6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda   “şirketler topluluğu”  başlığı altında yapılan düzenlemeler Kanunun 195. Maddesi ve izleyen Maddelerde yer almaktadır. Şirketler topluluğu ile ilgili hükümleri aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

1. TANIM (Madde 195) :

Şirketler topluluğu  hâkim (ana) şirket ile doğrudan ve dolaylı olarak bağlı (yavru) şirketlerden oluşmaktadır. Bir ticaret şirketi doğrudan yada dolaylı olarak  diğer bir ticaret  şirketinin:

* Oy haklarının çoğunluğuna sahipse veya şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkını haizse ya da kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa,

*Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketini, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa, birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir. Bu şirketlerden en az birinin merkezi Türkiye’de ise,  Ticaret Kanunu’ndaki şirketler topluluğuna ilişkin hükümler uygulanacaktır.

Yukarıda sayılan haller dışında bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hâkimiyetinin varlığına karine teşkil etmektedir.

Dolaylı hâkimiyet;  hâkim şirketin bir veya daha fazla sayıda bağlı şirket aracılığı ile bir diğer şirkete hâkim olması olarak tanımlanmıştır.

Karşılıklı iştirak halinde; 197. Maddeye göre hareket edilmelidir.

2. PAY VE OY ORANLARININ HESAPLANMASI (Madde 196):

Bir şirketin, bir sermaye şirketindeki iştirakinin % si; sermayedeki payının veya payların itibari değerleri toplamının,  iştirak edilen şirket sermayesine oranlanmasıyla bulunacaktır.

(Sermaye şirketinin hem kendi hem de onun hesabına alınmış üçüncü kişiler elindeki kendi payları hesaplamada düşülecektir)

Oy hakkının % si ise;  o sermaye şirketinde sahip olduğu payların oy hakkı toplamının, sermaye şirketindeki tüm kullanılabilir oy hakkı toplamına oranlanmasıyla bulunacaktır.

(Sermaye şirketinin hem kendi hem de onun hesabına alınmış üçüncü kişiler elindeki kendi paylarının oy hakkı hesaplamada düşülecektir)

Yukarıdaki hesaplamalar yapılırken;  hakim şirkete bağlı şirketlerin de o sermaye şirketinde sahip oldukları veya onun hesabına alınmış olup üçüncü kişilerin elindeki paylar da dikkate alınacaktır.

3. BİLDİRİM, TESCİL VE İLAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ:

Kanun’un 198. Maddesi uyarınca; bir teşebbüs, bir sermaye şirketinin sermayesinin, doğrudan veya dolaylı olarak, yüzde beşini, onunu, yirmisini, yirmi beşini, otuz üçünü, ellisini, altmış yedisini veya yüzde yüzünü temsil eden miktarda paylarına sahip olduğu veya payları bu yüzdelerin altına düştüğü takdirde; teşebbüs, durumu söz konusu işlemlerin tamamlanmasını izleyen on gün içinde, sermaye şirketine ve bu Kanun ile diğer kanunlarda gösterilen yetkili makamlara (*) bildirecektir. Bu şekilde bildirim yükümlülüğü,  ancak payları edinen veya elden çıkaran teşebbüs yada ticaret şirketinin bir şirketler topluluğuna dahil olması halinde doğacaktır. (Ticaret Sicili Yönetmeliği Madde: 107/2)

Payların yukarıda belirtilen oranlarda kazanılması veya elden çıkarılması, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunda ve bağımsız denetçi denetleme raporlarında ayrı bir başlık altında açıklanacak ve sermaye şirketinin internet sitesinde ilan edilecektir. (Hesaplama 196. Maddeye göre yapılacaktır)

Teşebbüsün ve sermaye şirketinin yönetim kurulu üyeleriyle yöneticileri de, kendilerinin, eşlerinin, velayetleri altındaki çocuklarının ve bunların, sermayelerinin en az yüzde yirmisine sahip bulundukları ticaret şirketlerinin o sermaye şirketindeki payları ile ilgili olarak bildirimde bulunurlar.

Sermaye şirketine (10 günlük sürede) yazılı olarak yapılan bildirimlerde, bildirimi alan sermaye şirketleri  de 10 gün içinde bu bildirimleri sicile tescil ve ilan ettirecektir.

Yukarıda belirtilen bildirim ile tescil ve ilan yükümlülüğü yerine getirilmediği sürece, ilgili paylara ait oy hakkı dâhil, diğer haklar donacaktır. Bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesine dair diğer hukuki sonuçlara ilişkin hükümler saklı tutulmuştur.

 Öte yandan, yine yeni bir düzenleme olan “Hâkimiyet Sözleşmesi” nin (**)  de geçerli olması için genel kurulca onaylanması ve sicile tescili şart tutulmuştur.

27 Ocak 2013   tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Ticaret Sicili Yönetmeliğinin 105, 106 ve 107. Maddelerinde şirketler topluluğu ile ilgili hususlar (tanımlar, hâkimiyet sözleşmesi, bildirimler – tescil –ilan) yer almaktadır.

(*) Kanun gerekçesinde bildirim adresleri: katılınan  şirket, SPK, BDDK, RK ve Hazine gibi özel kurumlar ve hükümet kuruluşları olarak belirtilmiştir.

(**) Hâkimiyet sözleşmesi: aralarında doğrudan veya dolaylı iştirak ilişkisi bulunmayan, bulunsa bile bu ilişkiden bağımsız ve soyutlanmış bir şekilde taraflardan birinin sermaye şirketi olan diğerinin yönetim organına hiçbir şarta tabi olmadan talimat verme yetkisi içeren sözleşmedir.

