I- GİRİŞ

5510 sayılı 5510 sayılı Sosyal Sigor­talar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu(1)’na göre, sigortalıya 4/a kapsamından malûllük ya da yaşlılık sigortasından aylık bağlanabilmesi için;

• Belirli bir yaşı tamamlamış olması,
• Belirli bir süre prim ödemiş olması,
• Belirli bir süre sigortalı olması,
• İşten ayrılmış olması,
• SGK’ ya yazılı talepte bulunması

gerekir(2). Malûllük ya da yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanabilmek için gerekli olan bu beş şarttan ikisi, sigortalının işten ayrılması ve SGK’ ya yazılı müracaatta bulunması herkes için geçerli olan ortak şartlardır. Kanun’da öngörülen belirli bir yaşa ulaşmak, prim ödeme gün sayısını ve sigortalılık süresini tamamlamak ise her sigortalı için işe giriş tarihine bağlı olarak farklılık gösterir. www.ozdogrular.com

Bu çalışmada, 4/a kapsamından aylığa hak kazanacak sigortalıların 5434 sayılı Kanun’un 32. maddesi kapsamında hizmetlerinin bulunması diğer bir ifade ile fiili hizmet müddeti zammından yararlanması halinde emeklilik şartlarının nasıl belirleneceği hakkında değerlendirme yapılacaktır. www.ozdogrular.com

II- 4/a KAPSAMINDAKİ SİGORTALILARIN EMEKLİLİK YAŞ TESPİTİ

5510 sayılı Kanun’un geçici 9. maddesine göre, 4/a kapsamında olup ta 8 Eylül 1999 tarihinden 30 Nisan 2008 tarihine kadar ilk defa sigortalı sayılanların; kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmak ve 7000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla veya kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmak ve 25 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 4500 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanacağı hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme ile bir anlamda 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu(3)’nun yaşlılık aylığından yararlanma şartlarının düzenlendiği 60. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinin yürürlüğünün devam ettiği sonucuna varabiliriz.

5510 sayılı Kanun’un 106. maddesi ile 506 sayılı Kanun’un 142 ve 143, ek 36, geçici 20, geçici 81 ve geçici 87. maddeleri hariç diğer maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır. Dolayısıyla 9 Eylül 1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı olanların emeklilik şartlarının tespitini yapabilme adına 506 sayılı Kanun’un geçici 87. maddesine bakarak emeklilik şartlarını tespit etmemiz gerekir. www.ozdogrular.com

506 sayılı Kanun’un geçici 81. maddesinin (a) bendi gereği 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık süresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. Bu düzenleme gereği sigortalılık süresine eklenecek bir süresi olmayan kadınların (fiili hizmet zammı gibi) 8 Eylül 1981 tarihinden önce sigortalı olması halinde 50 yaşı tamamlama ve 5000 gün prim ödeme veya 50 yaşı tamamlamamakla birlikte 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayıp 5000 gün prim ödeme şartını yerine getirme veya 15 yıl sigortalılık süresini tamamlamak koşuluyla 50 yaşında yaşlılık aylığına hak kazanacağını söyleyebiliriz(4).

Aynı biçimde sigortalılık süresine eklenecek bir süresi olmayan erkek sigortalılar, 8 Eylül 1976 tarihinden önce sigortalı olmak koşuluyla 55 yaşı tamamlama ve 5000 gün prim ödeme veya 55 yaşı tamamlamamakla birlikte 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayıp 5000 gün prim ödeme şartını yerine getirme veya 15 yıl sigortalılık süresini tamamlamak koşuluyla 55 yaşında yaşlılık aylığına hak kazanacaktır.

