I- GİRİŞ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 32. maddesinde belirtilen ölüm sigortasından sağlanan haklar şunlardır: a) Ölüm aylığı bağlanması, b) Ölüm toptan ödemesi yapılması, c) Aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi, d) Cenaze ödeneği verilmesi şeklinde tanımlanmıştır. Bu yazımızda hak sahibi kız ve erkek çocukların anne veya babasından aldığı ölüm aylığının hangi hallerde kesilip kesilemeyeceğini, ayrıca 5510 sayılı Kanun’a göre bağlanan aylıklar ile 4447 sayılı Kanun’a göre bağlanan aylıkların karşılaştırılması durumunda uygulanacak işlemleri örneklerle açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com II- İŞSİZLİK MAAŞININ 4447 SAYILI KANUN’DAKİ YERİ Hizmet akdinin feshinden önceki 120 günü sürekli olmak üzere, son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile prim ödemiş olup da kendi istek ve kusurları dışında işsiz kalanlardan; hizmet akitleri, ihbar önellerine uygun olarak işveren tarafından feshedilenler, İş Kanunu’nun 18. maddesine göre; hizmet akitleri, sağlık sebepleri, işverenin Kanun’da belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları ve işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler nedeniyle bizzat kendileri tarafından feshedilen sigortalı işçiler İş Kanunu’nun 24. maddesinin (1-2-3) fıkralarında belirtilen sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilenler, İş Kanunu’nun 25. maddesinin (1-3) fıkralarına göre, belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalanlar, işyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olanlar, özelleştirme nedeniyle hizmet akdi sona erenler, askerden dönüp askerden önceki son 3 yıl içinde son 120 günü kesintisiz işsizlik primi ödemiş olanlar; www.ozdogrular.com İşsizlik ödeneğine hak kazananların, bu ödenekten faydalanmak üzere İşten Ayrılma Bildirgesi ile birlikte hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde, İŞKUR’ un en yakın ünitesine başvurmaları gerekmektedir. Şimdi yetim aylığı almanın koşulları nelerdir? Sorusunu yanıtlayalım. 5510 sayılı Kanun’un 34. maddesi “Ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması” başlığını taşımaktadır. Bu bağlamda, söz konusu maddenin (b) bendine göre; 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 1- 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya 2- Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya 3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine % 25’i” www.ozdogrular.com (c) bendine göre ise, (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50’si oranında aylık bağlanmaktadır. Örnek-1: Sigortalı Mert Bey 01.10.2009 tarihinde işten ayrıldığını varsayalım. İşten ayrıldıktan sonra 25.10.2009 tarihinde babası Ahmet Bey dolayı ölüm aylığı talebinde bulunmuştur. Sigortalı Mert Bey’e 01.11.2009 tarihinden itibaren yetim aylığı bağlandığını düşünelim. Fakat Mert beyin 01.10.2009 tarihinde işten ayrılması birlikte İŞKUR’a müracaat etmiştir. 4447 sayılı Kanun’un ilgili maddelerine göre işsizlik maaşı bağlanmıştır. Bu durumda hak sahibi Mert Bey 5510 sayılı Kanun’a göre babasından ölüm aylığı alırken diğer taraftan 4447 sayılı Kanun’a göre işsizlik maaşı almaktadır. Netice itibariyle Mert Bey’in işsizlik maaşı alması babasından aldığı yetim aylığının kesilmesini engellemez. www.ozdogrular.com Örnek-2: Mahmut Bey (Y) firmasında sigortalı 4/a(SSK)’lı olarak çalışırken 01.07.2010 tarihinde vefat etmiştir. Mahmut Bey’in 01.01.1991 doğumlu olan bir de kız çocuğu var; Meryem adında Meryem hem okuyor hem de çalışıyor. Ancak Meryem’in çalışması tüm sigorta kollarına tabidir. Bu durumda Meryem’in çalışması bir hak sahibi olarak babasından ölüm aylığı almasına engel olacaktır. Fakat Meryem işten ayrılıp Sosyal Güvenlik Kurumu’na tekrar müracaat ederse babasından ölüm aylığı bağlanacaktır. Aynı zamanda İŞKUR’a müracaat ederek 4447 sayılı Kanun’a göre işsizlik ödeneğinden şartları taşıdığı müddetçe faydalanabilir. Örnekten de anlaşıldığı üzere hak sahibi çocuklar anne veya babasından yetim aylığı alabilmeleri için çalışmamaları ya da kendi çalışmalarından dolayı gelir aylık almamaları gerekir. İşten ayrılıp tekrar çalışmaya başlarsa hem SGK’dan aylık hakkı doğar hem de 4447 sayılı Kanun’a göre işsizlik ödeneğinden faydalanabilir. III- SONUÇ Ölen anne ve babaların geride kalan çocukları (kız veya erkek) anne ve babalarının ölümünden dolayı yetim veya ölüm aylığı alabilmeleri için 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları ve bununla birlikte kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekmektedir. www.ozdogrular.com Bu şartlar için Kanun bazı istisnalar öngörmüştür. Bu istisnai çalışmalar ya da ödenen geçici yardımlar yazımızda anlatıldığı şekildedir. Bu tür çalışmalar ve geçici ödemeler aylık bağlanmasına engel olmadığı gibi bağlanmış olan aylığın kesilmesine de sebep olmazlar. Burada şunu da ayrıca ifade etmek gerekir ki; eğer bahse konu hak sahibi çocuğun 4447 sayılı Kanun’a göre işsizlik maaşı alması durumunda hak sahibi çocukların anne ve babasından aldığı yetim aylığı kesilmeyecek olup, her iki aylığı almaya devam edecektir. Çünkü 5510 sayılı Yasa’ya göre bağlanan yetim veya ölüm aylıklarındaki şart anılan Kanun’a göre ya da yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmaması, kendi çalışmalarından dolayı gelir yâda aylık bağlanmamış olmasıdır. Bu nedenle işsizlik maaşı kişinin kendine ait 4447 sayılı Kanun’a göre verilen geçici bir ödenektir. Çalışma süresine dayanarak en fazla 10 aya kadar verilen parasal bir yardımdır. Fakat 5510 Yasa’ya göre bağlanan gelir ve aylık ise sürekli ödenen yardımdır. Süleyman UZUNOĞLU*
Yaklaşım
________________________________
* SGK, Beyoğlu Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
