet olarak yürüten gerçek kişilerin de bu Kanun bakımından işçi sayılacağı belirtilmektedir.
 
Yine 2821 sayılı mülga Yasada, işçi sendikası üyelik başvurusu noter tasdikli üyelik kayıt fişinin doldurulup, imzalanması suretiyle yapılmaktayken yeni Kanunda elektronik ortamda (bu husus 08.11.2013 tarihinde yürürlüğe girecek olup, bu tarihe kadar eski uygulama geçerlidir) üyelik başvuru yapılması düzenlenmekte, ayrıca mahkeme sonucu kazanılan sendika üyeliğinin hangi tarih (karar tarihi) itibariyle kazanılmış sayılacağı mülga 2821 sayılı yasada bulunmazken bu hususa 6356 sayılı yeni Kanunda yer verilmektedir.
 
Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar için aynı işkolunda farklı işverenlere ait işyerlerinde ikinci bir işverene bağımlı olarak çalışan işçilerin birden çok sendikaya üye olması yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda mümkün kılınmaktadır. www.ozdogrular.com 

8- Sendika Üyeliğinin Sona Ermesi ve Askıya Alınması:
 
Mülga Sendikalar Kanunu''''nda noter kanalıyla yapılan ve 08.11.2013 tarihine kadar geçerliliğini koruyacak olan üyelikten çekilme, yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda 08.11.2013 tarihinden itibaren elektronik ortamda yapılabilmektedir. Yeni Kanunda çekilme, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanmaktadır. Çekilenin bir aylık süre içinde başka bir sendikaya üye olması durumunda yeni üyelik bu bir aylık sürenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılmaktadır.
 
Sendika üyeliğinin askıya alınması için mülga Sendikalar Kanunu''''nda olduğu gibi yalnızca askerlik gösterilmektedir. Üyelikten çıkarılma genel kurul kararına istinaden elektronik ortamda bakanlığa bildirilmekte, ancak kişiye yazılı ortamda tebliğ edilmesi 6356 sayılı yeni Kanunda yer almaktadır. 
 
Mülga 2821 sayılı Yasada çıkarılma kararına karşı hem üyenin, hem de Bakanlık bölge müdürlüğünün mahkemeye gitme hakkı varken, yeni Kanunda bu hak yalnızca çıkarılan üyeye bırakılmaktadır.
 
Mülga Sendikalar Kanunu''''nda, sendika üyeliğinin etkilenmemesi için aranan geçici olarak işsiz kalma, yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''yla bir yılı geçmemek üzere sınırlandırılmakta, 2821 sayılı mülga Yasada sendikanın faaliyet alanı içinde kalmak kaydıyla bir başka işe geçilmesi hali sendika üyeliğini etkilememektedir. Faaliyet alanı dışında bir işe geçildiğinde ise, sendika üyeliği etkilenmekte ve yeni Kanunda sendika üyeliğinin kendiliğinden sona erme nedeni olarak işçinin çalıştığı işkolunun değişmesi gösterilmektedir.
 
9- Konfederasyona Üyelik:
 
Birden fazla konfederasyona üye olunması halinde tüm üyeliklerin geçersiz olacağı şeklindeki 2821 mülga Kanun hükmü,  6356 sayılı yeni Kanunda sonraki üyeliklerin geçersiz olmasını ortaya çıkarmaktadır. www.ozdogrular.com 

10- Uluslararası İşçi ve İşveren Kuruluşlarına Üyelik:
 
2821 sayılı mülga Yasada yer alan uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarına üyelikte aranan "Sendika ve konfederasyonlar Türkiye Devletinin şekline, insan haklarına saygılı, milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti niteliklerine; Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne; Türk Ulusuna ait egemenliğin kullanılmasının hiç bir suretle belli bir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamayacağı ilkelerine; vicdan ve din özgürlüğüne; aykırı faaliyet göstermeyen" koşulu, 6356 sayılı yeni Kanunda,  kuruluşların, tüzüklerinde gösterilen amaçlarını gerçekleştirmek üzere uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının kurucusu olabilecekleri, bu kuruluşlara serbestçe üye olarak girebilecekleri ve üyelikten çekilebilecekleri, işbirliğinde bulunabilecekleri, üye ve temsilci gönderebilecekleri veya kabul edebilecekleri ve dış temsilcilik açabilecekleri şeklinde değiştirilmektedir. www.ozdogrular.com 

Mülga Sendikalar Kanunu' nda bulunmayan, uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının Türkiye' de ne şekilde temsilcilik açabilecekleri veya konfederasyonlara üye olabilecekleri konusunda yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu' nda düzenleme yapılmış bulunmaktadır.
 
