I- GİRİŞ

Geçici iş göremezlik ödeneği, temelde parasal bir yardımdır. Sigortalılar, istirahatli oldukları sürede, doğal olarak, çalışamamakta ve gelir kaybına uğramaktadırlar. İşte bu gelir kaybını Kurum’dan alacakları geçici iş göremezlik ödeneğiyle gidermeye çalışırlar. Düzenlemenin temel mantığı da budur(1). www.ozdogrular.com

Bu makalemizde konunun sigortalılar açısından önemli olan bir ayrıntısını yani ek prim hizmet belgesi veya sigortalı hesap fişi gereken durumları izah etmeye çalışacağız.

II- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNİN YASAL DAYANAĞI

Geçici iş göremezlik ödeneği konusu 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(2)’nun 18. maddesinde düzenlenmiştir. Adı geçen Kanun maddesine göre; Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

- İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya, prim ödeme gün sayısı aranmaksızın her gün için,

- 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ile 5. madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün (mülga 506 sayılı Kanun’da 120 gündü) kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,

- 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, www.ozdogrular.com

- 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için

geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı veya analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak 18. maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmamaktadır.

Konuyla ilgili olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(3)’nin “Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Ödenmesi” başlıklı 40. maddesinin (9) numaralı bendinde ise “ Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi esnasında Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının;

a) İstirahatlı olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığı,

b) Kazanç hesabına giren döneme ilişkin aylarda, prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler,

c) Viziteye çıktığı/istirahatın başladığı tarih itibarıyla prim ödeme hâlinin devam edip etmediği

işveren tarafından Kurum’a elektronik ortamda bildirilir.” denilmektir.

Anılan madde hükmünden anlaşılacağı üzere, geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi sırasında Kanun’un 4. maddesinin 1. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının istirahatlı olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığının işveren tarafından Kurum’a elektronik ortamda bildirilmesi gerekmektedir.

III- SİGORTALILAR, GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ ALABİLMEK İÇİN HANGİ DURUMLARDA İŞVERENLERİNDEN EK PRİM HİZMET BELGESİ VEYA SİGORTALI HESAP FİŞİ DOLDURMALARINI İSTEYEBİLİRLER?

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik veya emzirme ödeneklerinin ödenebilmesi için gerekli olan geriye dönük bir yıl içerisinde 90 veya 120 gün şartlarının bildirimi henüz yapılmamış aya ait primlerle tamamlandığı durumlarda ya da sigortalının ilk defa çalışmaya başladığı işyerinde çalıştığının sistem tarafından görülebilmesi için, işverenlerce e-Bildirge sisteminde yer alan “Sigortalı Hesap Fişi” doldurulduktan sonra çalışılmadığına dair bildirim işlemi gerçekleştirilecektir.

Ayrıca, yine anılan Kanun’a göre geçici iş göremezlik ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. Mevzuata göre, işveren sigortalıya ait aylık prim hizmet belgesini elektronik ortamda, sigortalının çalıştığı dönemi takip eden ayın 23’üne kadar yapabilmektedir. Söz konusu bildirimin yapılmaması halinde, Kurum modülünde “işveren onaylı ödeme işlemleri” ekranına sigortalıya ait rapor bir önceki aya ait kazanç olmadığı için düşmemektedir. Ödemesinin yapılmasını talep eden sigortalı, işvereninden önceki aya ait aylık prim hizmet belgesini veya sigortalı hesap fişini elektronik ortamda girmesini talep edebilir.

Kazanç hesabı sırasında ayın 23 ü geçtiği halde sigortalının son 3 aya ait (90 günlük bildirime ait) eksiği varsa, işveren modülünde bu sigortalı için sigortalı hesap fişi girişinin yapılmasına dair program tarafından uyarı verilmektedir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Geçici iş göremezlik ödeneği sigortalılar açısından çok önemli bir yardımdır. Zira malum olduğu üzere çalışamayacak durumda olan sigortalının geliri de olamayacaktır. Bu gelir kaybını sigortalı kendisine ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ile gidermeye çalışmaktadır. Yukarıda izah edildiği üzere, bu ödeneği hak etmiş olmasına rağmen bunun sistem tarafından verilebilmesi için işvereninin ek prim hizmet belgesi vermesi ve/veya sigortalı hesap fişi doldurması gereken durumlar olabilmektedir. Bu gibi durumlarda işverenlerin sigortalılarının bu taleplerini hassasiyetle yerine getirmeleri gerekmektedir.

Coşkun BİLGİN*
Yaklaşım

*           SGK, Ümraniye Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)        Coşkun BİLGİN, “İstirahatli Sigortalının Bu Dönemde İşten Çıkarılması Geçici İş Göremezlik Ödeneği Alma Hakkını Engeller mi?”, Yaklaşım, Kasım 2012, Sayı: 239, s. 235-237

(2)        16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)        12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.