I- GİRİŞ

Tarımda kendi nam ve hesabına çalışanlar, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Reform Yasası’nın yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den önce 2926 sayılı Yasa kapsamında zorunlu olarak sigortalı sayılmışlardı. Bu nedenle, 5510 sayılı yasanın bütün hükümleriyle birlikte yürürlük tarihi olan 01.10.2008’den önce, tarım Bağ-Kur sigortalılarının sosyal güvenlikleriyle ilgili bütün iş ve işlemleri, 2926 sayılı Yasa hükümlerine göre yürütülmekteydi.

5510 sayılı Yasa’nın 106. maddesiyle, 2926 sayılı Tarım Bağ-Kur Yasası’nın bütün hükümleri, yürürlükten kaldırılmıştır. Hâl böyle olunca, 2926 sayılı Yasa kapsamında 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalısı olanların 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılıklarının hangi kayıt ve belgelere göre devam ettirileceği konusunda tereddütler oluşmuştur. www.ozdogrular.com

Bazı SGK müdürlükleri, 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kurlusu olanların 1 Ekim 2008’den sonra ziraat odası kaydı yoksa sigortalılığını otomatikman sona erdirmiştir. Bazı SGK müdürlükleri ise, 1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan başlayan tarım Bağ-Kur sigortalılarının 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılıklarını, 1 Ekim 2008’den önce hangi kayıt ve belgeye göre sigortalı olunmuşsa ona göre devam ettirmektedir.

4/b sigortalıları için hizmet süresi kazanmak çok önemlidir. Çünkü, 4/b sigortalılarında işçiler veya memurlar gibi hizmet süresi kazanımı kendiliğinden gelişip işlememektedir. Sahip olunan ve SGK’nın itibar ettiği kayıt ve belgelere göre, hizmet süresi kazanılmaktadır. SGK’nın itibar ettiği kayıt ve belgeler ise, her zaman aynı kalmayıp, yıldan yıla veya dönemden döneme değişmektedir. www.ozdogrular.com

Bu makale çalışmamızda, tarım 4/b sigortalıları için hizmet süresi kazanılması bakımından çok önemli olan; 1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan tarım Bağ-Kurlusu olanların 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılık durumlarını açıklamaya çalışacağız.

II- 1 EKİM 2008’DEN ÖNCE TARIM BAĞ-KURLUSU OLMAK İÇİN HANGİ KAYIT VE BELGENİN GEÇERLİ OLDUĞU

1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalılarının tabi oldukları yasa, 2926 sayılı yasadır. 2926 sayılı yasanın ilk yürürlük tarihi olan 20.10.1983’ten başlayarak, 2926 sayılı Yasa’nın yürürlükten kaldırıldığı tarih olan 01.10.2008’e kadar, tarım Bağ-Kur sigortalılarının sigortalılığında hep aynı kayıt ve belgelere itibar edilmiş ve hizmet süresi verilmiştir.

Elini kolunu sallayan herkesin, yolda geçen kişilerin veya ben çiftçiyim diyen herkesin tarım Bağ-Kur sigortalısı olamayacağı bir gerçektir. Yasal olarak zorunlu bir sigortalılık türü olan tarım Bağ-Kur sigortalılığının, hangi kayıt ve belgelere göre başlatılacağı ve devam ettirileceğinin, elbette yasal hükümlere göre belirlenmesi gerekmektedir.

Bu itibarla, tarım Bağ-Kur sigortalılarının sigortalılıklarının başlangıcı ve devamının hangi kayıt ve belgelere göre yapılacağı, yasa koyucu tarafından düzenleme altına alınmıştır.

