I- GİRİŞ

Malûllük sigortası, sağlıklı bir şekilde iş hayatına başladıktan sonra, uğradıkları herhangi bir kaza veya hastalık nedeniyle çalışma gücünü yitirmesi sonucu normal emeklilik şartlarını tamamlayamayacak duruma gelen sigortalıların, gelir kayıplarını önlemek amacıyla düzenlenmiş bir sigorta koludur.

Sigortalılara malûllük aylığı bağlanabilmesi için gerek 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun, gerekse bu Kanunla mülga olan kanunlar gereği, öncelikle malûllük durumu tespit edilir. www.ozdogrular.com

Malûllük durumu tespitine yönelik sevk talebinin aylık bağlanması için şart olan tahsis talebinden önce yapılması genel kural olmakla birlikte bu yazımızda, hangi durumlarda sevk talebinden önce tahsis talebinde bulunulmasının sigortalıların lehine olduğu hususuna değinilecektir.

II- MALÛLLÜK AYLIĞI BAĞLANMASI İÇİN MALÛL SAYILMA YETERLİ DEĞİLDİR

5510 sayılı Kanun’un 26. maddesi gereğince malûllük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının, Kanun’un 25. maddesine göre malûl sayılması gerekir.

Malûllük durumu, 4/1 (a) (hizmet akdiyle çalışanlar), ve 4/1 (b) (Bağ-Kurlular) bentleri kapsamındaki sigortalıların veya işverenin talebi üzerine Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına yapılan sevke istinaden, sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenen raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin, Kurum sağlık kurulunca incelenmesi sonucu çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiğine karar verilmesi ile tespit edilir.

Çalışma gücü kaybının tespitinde, sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenen raporlar tek başına yeterli olmayıp, Kurum sağlık kurullarınca bu raporların ve sigortalının dosyasındaki ilgili belgelerin incelenmesi sonucu tespit edilen oran geçerli sayılmaktadır.

Sigortalıya malûllük aylığı bağlanabilmesi için gerekli şartlardan en önemlisi malul sayılmasıdır. Ancak aylık bağlanması için bu şart tek başına yeterli değildir.

Malûl sayılan sigortalıya;

- En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak adına 1800 gün malûllük yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması,

- Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul ise sigortalılık süresi aranmaksızın adına 1800 gün malûllük yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması,

- 4/1 (a) sigortalısının maluliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılması, 4/1 (b) bendi kapsamındaki sigortalının ise işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yazılı istekte bulunması

halinde malûllük aylığı bağlanmaktadır(1). www.ozdogrular.com

Ayrıca, 4/1 (b) bendi kapsamındaki sigortalılar (Bağ-Kurlular) ile Bağ-Kur hizmetleri ile birlikte aylık bağlanacak olan 4/1 (a) bendi kapsamındaki sigortalıların kendi sigortalılıkları nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması da aylık bağlanması için zorunludur.

III- PRİM BORCU OLAN SİGORTALININ SEVK İŞLEMİ HANGİ ŞARTLARLA YAPILIR?

Malûllük aylığı bağlanması için 10 yıllık sigortalılık süresi ve 1800 prim gün sayısı şartı aranmakta ise de sevk işlemlerinin yapılmasında sigortalıların 10 yıllık sigortalılık süresinin bulunup bulunmadığına bakılmaz, sevk işleminin yapılması için 1800 prim gün sayısının bulunması yeterlidir.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği gereğince, prim gün sayısı 1800 günden az olan sigortalıların sevkleri yapılmaz.

Ancak,

- 1800 prim gün sayısının hizmet borçlanması yapılarak tamamlanması halinde, borçlanma taleplerinin alınması kaydıyla sevk işlemleri yapılır, borçlanma bedeli ödenmemiş ise malûllük durumunun tespitine yönelik masraflar sigortalı tarafından ödenir.

- 4/1(b) sigortalılarından prim ödeme gün sayısı 1800 gün olduğu halde kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçları bulunanların sevkleri de masrafları kendilerince ödenmek üzere yapılır.

Her iki durumdaki sigortalılara da malul sayılmaları ve borçlanma bedelini ödemeleri kaydıyla ödediği masraflar Kurum tarafından iade edilir.

IV- MALÛLLÜK AYLIĞI NE ZAMAN BAŞLAR?

4/1(a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların malûllük aylığı;

- Malûl sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden önce ise yazılı istek tarihini,

- Malûl sayılmasına esas tutulan rapor tarihi yazılı istek tarihinden sonra ise rapor tarihini,

- Malûl sayıldıktan sonra işten ayrılmış ise işten ayrıldığı tarihi,

- Malûl sayıldıktan sonra borçlanma bedelini ödemiş ise borcun ödendiği tarihi,

- Prim ve prime ilişkin her türlü borcu olanlardan malûl sayıldıktan sonra borcunu ödeyenlerin borcunu ödediği tarihi,

- Sigortalı, aylığın başlangıç tarihinde geçici iş göremezlik ödeneği alıyor ise, geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesinin sona erdiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlar.

Sigortalılara malûllük aylığı bağlanabilmesi için malul sayılmasının yanı sıra çalıştığı işten ayrılması ve işyerini devretmesi veya kapatması, ve Kurum’dan aylık bağlanması için yazılı istekte bulunmaları şarttır.

Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (g) bendi kapsamındaki Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden malûllük sigortasından tahsis talebinde bulunanlar için işten ayrılma koşulu aranmaz(2).

