I- GİRİŞ

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda sermaye şirketleri arasında sayılan anonim şirketlerde (6102 sayılı Kanun md. 124/2) sermaye önemli bir unsurdur. Şirket sermayesinin tamamı nakit değerlerden oluşabileceği gibi ayni nitelikte de olabilir. Burada aslolan sermaye olarak konulacak olanın, mali yani ekonomik bir değeri olabilmesi ve bu değerin somut olarak ölçülebilir olmasıdır. Yeni Ticaret Kanunu’nun 127. maddesinde, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulabilecek unsurlar geniş bir şekilde düzenlenmiştir. Ancak bu düzenleme ticaret şirketlerinin sermaye yapısına ilişkin genel unsurları içermektedir. Zira, maddenin ikinci fıkrasında anonim şirketlere konulabilecek sermaye unsurları ile ilgili maddenin saklı olduğu hükme bağlanarak bu şirketlere konulacak sermayeler için istisna getirilmiştir. www.ozdogrular.com

II- ANONİM ŞİRKETE KONABİLECEK SERMAYE UNSURLARI

Yasa’nın 127. maddesinde örneğin kişisel emek, ticari itibar gibi unsurların da dahil olduğu devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değerin ticaret şirketlerine sermaye olabileceği ifade edilmiş iken, anonim şirketlerdeki ayni sermayeyi düzenleyen 342. maddede, bu unsurlar daha kısıtlı bir şekilde ifade edilmiştir. Buna göre, üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dahil malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilecektir. Maddenin gerekçesinde üzerinde sınırlı aynî bir hak, haciz veya tedbir bulunan, nakden takdir ve devrolunamayan ayınların anonim şirkete sermaye olarak konulmasının, sermayenin korunması ilkesi ile bağdaşmaz bulunduğu belirtilerek, tapuya bağlanmamış, zilyedliğin devri yolu ile devredilen taşınmazlar sorunu içtihata bırakılmıştır. Yine, maddede açıkça düzenlendiği üzere, hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve muaccel olmayan yani vadesi gelmemiş alacaklar anonim şirketlere sermaye olamayacaktır. www.ozdogrular.com

Mülga Ticaret Kanunu’nun 139. maddesinde de ticaret şirketlerine konulacak sermaye kalemleri sayılmıştı.Yeni Yasayla anonim şirketlere sermaye olarak konulacak unsurlar açık ve net bir yasal tanıma kavuşmuş ve içinde yaşadığımız koşullara ve gelişmelere göre de yeniden şekillendirilmiştir. Örneğin, eski Yasa’da olmadığı halde yeni Yasa’da nakden değerlendirilebilen sanal ortamlar da sermaye unsurları arasında kabul edilmiştir.

Buna göre, ekonomik olarak ifade edilebilen ve devre konu olabilen taşınır, taşınmaz mallar, fikri mülkiyet hakları, sanal ortamlar anonim şirketlere sermaye olabileceklerdir. Ancak, bu değerlerin sermaye olabilmesi için üzerlerinde hakkı kısıtlayıcı veya sınırlandırıcı bir şerh ile haciz veya tedbir bulunmaması gerekmektedir. Fikri mülkiyet hakları ise, fikir ve sanat eserleri, bağlantılı haklar, markalar, tasarımlar, patentler, coğrafî işaretler, tescil edilmemiş haklar ile bilgiler, ıslahçı haklar, yarı iletkenlerin topografyaları şeklinde anlaşılmalıdır (6102 sayılı Kanun’un madde gerekçeleri).

Diğer taraftan eski Yasa’dan farklı olarak yeni düzenlemeye göre bu değerlerin sermaye olarak esas sözleşmeye konulması sermaye olarak kabul için yeterli olmayacaktır. Zira, Yasa’nın 128. maddesine göre şirkete sermaye olarak konulacak taşınmazların tapuya şerh verdirilmesi, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerlerin varsa özel sicillerine kaydedilmesi ve taşınırların güvenilir bir kişiye tevdi edilmesi gerekmektedir. Buradan, örneğin bir markanın sermaye olarak konulması halinde Türk Patent Enstitüsü tarafından tescillenmiş olması gerektiği, sermaye olarak konulacaksa markanın devri esaslarına göre şirkete aktarılabileceği anlaşılmaktadır. Sermaye olarak konulan taşınır mallar üzerinde şirketin tasarruf edebilmesi şirketin tüzel kişilik kazanmasıyla, taşınmaz veya diğer ayni haklarda ise bunların tapu tescilinin yapılmasıyla söz konusu olacaktır. Mülkiyet ve diğer ayni hakların tapu siciline tescili istemi ile diğer sicillere yapılacak tescillerle ilgili bildirimler, ticaret sicili müdürü tarafından resen ve hemen yapılacaktır.

