I- GİRİŞ

4447 sayılı Kanun ile 506 sayılı Kanun’da önemli değişiklikler yapılıncaya kadar, moda deyimle, sosyal sigorta hiç de esnek değildi! Genel kabul, çalışan sigortalıların 30 gün sigortalı gösterilmesi/bildirilmesiydi.

1999 yılında yapılan kanuni değişiklik sonrasında ikincil düzenlemeler ile de sigortalıların hangi durumlarda 30 günün altında sigortalı bildirimlerinin yapılabileceği ve bu durumu kanıtlayıcı nitelikteki belgelerin neler olduğu belirlendi.

Bu durumlardan birisi kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışma ve bu durumu kanıtlayan yazılı iş sözleşmesiydi. Kısmi süreli iş sözleşmesinin Kurum’a verilme süresinde ise zaman içinde değişiklikler oldu. www.ozdogrular.com

Aşağıda belirtilen süreç kısaca açıklandıktan sonra, en son durumun ne olduğu ortaya konulacaktır.

II- KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN KANITLAYICI BELGE SAYILMASI

Sosyal sigorta sisteminde esneklik uygulamalarının başlamasıyla birlikte 1987 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde 26 Şubat 2000 tarihinde önemli değişiklikler yapıldı. Özellikle, Yönetmeliğin 17. maddesine eklenen fıkralar ile 30 günün altında bildirimlerin nasıl yapılacağı ve hangi belgelerin bu durum için kanıtlayıcı nitelikte belge sayılacağı düzenlendi. www.ozdogrular.com

30 günün altında bildirimlerde kanıtlayıcı nitelikte sayılan belgelerden birisi de yazılı şekilde yapılan kısmi süreli iş sözleşmesi oldu. Belirtelim ki, 4857 sayılı İş Kanunu’ndan daha önce kısmi süreli iş sözleşmeleri sosyal sigorta mevzuatımıza girmiştir.

Daha sonra ise, e-Bilderge uygulamasına da dayanak teşkil eden 2004 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 1 Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe girdi. Yönetmeliğin 20. maddesinde diğer hususların yanı sıra kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesinin eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı nitelikteki belgelerden birisi olduğu kabulü devam ettirildi.

Bu kabul, 5510 sayılı Kanun sonrasında çıkarılan, 2008 ve 2010 tarihli Sigorta İşlemleri Yönetmeliklerinde de aynen korundu.

2004 tarihli Yönetmelikten bu yana, prim belgesinin internetten verilmeye başlaması ile birlikte kısmi çalışanlar için eksik gün kodu ise “06” olarak kullanılmaktadır.

III- KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ KURUM’A HANGİ SÜREDE VERİLMELİ?

30 günün altında bildirimlerde kanıtlayıcı nitelikteki belgelerden biri sayılan yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin Kurum’a verilme süresi diğer belgelerden farklı değildir. Bu belgenin de, eksik gün bildirim formu ekinde, ilgili aylık prim ve hizmet belgesinin Kurum’a verilmesi gereken sürenin sonuna kadar verilmesi gerekiyor.

Bu noktada herhangi bir sorun yok. Ancak sorun şu; kısmi süreli iş sözleşmesi bu şekilde çalışan sigortalılardan ötürü, her ay mı Kurum’a verilecek? Bu konuda farklı dönemlerde farklı uygulamalar olduğunu söyleyerek kısaca özetleyelim. www.ozdogrular.com

A- BİRİNCİ DÖNEM: SÖZLEŞMENİN HER AY VERİLMESİ

1987 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde 26 Şubat 2000 tarihinden yapılan değişikliklerden sonra, eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı nitelikte belge sayılan yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin her ay Kurum’a verilmesi gerekiyordu.

B- İKİNCİ DÖNEM: BİR KEZ VERİLMESİNİN YETERLİ SAYILMASI

1 Mayıs 2004 tarihi itibariyle (Yeni) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin yürürlüğe girmesinin ardından, ünitelerce yapılacak işlemleri açıklamak üzere bir de 13.05.2004 tarihli ve 16-318 Ek sayılı Genelge çıkarılmıştır.

Söz konusu Genelge; işyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olmasının zorunlu olmadığı, ayrıca, bu sözleşmenin, “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde Kurum’a verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşmenin işverenlerden her ay tekrar istenilmeyeceği açıklanmıştır. www.ozdogrular.com

Öte yandan, kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecek, başka bir deyişle verildiği ayı takip eden aylarda yine her ay istenilmeyecektir.  

