I- GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yapılan, asgari işçilik uygulamasına ilişkin temel yasal düzenleme 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1), “Asgari İşçilik Uygulaması ve Uzlaşma” başlıklı 85. maddesinde yapılmıştır.

Bu madde hükmüne göre, özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Sosyal Güvenlik Kurumu’nca araştırılmaktadır. www.ozdogrular.com

Binalarda yapılan tadilat, tamirat ve tesisat gibi işler ruhsata tabi olan ve ruhsata tabi olmayan işler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Geçici iskân veya yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce ilgililerden, yapılan inşaat dolayısıyla borçlarının bulunmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumu’nca düzenlenmiş ilişiksizlik belgesi istenilmektedir(2).

Sosyal Güvenlik Kurumu bu durumda işverene ilişiksizlik belgesi vermek için mezkûr işler ile ilgili asgari işçilik incelemesi yapmaktadır.

Ruhsata tabi olmayan ve maliyet hesabı yapılamayan basit işlerde ise asgari işçilik incelemesi yapılmamaktadır. www.ozdogrular.com

Yazımızda öncelikle ruhsata tabi olmayan bina tadilat, tamirat ve tesisat gibi işler için gerek işverenler tarafından gerekse Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ne tür işlemler yapıldığı, bilahare ruhsata tabi olan bu tür işler için asgari işçilik incelemesinin ne şekilde yapıldığı anlatılacaktır.

II- RUHSATA TABİ OLMAYAN VE MALİYT HESABI YAPILAMAYAN BASİT TADİLAT, TAMİRAT VE TESİSAT İŞLERİ

3194 sayılı İmar Kanunu’nun(3) 21. maddesinin birinci fıkrasında, 3194 sayılı Kanun kapsamına giren bütün yapılar için 26. maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden “… yapı ruhsatiyesinin alınması mecburi olduğu, üçüncü fıkrasında, derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması ve yönetmeliğe uygun olarak mahallin hususiyetine göre belediyelerce hazırlanacak imar yönetmeliklerinde belirtilecek taşıyıcı unsuru etkilemeyen diğer tadilatlar ve tamiratların ruhsata tabi olmadığı”nı hükme bağlanmıştır.

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın “İlişiksizlik Belgesi” konulu, 04.12.2011 tarih ve 2011-13 sayılı Genelgesi’nin 6-8. maddesinde, “Kurum’ca aksine bir tespit olmaması halinde; ruhsata tabi olmayan ve maliyet hesabı yapılamayan bina tadilat, tamirat, tesisat ve benzeri işler için Kurum’a borcu olmaması, ihbar, şüphe veya şikâyetin bulunmaması halinde işyeri dosyasının tasfiye edilmesi; ihbar, şüphe veya şikâyet bulunması halinde ise Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurları marifetiyle incelemesi istenilerek düzenlenecek rapor sonucuna göre işlem yapılması gerekmektedir.” hükmü getirilmiştir.

Bilindiği üzere binalarda yapılan tadilat, tamirat ve tesisat gibi işler, bu işleri yaptıranlar tarafından genel olarak iki türlü yaptırılmaktadır.

Birincisinde, iş doğrudan faturalı olarak herhangi bir firmaya ya da şahsa yaptırılmaktadır. Burada işi yapan şahıs ya da firma ile işi yaptıran arasındaki akit istisna akdi olduğundan, işi yaptıran şahsın sosyal güvenlik mevzuatı açısından yapacağı herhangi bir mükellefiyeti bulunmamaktadır.

İkinci olarak, işin doğrudan iş sahibi olan kişi tarafından işçi çalıştırılmak suretiyle yaptırılmasıdır ki bu durumda işi yaptıran şahıs tarafından işçi çalıştırmaya başlanılan tarih itibariyle ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğünde geçici mahiyette bir işyeri dosyası açtırılması ve çalıştırılan işçilerin bu dosya üzerinden iş bitene kadar Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortalılıklarının bildirilmesi gerekmektedir. Yapılan işin bitiminde ise işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcunun olmaması, ihbar, şüphe veya şikâyetin bulunmaması halinde işyeri dosyası işlemden kaldırılmakta; ihbar, şüphe veya şikâyet bulunması halinde ise durum Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurları marifetiyle incelenerek düzenlenecek rapor sonucuna göre işlem yapılmaktadır.

III- RUHSATA TABİ OLAN VE MALİYET HESABI YAPILABİLEN ESASLI TADİLAT, TAMİRAT VE TESİSAT İŞLERİ

Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği’nin 16. maddesinin 24. alt bendinde “Esaslı Tadilat: Yapılarda taşıyıcı unsuru etkileyen ve/veya inşaat alanını ve ruhsat eki projelerini değiştiren işlemlerdir. Esaslı tadil, ruhsata tabidir.” tanımı yapılmıştır.