2926 sayılı Yasa’nın “Tescilde Esas Alınacak Kayıtlar” başlıklı 10. maddesinde; “Sigortalıların kayıt ve tescil işlemlerinde valilik, kaymakamlık, özel idare, belediye muhtarlık ve nüfus idareleri kayıtları ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, kanunla kurulu meslek kuruluşlarının, 21.10.1935 tarih ve 2834 sayılı Kanun’a göre kurulan tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin, 18.04.1972 tarih ve 1581 sayılı Kanun’a göre kurulan tarım kredi kooperatifleri ve birliklerinin, 24.04.1969 tarih ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulan Pancar Ekicileri İstihsal Kooperatifleri ile Birliği (Pankobirlik), Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi ve tarım kesimine yönelik faaliyette bulunan milli bankaların kayıtları esas alınır. (Ek cümle: 24.07.2003-4956/52 md.) Belirtilen bu merci, kurum, kuruluş, kooperatifler ve birlikleri ile şirket ve bankalar, Kurumun isteği üzerine her türlü bilgiyi ve belgeyi vermekle yükümlüdürler.” hükümleri bulunmaktadır. www.ozdogrular.com

Yasa metnindeki hükümlerden anlaşılacağı üzere, 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalısı olabilmek için, birden fazla kayıt türü bulunmaktadır. Örnek olarak, bir çiftçi vatandaşımız 1 Ekim 2008’den önce tarımsal bir kooperatife üyeliğinin bulunduğuna dair belgeyi

Bağ-Kur’a getirdiğinde, tarım Bağ-Kur sigortalısı olarak kayıt ve tescili yapıldığı gibi, diğer bir çiftçi vatandaş da tarla tapusu kaydı, öteki vatandaş balıkçılık sertifikası kaydı, ziraat odası kaydı veya muhtar beyanıyla dahi tarım Bağ-Kur sigortalısı olunabiliyordu. Yani, 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kurlusu olabilmek için tek ve yegâne bir kayıt türü bulunmamaktaydı. Üstte metni verilen 10 uncu maddedeki kayıt ve belgelere sahip olan her çiftçi vatandaşımızın tarım Bağ-Kur’lusu olarak tescili yapılıp sigortalılığı devam edebiliyordu.

III- 1 EKİM 2008’DEN SONRA 4/b SİGORTALISI (TARIM BAĞ-KUR’LUSU) OLMAK İÇİN HANGİ KAYIT VE BELGENİN GEÇERLİ OLDUĞU

1 Ekim 2008 tarihi itibariyle 5510 sayılı Yasa bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Tarımda kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, 1 Ekim 2008’den sonra, 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında (4/1-b-4 sigortalısı) zorunlu olarak sigortalı sayılmışlardır.

5510 sayılı Yasa kapsamında tarım 4/b sigortalısı olanların sigortalılıklarında hangi kayıt ve belgelerin geçerli olacağı, anılan yasanın 7, 8 ve 9. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelerde, “kanunla kurulu meslek kuruluşu” ibaresi yer almaktadır. Bu ibareden neyin anlaşılması gerektiği ise, 12.05.2010 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 10, 11 ve 14. maddelerinde açıklanmıştır. Bu maddelere göre, tarım 4/b sigortalılarının 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılıklarının başlangıcı ve devamı, ziraat odası kayıtları ile ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerinin kayıtları esas alınarak yapılacaktır. www.ozdogrular.com

Görüldüğü üzere, 1 Ekim 2008’den sonra tarımda bağımsız çalışanların sigortalılıklarında esas alınacak kayıt türü yalnızca ikiye indirilmiştir. 1 Ekim 2008’den önce Bağ-Kur mevzuatında bulunan karmaşa ve kayıtlardaki adet çokluğu düşürülerek konu sadeleştirilmiştir.

IV- 1 EKİM 2008’DEN ÖNCE ZİRAAT ODASI KAYDI OLMADAN BAŞLAYAN TARIM 4/b SİGORTALILIĞININ 1 EKİM 2008’DEN SONRAKİ DURUMU

1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan başlayan 2926 sayılı yasa kapsamındaki sigortalılığının 1 Ekim 2008’den sonraki durumunun ne olacağı konusunda, gerek 2926 sayılı Yasa’da gerekse 5510 sayılı Yasa’da herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

Bu durumda olanların sigortalılıklarının ne olacağı, SGK’nın 05.03.2009 tarihli ve 2009/37 sayılı Genelgesi’nde açıklanmıştır.