4.  YÖNETİM KURULU RAPORLARI:

Bağlı şirket yönetim kurulu faaliyet yılının ilk 3 ayı içinde, şirketin hakim ve bağlı şirketlerle ilişkisi hakkında bir rapor (bağlılık raporu) düzenleyecektir. Raporun içeriği Kanunun 199. Maddesinde belirtilmiştir.

Ayrıca, yine aynı Madde uyarınca hakim şirketin yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu başkanından bağlı şirketlerle ilgili bazı bilgileri rapor  olarak  isteme hakkı bulunmaktadır.

5. BAĞIMSIZ DENETİM:

397. Madde uyarınca bağımsız denetime tabi olacak şirketler bilindiği gibi  23 Ocak 2013  tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/4213  sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiştir.  Denetime tabi  olan şirketler topluluğunun konsolide finansal tabloları Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca (KGMDSK) yayımlanan uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir. Topluluk denetçisi ana şirketin genel kurulunca seçilecektir.

Konsolidasyona dâhil olan ana şirketin finansal tablolarını denetlemek için seçilen denetçi, başka bir denetçi seçilmediği takdirde, topluluk finansal tablolarının da denetçisi kabul edilir. Seçilen denetçi, ticaret siciline tescil ve ilan ettirilecek ayrıca internet sitesinde de yayımlanacaktır. (Kanunun 397. ve izleyen Maddeleri)

Denetim ve denetçi konusunda; KGMDSK tarafından 26 Aralık 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bağımsız Denetim Yönetmeliği dikkate alınacaktır.

6. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNUN FİNANSAL TABLOLARI VE YILLIK FAALİYET RAPORU

*  Konsolide finansal tabloları hazırlamakla yükümlü işletmeler ile konsolidasyon kapsamına giren işletmelerin belirlenmesinde ve ilgili diğer konularda Türkiye Muhasebe Standartları geçerlidir. (Madde:517) KGMDSK’ nun 17 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Kurul Kararında; 660 sayılı KHK’ da belirtilen kamu yararını ilgilendiren kuruluşların, 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesi çerçevesinde Bakanlar Kurulu kararıyla bağımsız denetime tabi olacakların ve aynı Kanunun 1534 üncü maddesinin ikinci fıkrasında sayılan şirketlerin münferit ve konsolide finansal tablolarının hazırlanmasında Türkiye Muhasebe Standartlarını uygulayacağı belirtilmiştir. (1534.Maddede; Sermaye Piyasası Kanununa göre, ihraç ettikleri sermaye piyasası araçları borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem gören şirketler, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ve konsolidasyon kapsamına alınan diğer işletmeler, Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankalar ile bağlı ortaklıkları, sigorta ve reasürans şirketleri, bireysel emeklilik şirketleri  sayılmıştır)

* Topluluğa ilişkin yıllık faaliyet raporu ana şirketin yönetim kurulu tarafından  düzenlenecektir. (Madde:518)

28 Ağustos  2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik’ te  yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunda ana şirket – bağlı şirket ilişkileri hakkında verilmesi gereken bilgiler (Madde:11/1-ı ve i) ile ana şirketin faaliyet raporlarında bulunması zorunlu hususlara (Madde:15) yer verilmiştir. 2012 hesap dönemi için yeni Kanuna göre hazırlanan bu yönetmeliğin değil eski Kanun hükümlerinin geçerli  olduğunu hatırlatırız.

7. DİĞER  HUSUSLAR:

Hâkim şirketin her pay sahibinin bağlı şirketler hakkında bilgi isteme hakkı mevcuttur. (Madde:200) Bir sermaye şirketinin hisselerini iktisap ederek bilerek karşılıklı iştirak ilişkisine giren sermaye şirketi, bu paylardan doğan haklarının bazılarını kısmen kullanabilecek, bazı hakları ise donacaktır. (Madde:201) Bu Maddenin geçiş döneminde uygulanması hakkında 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un 19.Maddesine bakılmasında fayda bulunmaktadır.

Sorumluluk hükümleri ise  202,203,204,205 ve  206. Maddelerde yer almaktadır. Hakimiyetin kötüye kullanılması ile ilgili 202. Madde hakkında  6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un 18.Maddesine de bakılmasında fayda bulunmaktadır.

Bazı durumlarda mahkemeden özel denetçi atanması istenebilecektir. (Madde:207)

Satın Alma Hakkı (Madde:208): Hâkim şirket, doğrudan veya dolaylı olarak bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az % 90 una sahipse, azlık şirketin çalışmasını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa, hâkim şirket azlığın paylarını varsa borsa değeri, yoksa 202 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen şekilde belirlenen değer ile satın alabilir.

Hakim şirketin güvenden doğan  sorumluluğu 209. Maddede belirtilmiştir.

Birbirlerine Kefil Olma ve Garanti Verme:  “Şirketle İşlem Yapma, Şirkete Borçlanma Yasağı”  başlıklı 395. Maddede, şirketler topluluğuna dâhil şirketler birbirlerine kefil olabilme  ve garanti verebilme imkanı tanınmıştır. (Hakimiyetin hukuka aykırı kullanılmasının düzenlendiği 202. Maddedeki haller hariç)

8. SONUÇ:

Yazımızda; 6102 sayılı Kanun ile yeni getirilen bir müessese olan şirketler topluluğu hakkında bir fikir vermek açısından konuyla ilişkin hükümlere kısaca yer verilmiştir. Tabiatıyla bu kapsama giren şirketlerin;  ilgili Kanun maddeleri ve yönetmelikleri inceleyerek bunlara uygun hareket etmesi yerinde olacaktır.

Kaynak; Nexia İnternational

Yıldırım Ercan Beye teşekkür ederiz

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.