I- GİRİŞ

Geçici İş Göremezlik Ödeneği temelde parasal bir yardımdır. Sigortalılar, istirahatli oldukları sürede, doğal olarak çalışamamakta ve gelir kaybına uğramaktadırlar. İşte bu gelir kaybını Kurum’dan alacakları geçici iş göremezlik ödeneğiyle gidermeye çalışırlar. Düzenlemenin temel mantığı da budur. www.ozdogrular.com

Bu çalışmada, meselenin biraz ayrıntısına girecek; ayrıntı olmakla birlikte sıkça yaşanılan bir durum olan istirahatli olunan bir dönemde sigortalının işten çıkarılması durumunda söz konusu ödeneğinin alınıp alınamayacağı hususu açıklanmaya çalışılacaktır.

II- MEVZUATTA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNİN YERİ VE İSTİRAHATLİ DÖNEMDE İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNUN ÖDENEĞE ETKİSİ

Geçici İş Göremezlik Ödeneği konusu 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1) 18. maddesinde düzenlenmiştir. Adı geçen Kanun maddesine göre; Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

- İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya, prim ödeme gün sayısı aranmaksızın her gün için,

- 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5. madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün (mülga 506 sayılı Kanun’da 120 gündü) kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,

- 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için,

- 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı veya analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak 18. maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmamaktadır. www.ozdogrular.com

Konuyla ilgili olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(2) “Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Ödenmesi” başlıklı 40. maddesinin (9) numaralı bendinde ise; “Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi esnasında Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrası (a) bendi kapsamındaki sigortalının;

a) İstirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığı,

b) Kazanç hesabına giren döneme ilişkin aylarda, prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler,

c) Viziteye çıktığı/istirahatin başladığı tarih itibarıyla prim ödeme hâlinin devam edip etmediği

işveren tarafından Kurum’a elektronik ortamda bildirilir.” denilmektir.

Zikredilen madde hükmünden anlaşılacağı üzere, geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi sırasında Kanun’un 4. maddesinin birinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığının işveren tarafından Kurum’a elektronik ortamda bildirilmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Öte yandan söz konusu Yönetmeliğin yayınlandığı Resmi Gazete’de ayrıca, “İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” yayımlanmıştır. Adı geçen Tebliğ’in “Bildirimin Gönderilmemesi veya Süresi Dışında Gönderilmesi” başlıklı 6. maddesinde; “Bildirimi göndermeyen veya 5. maddede belirtilen süre dışında gönderen işverenler hakkında Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre idari para cezası uygulanır.” denilmektedir. Buna göre, söz konusu bildirimin geç yapılması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri yani 01.07.2012-31.12.2012 devresi için 94,05 TL (940,50/10) hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı yani yine belirtilen devre için 470,25 TL (940,50/2) tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Tüm bu açıklamalarda tereddüt edilecek bir durum bulunmamaktadır. Sigortalının istirahatli olduğu dönemde işten çıkarılması, statü değiştirmesi durumu gibi hallerde ne olacağı, ne gibi işlem yapılacağına dair Kanun ve/veya Yönetmelikte açık bir hüküm bulunmamaktadır. Kurum bu gibi haller için uygulamada karşılaşıldıkça çözüm bulma yönüne gitmektedir. Bu bağlamda, istirahatli olduğu dönemde işten çıkarılan veya statü değişikliği yapan sigortalılar için işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılamayacağından ilgili Sosyal Güvenlik Merkezleri, sigortalının Hizmet Döküm Cetvellerinden ve tescil kayıtlarından gerekli kontrolleri yapacak ve bu kontrollerden sigortalının çalışmadığının tespit edilmesi durumunda geçici iş göremezlik ödeneğini ödeyeceklerdir. Bununla birlikte, statü değişikliği sebebiyle Kanun’un 4. maddesinin birinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı iken istirahatli olduğu dönemde Kanun’un 4. maddesinin birinci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi çalışmaya başlayan sigortalıların 4/1-a kapsamında çalıştıkları işyerinden istirahatli olukları dönemde çalışmadıkları yönünde kurumlarından yazılı olarak alacakları bir belgeye istinaden iş göremezlik ödenekleri ilgili Sosyal Güvenlik Merkezinden ödenmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Diğer taraftan statü değişikliği sebebiyle Kanun’un 4. maddesinin birinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışırken istirahatli olduğu dönemde statü değişikliği sebebiyle Kanun’un 4. maddesinin birinci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi olarak tescil edilen sigortalıların ise çalışmadıklarına dair beyanlarının alınması durumunda kendilerine geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.

III- SONUÇ

Tüm bu açıklamalar çerçevesinde sigortalının istirahatlı olduğu dönemde işten çıkarılması, statü değiştirmesi gibi durumlar geçici iş göremezlik ödeneğini almasını engellememektedir. Temel kurallardan birisi geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için işverenin istirahatli dönemleri elektronik ortamda bildirmiş olmasıdır. Ancak, yukarıdaki gibi istisnai haller için istisnai olarak sözü edilen elektronik ortamda bildirimin yapılmaması sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi için engel teşkil etmemektedir.

Coşkun BİLGİN*
Yaklaşım

*           SGK, Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.