Malûllük aylığı bağlanabilmesi için 4/1(a) sigortalıları için işten ayrılma, 4/1(b) sigortalıları için de işyerini kapatma veya devretme şartları arandığından, çalışırken malûllük durumunun tespitini isteyen sigortalıların işten ayrılma tarihleri doğal olarak malul sayılmalarından sonraki bir tarih olmakta ve aylıkları da işten ayrıldıkları tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılmaktadır.

Bu itibarla, aylıkta hak kaybına uğramamak için dikkat edilmesi gereken iki durum söz konusudur.

Birinci durum; işten ayrıldıktan sonra malûllük durumlarının tespitini isteyen sigortalıların, malûllük durumlarının tespitinden sonra aylık talebinde bulunmaları halinde, doğal olarak aylık talep tarihleri rapor tarihinden sonra olacaktır. Bu da sigortalılara en az bir ay geç aylık bağlanması anlamına gelmektedir.

Çünkü böyle bir durumda, sigortalı malûl sayıldığını tebliğ aldıktan sonra Kurum’dan aylık talebinde bulunmaktadır. Sağlık kurulu raporunun Kurum sağlık kurulları tarafından ilgili müdürlüğe gönderilmesi, müdürlük tarafından da sigortalıya bildirim yapılması belli bir süreç alacağından her zaman için bu işlemlerin aynı ay içinde yapılması mümkün görünmemektedir.

Boşta olan sigortalıların sevk talebi yerine malûllük aylığı bağlanması talebinde bulunmaları halinde, aylıkları rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılacağından, aylık kaybı da olmayacaktır.

Örnek: Sigortalı Ahmet Bey’in sigortalılık durumu aşağıdaki şekildedir.

Malûllük için sevk talebi    : 03.07.2011

Rapor tarihi                          : 06.09.2011

Tahsis talep tarihi               : 01.10.2011

Ahmet Bey, sevk talebine istinaden gittiği hastane tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporunun, Kurum sağlık kurulu tarafından değerlendirilmesi sonucu malûl sayıldığı kendisine bildirildikten sonra Kurum’a tahsis talebinde bulunmuştur. Bu durumda Ahmet Bey’in aylığı tahsis talebini takip eden aybaşı olan 01.11.2011 tarihinden itibaren başlatılmaktadır. Oysa Ahmet Bey, boşta olduğu için Kurum’a malûllük sevk talebi yerine malûllük aylığı bağlanması talebinde bulunsaydı, aylığı rapor tarihini takip eden aybaşı olan 01.10.2011 tarihinden itibaren bağlanacağından Ahmet Bey’e malûllük aylığı, bir ay önce bağlanmış olacaktı. www.ozdogrular.com

İkinci durum ise; iş kazası veya meslek hastalığı geliri bağlanan sigortalılardan SİD’i (sürekli iş göremezlik derecesi) % 60 ve üzerinde olan sigortalılardan 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 prim gün sayısı bulunanlar ile bunlardan başkasının bakımına muhtaç olduklarına karar verilenlerden 1800 prim gün sayısı şartlarını yerine getirenlerin de zamanında malûllük aylığı talebinde bulunmaları hak kaybına uğramalarını engelleyecektir.

4/1(a) ve 4/1(b) sigortalılarından geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiği Kurum sağlık kurullarınca tespit edilenlere malûllük aylığı bağlanması için yeni bir sağlık kurulu raporu istenmediğinden, bunların malûllük aylığı bağlanması için aranan şartları yerine getirdikleri tarihten itibaren aylık talebinde bulunmaları hak ettikleri halde aylık kaybına uğramalarını önleyecektir.

Söz konusu durumda da malûllük aylığı tahsis talep tarihinden itibaren başlayacağından bu durumdaki sigortalılar, aylık ve gelirden yüksek olanın tamamını düşük olanın da yarısı olmak üzere hem gelir hem de aylık alacaklardır. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

Aylık bağlanması için şartların yerine getirilmesi yeterli olmayıp, şartları yerine getiren sigortalıların mutlaka Kurum’a yazılı olarak aylık talebinde bulunması gerekir. Ayrıca, aylıkların başlangıç tarihi kanunla belirlenmektedir. Bu durumda, çalışırken malûllük durumunun tespitini isteyen sigortalıların, malûl olduklarına dair kararı almadan işten ayrılmaları mümkün olmadığından, bunların mutlaka önce malûllük durumlarının tespitini talep etmeleri malûl olduklarına karar verildikten sonra da işten ayrılarak aylık talebinde bulunmaları gerekir.

Ancak, işten ayrılmış ve malûllük durumunun tespitini istediği tarihte boşta olanlardan,

- Kurum’a hizmet borçlanması veya 4/1(b) bendi kapsamındaki sigortalılıklarından dolayı prim borcu bulunmayanların sevk talebi yerine malûllük aylığı bağlanması talebinde bulunmaları,

- Sürekli iş göremezlik geliri alanlardan SİD % 60’ın üzerinde olanların da malûllük aylığı şartlarını yerine getirdikleri tarihte aylık talebinde bulunmaları

hak kaybına uğramalarını önleyecektir.

Bu itibarla, malûllük aylığına hak kazanan sigortalılara daha erken aylık bağlanması için şartların yerine getirildiği tarihin bilinmesi sigortalılar için önemlidir.

Ayten KARA*
Yaklaşım

*           SGK, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığı, Şube Müdürü V.

(1)        31.05.2006 tarih ve 5510 sayılı Kanun

(2)        05.03.2009 tarih ve 2009/37 sayılı Genelge

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.