Sosyal güvenlik sisteminde reform amacıyla 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası'nda yapılan değişiklikler TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kurulan alt komisyondan ana komisyona geldi.

Sanırım gelecek hafta görüşülür ve diğer hafta da Genel Kurul'a gelir. Genel Kurul'da kanunlaştıktan sonra da IMF ile epeydir bekleyen 7. gözden geçirme görüşmeleri sonlandırılacak ve beklediğimiz 1,2 milyar dolarlık dilim serbest bırakılacak.

Reformu hazırlayanlar halen Türkiye'de genç yaşta emekli olunduğundan emekli aylıklarının da düşük olduğunu, bu nedenle de reformun şart olduğunu söylüyor. Bunu duyanlar ise 'Demek ki emeklilik yaşı 65'e yükseltilince, emekli aylıkları da yükselecek' beklentisine kapılıyor. Bu beklentinizi sonlandırın, iş öyle değil. Mesela bugün ömrü boyunca asgari ücret düzeyi veya bu düzeye yakın rakamlarda aylık kazancı olan biri, 3.600 gün veya 5.000 günle SSK'dan emekli olduğunda alt sınır emekli aylığı olan 558 YTL'den emekli aylığı alır. Şu an SSK'da bu rakamı alanların sayısı emeklilerin yarısından fazla. Aynı kişinin benzeri yeni reform kanunu sonrasında 65 yaşına gelip emekli olduğunda eline geçecek rakam, asgari ücretin yüzde 35'i kadar yani bugünkü rakamlarla 213 yeni lira olacak.

İşçi ve esnafın aylığı düşerken memur emeklisine dokunulmuyor

Bugün için 5.000 gün için SSK'da emekli aylığı bağlama oranı yüzde 60'tır, Bağ-Kur'da yüzde 65 ve Emekli Sandığı'nda da yüzde 75. Bu oran reformun şimdiki geçerli olan halinde, 2015 yılına kadar yıllık yüzde 2,5 ve 2016 yılı ve sonrasında yüzde 2 olarak kanunlaştırılmıştı. TBMM'de görüşülecek olan son tasarıyla yüzde 2,5'luk oran yüzde 2'ye düşürülüyor. İndirim sadece SSK ve Bağ-Kur'lular için olup Emekli Sandığı üyelerine yüzde 75 oranına dokunulmuyor. Tasarı aynen TBMM'den geçerse, 5.000 gün için bir SSK'lının yüzde 60 olan aylık bağlama oranı yüzde 27'ye, 3.600 gün için ise yüzde 20'ye düşmekte. Bağ-Kur'lular da 15 yılla kısmî emeklilikte yüzde 30, 25 yılla tam emekli aylığında çalışırkenki ortalama maaşının yüzde 50'sini alacak. Hemen üzülmeyin, Zaman gazetesinde bu köşeden 'Aylıklardaki alt sınır kaldırılıyor' başlığıyla verdiğimiz haberden sonra tasarıya alt sınır getirildi. Bu sayede hiçbir emekli aylığı asgari ücretin yüzde 35'inden yani 213 YTL'den az olmayacak. Ancak memurların aylık bağlama oranına dokunulmadı. Onlar yine 25 yıl için yüzde 75 aylık bağlama oranıyla emekli olmaya devam edecek. En düşük emekli aylıkları da 741,60 yeni liradan az olamayacak. Ancak, sakın 'memurlar ne çok alıyor' demeyin, çünkü aslında SSK'lı ve Bağ-Kur'lular olarak siz az alıyorsunuz.

Emekli aylıklarında alt sınır işe giriş tarihine göre belirlenecek

1999'da çıkarılan 4447 sayılı kanun ile SSK'da aylık bağlama oranının alt sınırı yüzde 70'ten yüzde 35'e düşürülmüştü. Ancak yeni uygulamanın yasanın çıkarıldığı 8.9.1999 gününden sonra ilk kez işe girenlere uygulanmasına karar verilmişti. Yüzde 70 uygulamasının son günü olan 31.12.1999 günündeki alt sınır aylığı olan (12000x9475x0,70= 79.590.000 TL) rakam o günden beridir de yıllık TÜFE ve yıllık gelişme hızları kadar artırılarak bugün için 558 YTL'ye ulaşmış vaziyette. İşte bu nedenle ister reformdan önce ister reformdan sonra emekli olsun, 8.9.1999 gününden önce sosyal güvenlik sistemine dahil olmuş birinin SSK'dan emekli olması halinde alacağı en düşük emekli aylığı şu anda 558 yeni liradır. 9.9.1999 günü ve sonrasında sosyal güvenlik sistemine dahil olmuş kişilerin SSK'dan emekli olduğunda eline geçecek en düşük emekli aylığı da 213 YTL'den az olamaz.