Anılan genelgenin “3.5.5- Tarımsal Faaliyette Bulunanların Sigortalılıklarının Sona Ermesi” başlıklı bölümünün (b) bendinde; “01.10.2008 tarihinden önce 2926 sayılı Kanun’a göre sigortalılıkları başlatılanlardan ziraat odası kaydı bulunmayanların sigortalıklarının sona ermesinde, tescilde esas alınan kayıtlara göre sigortalılık sona erdirilecektir.” ibaresi bulunmaktadır.

Bu konunun uygulanmasına yönelik olarak SGK müdürlüklerinde yaşanan tereddütlerin Ankara merkez teşkilatına taşra tarafından yazılı olarak sorulması üzerine çeşitli talimatlar verilmiştir. Bu talimat ve görüş yazılarından birisinde[1]; “…Buna göre, 01.10.2008 tarihinden önce 2926 sayılı yasa hükümlerine göre ziraat odası kaydı bulunmayanların tescilleri yapılan ve 5510 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren ziraat odası kaydı bulunanların mülga 2926 sayılı Yasa’nın 10. maddesinde belirtilen kurum ve kuruluş kayıtları devam ederken ziraat odası kaydının silinmesi halinde; 01.10.2008 tarihinden sonra yürürlükte bulunan 5510 sayılı yasa gereğince ziraat odası kaydının silindiği tarih esas alınarak sigortalılığın sonlandırılması gerekmektedir. ...” denilmektedir.

Başka bir yazılı görüş yazısında; [2] “…Buna göre, 01.10.2008 tarihinden önce 2926 sayılı Kanun hükümlerine göre ziraat odası kaydı bulunmayanlardan tescilleri yapılan ve 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren de ziraat odasına kayıtlarının yapılmasının sağlanması gerekmesine karşın ziraat odası kaydı bulunmayanların, tescillerinde esas alınan kurum kuruluş kayıtlarının esas alınarak sigortalılıklarının sona erdirilmesi gerekmektedir. …” denilmektedir.

Üstte verilen görüş yazılarından çıkarılacak sonuç; 1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan başlatılan tarım Bağ-Kur sigortalılığı, 1 Ekim 2008’den sonra da tescilde esas alınan kayıt devam ederse, sigortalılık devam ettirilecek, tescilde esas alınan kayıt 1 Ekim 2008’den sonra biterse sigortalılık sona erdirilecektir. www.ozdogrular.com

Örnek olarak, Bay A, bulunduğu yerdeki süt kooperatifine üyelikten dolayı 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur’lusu olmuştur. Bay A’nın 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılığı, söz konusu süt kooperatifine üyeliği devam ettiği müddetçe devam edecek, kooperatifteki üyeliği sona erdiği takdirde sona erecektir.

Ancak, üstteki talimat ve yazılı görüşlerde dikkat çekici bir husus vardır. Şöyle ki; eğer kişi, 1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan tarım Bağ-Kur’lusu olmuşsa, 1 Ekim 2008’den sonra ziraat odası kaydı varsa, ziraat odası kaydı sona erdiğinde, sigortalılığa esas diğer kayıtlar (kooperatif, tarla tapusu vb.) devam etse bile, tarım 4/b sigortalılığı ziraat odasının sona erdiği tarih itibariyle sona erdirilecektir.

Örnek olarak, Bay A’nın tarım Bağ-Kur sigortalılığı 20.07.1999’da tarla tapusu kaydına göre başlamıştır. Bay A, 10.02.2011’de ziraat odasına kaydolmuş, bu kaydı 09.06.2012’de bitmiştir. Bay A’nın 09.06.2012’den sonra tarla tapusu kayıtları ile toprak mahsulleri ofisi kayıtları ve tarım kredi kooperatifi kayıtları devam etmektedir. Bu durumda, Bay A’nın tarım 4/b sigortalılığı ziraat odasının sona erdiği tarih olan 09.06.2012’de sona ermesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Ziraat odası kaydı olmadan 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalılığı yalnızca köy veya mahalle muhtarlarının beyanlarına göre başlayan bir kesim daha bulunmaktadır. Bu durumda olanların, 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılıklarının ne olacağı, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 16 Mayıs 2011 tarihinde B.13.2.SGK.0.10.03.03/10 282 735 sayı numarasıyla, yazılı talimatında açıklanmıştır.