11- İşçi Sendikası ve Konfederasyon Yöneticiliğinin Güvencesi:
 
Mülga 2821 sayılı Kanunda yer almayan, yönetici olan işçinin bildirim süresine uymaksızın veya sürenin bitimini beklemeksizin ya da yöneticiliği devam ederken iş sözleşmesini feshedebileceği ve kıdem tazminatı alacağı, ayrıca yöneticiliği sona erenleri başlatmayan işverenin iş sözleşmesini feshetmiş sayılacağı hükmü, 6356 sayılı yeni Kanunda yer almaktadır.
 
Yönetim kurulundaki ve başkanlıktaki görevleri ile ilgili fiillerinden dolayı hüküm giymiş olanların işe başlatma veya kıdem tazminatı alma hakkından yararlanamayacaklarına ilişkin mülga Sendikalar Yasasındaki hüküm yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda bulunmamaktadır.
 
12- İşyeri Sendika Temsilciliğinin Güvencesi:
 
Mülga 2821 sayılı Yasada, temsilcinin iş sözleşmesinin işveren tarafından feshinde İş Kanunu hükümlerinin uygulanacağı, iş sözleşmesinin yalnızca temsilcilik faaliyetinden dolayı feshi durumunda en az bir yıllık ücret tutarında tazminata karar verileceği hükmü, 6356 sayılı yeni Kanunda haklı bir neden olmadıkça ve nedeni yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtilmedikçe feshedilemeyeceği, feshi halinde 1 ay içinde temsilci veya sendikanın dava açabileceği, işe iadeye karar verildiğinde geçersiz fesihten dolayı, fesih ve kesinleşen karar tarihleri arasında ücret ve diğer haklarının ödeneceği, kesinleşen kararla işe başlamak üzere 6 işgününde başvuran, ancak 6 işgününde işe başlatmayan işverenin bu hakları temsilcilik süresince ödemeye devam edeceği şeklinde düzenlenmiş bulunmaktadır. www.ozdogrular.com 

13- Sendika Özgürlüğünün Güvencesi:
 
Sendika özgürlüğünün güvencesi konusunda 2821 sayılı mülga Yasa hükmü, 6356 sayılı yeni Kanuna aktarılmış bulunmaktadır. Sendikal nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshinde 4857 sayılı Kanunun iş güvencesi hükümlerinden yararlanılmasında, sendika temsilcileri için 30 işçi ve 6 aylık kıdem süresinin uygulanmayacağı hususu yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda yer almaktadır.
 
14- Sendika ve Konfederasyonların Gelirleri ve Giderleri:
 
Mülga 2821 Kanundaki, sendikaların kendilerinin veya Türkiye Cumhuriyeti''''nin üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar dışındaki dış kaynaklardan Bakanlar Kurulu kararıyla yardım ve bağış almaları durumu, 6356 sayılı yeni Kanunda, Bakanlığa önceden bildirimde bulunmak ve bankalar aracılığıyla alınmak suretiyle yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan yardım ve bağış alınabilmesine dönüşmektedir. Bu hükme aykırı olarak alınmış olan yardım ve bağışların, üyelerden birinin veya Bakanlığın başvurması üzerine, mahkeme kararıyla, Hazineye aktarılacağı belirtilmektedir.
 
15- Kapatma:
 
Mülga Sendikalar Kanunu''''nda yer alan; Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmesini veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak veya dil, ırk, din ve mezhep ayrımı yaratmak amaçları güden veya bu yolda faaliyette bulunan sendika ve konfederasyonların Cumhuriyet savcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararı ile kapatılacağına ilişkin hüküm yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nda, Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan kuruluşun, merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine mahkeme kararı ile kapatılacağı şeklinde hüküm altına alınmış bulunmakta, ayrıca, aykırı davranışın bireysel olarak yöneticiler tarafından gerçekleştirilmesi durumunda, mahkemece sadece o yöneticilerin görevine son verilmesine karar verileceği belirtilmektedir. 
 
16- İşkolu Sayısı:
 
Mülga Sendikalar Kanununda 28 olan işkolu sayısı, 6356 sayılı yeni Kanunda 20 olarak yer almaktadır.
 
III. Sonuç
 
Mülga 2821 sayılı Sendikalar Kanunu''''nda özetle yukarıda yer alan değişiklikleri getiren, yasama organı üyelerinin bir kısmına göre sendikaların faaliyetleri ile ilgili olarak 2821 sayılı Kanunda yapılan sınırlamaların kaldırıldığı, bu alandaki bütün yetkilerin sendika organlarına ve tüzüklerine bırakıldığı şeklinde değerlendirilen, diğer kısmına göre, ILO sözleşmelerine aykırılıkların devam ettiği, gerekse demokratik bir çalışma yaşamı için yasanın eksik ve hatalı olduğu eleştirilerine neden olan yeni 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu''''nun çalışma hayatında sendikalaşma yönüyle kayda değer katkı sağlaması ve Kanunun ihtiyaçları karşılaması dilek ve beklentimizle...

Raşit ULUBEY
(ÇSGB İş Başmüfettişi)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.