Reform gelmeden emekli olalım mı?

Emekli aylıklarını belirlemek için ortalama kazanç rakamlarıyla çarpılan oranlarda ciddi düşüşler var. Ancak bu durum öyle hemen korkulacak bir olay değil. Çünkü, yeni sistem sadece reformdan sonraki çalışmalarımıza uygulanacak. Eski çalışma sürelerimiz eski sistemdeki emekli aylığı hesaplamalarına göre belirlenecek. Yani bir SSK'lı için 1999 yılı ve öncesinde son 5 veya son 10 yılın ortalamasından gelen kısmi aylığı ile 2000-2008 arasındaki TÜFE ve gelişme hızı rakamlarına göre hesaplanan kısmi emekli aylıklarında bir düşüş meydana gelmeyecek. Ancak burada güncelleme katsayısına dikkat edilmeli. Zira, bizler için eski sisteme göre hesaplanan aylıklar her yılın TÜFE'sinin tamamı ve her yılın gelişme hızının sadece yüzde 25'i eklenerek artırılacak. Emekli olacağımız yıla kadar güncel hale getirilecek. İşte buradaki gelişme hızının yüzde 25'inin verilip, yüzde 75'inin verilmeyecek olması ileride emekli olacaklar için büyük kayıp. Yeni dönemde hesaplanacak emekli aylıklarımız düşük olacak. Ancak bu düşüş, eski çalışanlar için kârdan zarar diyebileceğimiz bir durum. Mesela şimdiki kanunlara göre bir yıl fazla çalışıp en yüksekten prim ödediğimizde alacağımız emekli aylığı 50 YTL artarken, yeni reformdan sonra 50 değil 30 YTL kadar artacak.

Asıl tehlike çocuklarımız ve torunlarımız için söz konusu. 8 Eylül 1999'dan önce işe girenler için emekli aylığı alt sınırı şu an 558 YTL. 9 Eylül 1999'dan sonra işe girenler için de en düşük aylık asgari ücretin yüzde 35'i kadar, yani şu anki hesaba göre 213 YTL olacak. Yeni sosyal güvenlik reformundan sonra ilk kez işe girecek olanlar için de yüzde 35'lik alt sınır devam edecek.
 

Okurlara kısa cevaplar

Ömer Akarçay: Babanız, 6.6.1950 doğum tarihi, 1973 SSK başlangıcı ve 825 günden sonra 2000 yılında başladığı ve halen devam ettiği Tarım Bağ-Kur'dan askerlik süresini de borçlanmak şartıyla toplamda 15 tam yılı, yani 5.400 günü tamamladığında emekli olabilirdi. Bundan sonra Tarım Bağ-Kur'u kapatıp, SSK'ya geçer ve geçtikten sonra 1.260 gün prim öderse SSK'dan da emekli olabilir. Bu durumda askerliği ödemeniz gerekmez.

Nazmiye Aydın: 26 Kasım 1953 doğum tarihiniz, 1 Nisan 1983 zorunlu Bağ-Kur başlangıcınızla en az 15 tam yıllık prim ödeme süresiyle Bağ-Kur'dan emekli olursunuz. Ancak Bağ-Kur'lu olmanızı gerektiren, vergi mükellefiyeti veya şirket ortaklığı gibi özellikleriniz devam etmiyorsa 'Borcum var, ödersem emekli olabilir miyim?' denilemez.

Hasan Durdu: 25.3.1963 doğum tarihiniz, 1.4.1993 Bağ-Kur başlangıcı ve 6 yıllık prim ödeme süresinden sonra, 1.3.1999 günü başladığınız SSK'dan 2001'de aldığınız yüzde 50 oranlı vergi indirim belgesiyle 16 yıllık sigortalılık süresiyle (1.4.2009 günü) en az 3.760 gün primle emekli olursunuz.

Duran Öncü: 6.2.1949 doğum tarihiniz, 1973 sosyal güvenlik başlangıcınız ve var olan 450 günle yurtdışı borçlanması yaparak 3 bin 600 güne tamamlarsanız (yurda kesin dönüş yapmak şartıyla) SSK'dan ayda 558 YTL emekli aylığı alabilirsiniz. Bunun için SSK'ya yurtdışı borçlanma talebinde bulunmanız gerekir.

http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=652560