Söz konusu talimatta aynen; “…resen veya ilgilerin talebi üzerine muhtar tarafından onaylanan Sigortalılık Giriş Bildirgeleri ile 01.10.2008 tarihinden önce sigortalılıkları başlatılanlardan dosyalarında giriş bildirgesinden başka belge olmayan ve sigortalılıkları devam edenler ile 1479 sayılı Kanun Ek 19. 5510 sayılı Kanun’un Geçici 17. maddesine göre sigortalılıkları durdurulanlardan bu süreleri ihya etmek isteyenler ve Geçici 17 inci madde gereğince sigortalılıkları durdurulanlardan 01.05.2008 tarihi itibariyle yeniden sigortalılıkları başlatılanlar ile hizmetlerini birleştirmek isteyenlere, sigortalı giriş bildirgesindeki muhtar onaylarının muhtar kaydı olarak esas alınması, bu sigortalılardan yeni belge istenilmemesi ve sigortalılıklarının geçerli sayılması gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır. www.ozdogrular.com

Üstte metni verilen talimattaki ifadelere göre, 1 Ekim 2008’den önce yalnızca köy veya mahalle muhtarının beyanıyla tarım Bağ-Kur sigortalısı olan kişilerin 1 Ekim 2008’den sonra da aynı şekilde yalnızca muhtar beyanına göre sigortalılıklarının devam ettirilmesi gerekmektedir.

V- SONUÇ

1 Ekim 2008’den önce ziraat odası kaydı olmadan başlatılan tarım Bağ-Kur sigortalılarının, ziraat odası kaydı olmadan 1 Ekim 2008’den sonraki sigortalılık durumlarının ne olacağı konusunda SGK müdürlükleri arasında uygulama birliği bulunmamaktadır. Bazı SGK müdürlükleri, 1 Ekim 2008’den sonra ziraat odası kaydı olmayanların tarım 4/b sigortalılığını 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle sona erdirmektedir. Bazı SGK müdürlükleri ise, her kişi ve sigortalıya farklı uygulamalar yapmaktadır.

Bu konuda nasıl hareket edilmesi gerektiği, SGK’nın 2009/37 sayılı genelgesinin “3.5.5” başlıklı bölümünde ve SGK Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı’nın SGK müdürlüklerine göndermiş olduğu talimat ve görüş yazılarında açıkça belirtilmiştir.

Bu genelge ve talimat yazılarında ortaya çıkan ortak sonuç; 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalısı olan kişi, ilk kayıt ve tescil yaptırırken hangi kayıt ve belgeye göre tescil olunmuşsa ve ziraat odası kaydı yoksa 1 Ekim 2008’den sonra da, tescilde esas alınan kayıt ve belgeye göre sigortalılığının devam ettirilmesi gerekmektedir. 1 Ekim 2008’den önce tarım Bağ-Kur sigortalısı olan kişi, ilk kayıt ve tescil yaptırırken ziraat odası kaydı yoksa ancak sonradan ziraat odası kaydı yaptırmışsa, 1 Ekim 2008’den sonra sigortalılığa esas diğer kayıt ve belgeleri devam etse bile ziraat odası kaydının sana erdiği tarih itibariyle tarım 4/b sigortalılığının sona erdirilmesi gerekmektedir.

Derda AKCAN*

E-Yaklaşım

*    Sosyal Güvenlik Uzmanı
[1] Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı tarafından Manisa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne gönderilen 19.08.2011 tarihli ve 15628458 sayılı görüş yazısı.

[2] Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı tarafından Muğla Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne gönderilen 7855 028 984 bağ-numaralı Halil İbrahim ERBİLEK ile ilgili 23.08.2011 tarihli ve 14906327 sayılı görüş yazısı. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.