Ayni sermaye veya Yasa’da belirtilen haklar gibi sermaye unsurlarının nitelikleri ve değerleri anonim şirketin esas sözleşmesinde yer alması gereken zorunlu bilgilerdir. Buna göre, örneğin bir taşınmaz şirkete sermaye olarak konulmuşsa, öncelikle tescilden önce kuruluş sırasında bu hususta tapuya şerh verilmiş olacak; bir sonraki bölümde belirteceğimiz üzere bu taşınmazın değeri asliye ticaret mahkemesince atanacak bilirkişi vasıtasıyla tespit edilecek ve mahkemece onaylanan taşınmaz değeri şirketin esas sözleşmesine yazılacaktır. Tescil işlemleri esnasında ticaret sicili müdürü tarafından hakkında şerh verdirilmiş bulunan taşınmazın şirket namına tescili tapu sicilinden resen talep edilecektir. Böylece, şirkete sermaye olan taşınmaz veya taşınırların kaydi durumları ile fiili durumları birbiri ile örtüşecek; aynı örnekten hareketle esas sözleşmede sermaye olarak getirilen bir taşınmaz kuruluşla birlikte tapu kayıtlarında da şirketin adına tescillenmiş olacaktır. Düzenleme de zaten, özellikle Anadolu’da sermaye olarak konulmuş taşınmazların şirket adına yıllarca tescillerinin yapılmamasından doğan ihtilaf ve sorunların önüne geçilmesi şeklinde gerekçelendirilmiştir. (Ayni Sermaye' ye konu Taşınmazın Tapu' ya tescilinde Harç muafiyeti vardır.)

III- AYNİ SERMAYEYE DEĞER BİÇİLMESİ

Nakdi sermayenin aksine ayni sermaye halihazırda likit halde olmadığından dolayı bu tür sermayenin değerlenmesi gerekmektedir. Buna ilişkin hususlar ticaret Kanunu’nun 343. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, konulan ayni sermayeye şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilecektir. Bilirkişi sayısı mahkeme tarafından belirlenecektir. Aynı şekilde bir işletme şirkete sermaye olarak konulmuşsa söz konusu işletmeye değerleme yapılacaktır. Değerleme işlemi bir rapora bağlanacak ve raporda uygulanan değerleme yönteminin somut olayın özellikleri bakımından herkes için en adil ve uygun seçim olduğu, sermaye olarak konulan alacakların gerçekliği ve geçerliği, tahsil edilebilirliği ve tam değeri ile ayni olarak konulan varlıklara karşılık gelen pay değeri, tatmin edici ve hesap verme ilkesine uygun biçimde belirtilecektir. Bilirkişi kararının mahkemece onaylanması üzerine, belirlenen tutarlar şirketin esas sözleşmesinde yer alacaktır. Bu nedenle de, şirketin tescili işlemi sırasında ticaret sicili müdürünce bilirkişi tarafından yapılan değerleme ve mahkemece onaylanan tutarlara ilişkin bilgilere bakılması gerekecektir. Uygulamada da, Yasa’daki düzenlemelere paralel olarak ticaret sicil müdürlüklerince anonim şirketlerin kuruluşu esnasında ayni sermayeye değer biçilmesine ilişkin mahkemece onaylı bilirkişi raporları kuruculardan talep edilmektedir. 

Anlaşılacağı üzere, ayni sermayeye değer biçilmesine ilişkin olarak bilirkişilerce düzenlenecek rapora özel önem atfedilmiş, bilirkişilere bazı somut sorumluluklar yüklenmiştir. Raporun gerek ve gerekse esas aldığı ilkeler bakımından bazı nitelikleri taşıması şart kılınmıştır. Örneğin, raporda yer alan değerleme yönteminin değerlemeye konu olan varlık için en uygun, en adil ve somut yöntem olmasının değerlemeyi yapan bilirkişilerce yazılı olarak belirtilmesi gerekmekte, raporda yer verilen bilgilerin tatmin edici ve hesap verilebilirliğe uygun düzenlenmesi icap etmektedir. Değerleme konusu varlığın gerçekliği, geçerliği, tahsil edilebilirliği, tam değeri, varlığa tekabül edecek pay tutarı gibi kalemler raporda yer alması gerekli unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Madde gerekçesinde, bilirkişilerce düzenlenen değerleme raporlarının resmi nitelik taşıması nedeniyle mevzuatımızdaki “resmi” evraka ilişkin hükümlere tabi olduğu da açıkça belirtilmiştir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Anonim şirketlere nakit değerlerin yanı sıra ayni varlıklar da sermaye olarak konabilir. Ancak, paradan başka her türlü varlığın bu şirketlere sermaye olarak konabileceğini söylemek mümkün değildir. Yeni Ticaret Kanunu’na göre, ekonomik olarak değerlenebilen ve devrolunabilen taşınır, taşınmaz mallar ile fikri mülkiyet hakları, sanal ortamlar sermaye olabilecek iken, kişisel emek, ticari itibar, hizmet edimleri ve vadesi gelmemiş alacaklar anonim şirketlere sermaye olarak konulamayacaktır. Bunun yanında, sermaye olarak konulacak varlıkların üzerinde de sınırlı bir ayni hak, haciz veya tedbir bulunmaması gerekmektedir. Kanunen sayılan bu varlıkların değeri değişebildiğinden dolayı, sermayeye konu olmadan önce ekonomik değerlerinin saptanmasına ihtiyaç vardır. Bu işlem de kurulacak şirketin merkezinin bulunduğu mahaldeki asliye ticaret mahkemesince atanacak bilirkişilerce yapılacak, bilirkişi kararının mahkemece onaylanması üzerine belirlenen ayni sermaye bedeli de şirketin esas sözleşmesine yazılarak sermaye kalemleri arasında yer alacaktır. Bilirkişi raporuna kurucular ve menfaat sahiplerinin itirazı mümkün olmakla birlikte, bu itirazın hangi sürede ve ne şekilde yapılacağına ilişkin olarak maddede bir açıklık bulunmamaktadır.

Özdem SATICI TOPRAK*
Yaklaşım

* Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.