Ruhsata tabi olan esaslı tadilat, tamirat ve tesisat işlerinde ruhsat makamları, geçici iskân veya yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce ilgililerden, yapılan bu işler dolayısıyla borçlarının bulunmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumu’nca düzenlenmiş ilişiksizlik belgesi talep etmektedir. www.ozdogrular.com

Bunun üzerine Sosyal Güvenlik Kurumu da asgari işçilik değerlendirmesi yaptıktan sonra ilişiksizlik belgesi vermektedir.

Söz konusu değerlendirme yapılan iş için ödenen tutar veya maliyetin bulunması bu maliyet veya ödenen tutara asgari işçilik oranın uygulanması suretiyle yapılmaktadır.

Buna göre değerlendirme ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğünde görevli dosya memuru tarafından yapılan iş için ödenen tutar veya maliyetin inşaat maliyetine Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yayımlanan Tebliğ(4) ile belirlenen asgari işçilik oranının ki bu oran % 13’tür, % 25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılmaktadır.

Bu tür işlerde işin maliyeti;

- Varsa keşif raporunda kayıtlı keşif bedeli,

- Varsa işin projesinde kayıtlı maliyet tutarı,

- Defter tutmakla yükümlü işverenlerin yasal defter ve belgelerinde kayıtlı maliyet tutarı,

- Ruhsata tabi işlerde ruhsatta kayıtlı maliyet tutarı,

- İş yapı denetimine tabi ise ilgili yapı denetim firmasından alınacak maliyet tutarı veya

- Kurum teknik personeline hazırlattırılacak maliyet raporunda kayıtlı maliyet tutarının

esas alınması gibi yöntemlerle tespit edilebilir(5). www.ozdogrular.com

Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğü’nce yapılan asgari işçilik değerlendirme işlemi sonucunda çıkan fark işçilik tutarının ödenmeyerek itiraz edilmesi veya asgari işçilik incelemesi için gerekli verilerin bulunmaması durumunda Kanun’un 85. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yol ve yöntem kullanılarak bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca (Bu yetki sadece Kurum müfettişlerinde bulunmaktadır.) tespit edilmesi cihetine gidilmektedir.

İşverenin tamir ve tadilatla ilgili malzemeli işçilik ve salt işçilik faturalı ödemelerinin ve SPEK üstü ödemelerinin olması sebebiyle işverence istenmesi halinde ihale konusu işlerin SGK müfettişince de asgari işçilik incelemesi yapılabilecek ve bununla birlikte işveren dilerse bazı istisnai durumlar hariç meslek mensuplarına da (SMMM veya YMM) işyeri kayıt ve belge incelemesi sonucu ilişiksizlik raporu düzenletebilecektir. Gerek SGK müfettişi gerekse meslek mensubu malzemeli işçilik ve salt işçilik faturalarını değerlendirilmeye alacak ve asgari işçilik oranının yüzde 25 eksiltmeden uygulayacaktır(6).

IV- SONUÇ

Binalarda yapılan tadilat tamirat ve tesisat gibi işler ruhsata tabi olan ve olmayan olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Ruhsata tabi olan işlerde geçici iskân veya yapı kullanma izin belgesi almak için Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcunun olmadığına dair ilişiksizlik belgesi alma mecburiyeti bulunmaktadır. İlişiksizlik belgesi ise yukarıda açıklanan yol ve yöntem uygulandıktan sonra asgari işçilik incelemesi sonucu verilmektedir.www.ozdogrular.com

Ruhsata tabi olmayan işlerde ise asgari işçilik incelemesi yapılmamakta işin bitiminde işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcunun olmaması durumunda ve ihbar, şüphe veya şikâyetin bulunmaması halinde açılan işyeri dosyasının işlemden kaldırılması suretiyle işle yapılmaktadır.

Tuncay KAYA*
Yaklaşım

*           SGK, Karabük Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(^·)         Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup, görev yaptığı Kurumu’ bağlamaz, yazarın görev yaptığı Kurum görüşü olarak kullanılmaz ve değerlendirilmez.

(1)        16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)        Ruhsat Vermeye Yetkili Mercilerce Verilen Ruhsatların Sosyal Güvenlik Kurumu’na Gönderilmesi İle Geçici İskân ve Yapı Kullanma İzin Belgesinin Verilmesinde İlişiksizlik Belgesinin Aranılması Hakkında Tebliğ, 22.10.2008 tarih ve 27032 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)        09.05.1985 tarih ve 18749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)        Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İş Kollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ, 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)        Ramazan YILDIZ, “Binalarda Yapılan Tadilat ve Tamiratların Asgari İşçilik İncelemesi”, http://uye.yaklasim.com/MagazineContent.aspx?ID=13365, (Erişim Tarihi: 08.08.2012)

(6)        YILDIZ, agm.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.