C- ÜÇÜNCÜ DÖNEM: SÖZLEŞME HER AY VERİLMELİ!

Yap boz tahtası gibi, bu dönemde tekrar başa dönülüyor ve yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin her ay verilmesi zorunluluğunu doğuran bir işlem yapılıyor. Yapılan bu işlemin esasen çok da istenen bir işlem olmadığı ise sonradan anlaşılıyor.

Şöyle ki; bilindiği üzere,  Başkanlık Makamının 19.01.2011 tarihli ve 41 sayılı Olur’ları ile Kurumumuz tarafından çıkarılan ve halen uygulanan genelgelerin, yürürlükte bulunan güncel mevzuata göre yeniden gözden geçirilmesi, güncelleştirilmesi ve konu bazında tekleştirilmesi uygulaması başlamıştır. Bu kapsamda çıkarılan Genelgelerden birisi de “İlişiksizlik Belgesi” konulu, 04.02.2011 tarihli ve 2011/13 sayılı Genelge’dir.

Söz konusu Genelge ile ilişiksizlik belgesi düzenlenmesi bahsi ile ilgili açıklamalar yapıldıktan başka, birçok genelge ve genel yazı da yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan Genelgelerden birisi de 16-318 Ek sayılı Genelge’dir. www.ozdogrular.com

Böyle olunca, 04.02.2011 tarihinden itibaren, “06” kodunda eksik gün bildirimi yapılan sigortalılar için, aylık prim ve hizmet belgesinin Kurum’a verilmesi gereken sürenin sonuna kadar, her ay, eksik gün bildirim formu ekinde yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin de Kurum’a verilmesi zorunluluğu başlamıştır. Bu zorunluluk 1 Eylül 2012 tarihine kadar devam etmiştir. www.ozdogrular.com

Dahası, eski alışkanlıkla bu zorunluluğu yerine getirmeyenler hakkında idari para cezası da uygulanmıştır. Zira, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi birinci fıkrasının (c) bendinin 3. numaralı alt bendine göre, “ek belgenin 86. maddenin beşinci fıkrasına istinaden Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında” idari para cezası uygulanması gerekmektedir.

D- DÖRDÜNCÜ DÖNEM: YENİDEN BİR KEZ VERİLMESİNİN YETERLİ SAYILMASI

Ortaya çıkan bu karmaşa yakın zamanda hem de daha üst bir hukuk normu ile düzeltildi. 1 Eylül 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe giren İşveren Uygulama Tebliği’nin (2.1.2.6) maddesinde konuyla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir.

Buna göre; işyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecektir. Kısmi iş sözleşmesinin, “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde Kurum’a verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden, sözleşme süresi boyunca, her ay tekrar istenilmeyecektir.

Hatta bu sefer uygulama alanı genişletilmiş, sadece sözleşme değil eksik gün formunun da her ay istenmeyeceği kararlaştırılmıştır.

IV- SONUÇ OLARAK

04.02.2011-01.09.2012 devresinde, eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı belge verme zorunluluğu kapsamında olan işyerleri, “06” kodunda eksik gün bildirimi yapıp da aylık prim ve hizmet belgesinin Kurum’a verilmesi gereken sürenin sonuna kadar eslik gün bildirim formu ekinde yazılı kısmi süreli iş sözleşmesini her ay Kurum’a vermemişler ise idari para cezası ile karşı karşıya kalacaklardır. www.ozdogrular.com

Bu durum, ilişiksizlik belgesi ile ilgili olarak Kurum 2011/13 sayılı Genelgesi ile düzenleme yaparken, hiç ilgisi olmadığı halde ve bazı bölümlerine istisna getirilmeden 16-318 Ek sayılı Genelge’nin yürürlükten kaldırılmasından doğmuştur.

Ancak sorun İşveren Uygulama Tebliği ile çözülmüş, 1 Eylül 2012 tarihinden geçerli olmak üzere, “06” kodunda eksik gün bildirimi yapılan durumlarda, yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin ve eksik gün bildirim formunun her ay verilmesi zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır.

Özkan BİLGİLİ*

Yaklaşım

_____________________________

 *              Dr., Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.