Burada uygulayıcılar tarafından sigortalıların işe başlama tarihlerine göre emeklilik yaşının tespit edildiğine yönelik hatalı bir değerlendirme yapıldığı gözlenmektedir. Belirtelim ki; ilk defa 9 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanların emeklilik şartlarının tespiti ilk defa sigortalı oldukları tarihe göre değil, 23 Mayıs 2002 tarihindeki sigortalılık süresine göre belirlenmektedir. Dolayısıyla sigortalının sigortalılık süresine eklenecek bir sürenin bulunması halinde 23 Mayıs 2002 tarihine göre sigortalılık süresi ilk defa sigortalı olunan tarih ile 23 Mayıs 2002 tarihine kadar geçen süre değil, ilk defa sigortalı olunan tarih ile 23 Mayıs 2002 tarihine kadar geçen süreye Kanun gereği eklenecek süreninde ilave edilmesi sonucu bulunan süredir. Bu sürenin tespiti sonucu 506 sayılı Kanun’un geçici 81. Maddesinin (b) bendine göre belirlenen sigortalılık süresi dikkate alınarak yaşlılık aylığı şartları tespit edilir. www.ozdogrular.com

Sigortalılık süresinin belirlenerek yaşlılık aylığı şartlarının belirlenmesi hakkında somut bir örnek verilmesi konunun daha iyi anlaşılmasına neden olacaktır.

Örnek: Sigortalı Ahmet Bey ilk defa 1 Temmuz 1991 tarihinde sigortalı olmuştur. Ahmet Bey’in 23 Mayıs 2002 tarihine göre sigortalılık süresi 10 yıl 10 ay 22 gündür. Dolayısıyla Ahmet Bey’in sigortalılık süresine eklenecek bir süresinin olmaması halinde yaşlılık aylığı şartları, sigortalılık süresi 9 yıl 6 ay (dahil) dan fazla,11 yıldan az olduğu için 25 yıllık sigortalılık süresini ve 53 yaşını tamamlamak ayrıca en az 5600 gün prim ödemektir (506, geçici md. 87/B-j). Ahmet Bey’in 1 Aralık 1996 yılında asteğmenliğe naspedildiğini ve 12 ay kıtada asteğmen olarak vazife yaptığını varsaydığımızda; Asteğmen olan Ahmet Bey’in yedek subaylık yaptığı süreler içinde 5434 sayılı Kanun’un 32. maddesi kapsamında fiili hizmet zammı uygulanması nedeniyle 12 aylık iştirakçilik nedeniyle 3 aylık fiili hizmetinin de bulunduğunu, dolayısıyla 23 Mayıs 2002 tarihine göre sigortalılık süresinin 10 yıl 10 ay 22 gün değil 11 yıl 1 ay 22 gün olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda Ahmet Bey’in yaşlılık aylığı şartları, 23 Mayıs 2002 tarihinde sigortalılık süresi 11 (dahil) yıldan fazla, 12 yıl 6 aydan az olduğu için, 25 yıl sigortalılık süresini ve 52 yaşını tamamlamak ayrıca en az 5525 gün prim ödemektir (506, geçici md. 87/B-ı).

Burada yeri gelmişken sigortalılık süresine eklenecek süresi olanların (polis, subay, astsubay vb.) yaşlılık aylığının hesaplanmasında pratik bir yöntemden de bahsetmemiz yerinde olacaktır. Fiili hizmet zammı her ne kadar sigortalılık süresini geri götürmez ise de ilk defa sigortalı olunan tarihin fiili hizmet zammı süresi kadar farazi olarak geriye götürülmesi sonucu tespit edilen farazi ilk defa sigortalı olunan tarihi dikkate alarak uygulayıcıların kullandığı ilk defa sigortalı olunan tarihe göre emeklilik şartlarının belirlendiği tablodan tespit edebiliriz. Örneğimize göre, Ahmet Bey’in ilk defa sigortalı olduğu tarihi farazi olarak 1 Temmuz 1991 olarak değil 1 Nisan 1991 olarak değerlendirip emeklilik tablosuna bakarak 25 yıl sigortalılık süresi, 52 yaşı tamamlama ve en az 5525 gün prim ödeme şartlarından emekli olduğunu söyleyebiliriz. Ancak şunu hatırdan çıkarmamalıyız ki; fiili hizmet zammı sigortalılık süresini gerçekte geriye çekmez. Bize sadece pratik hesaplama yapmaya yardımcı olur.

Özellikle belirtmemiz gerekir ki; fiili hizmet zammı alınacak sürenin hesabında ilk defa sigortalı olunan tarihin, bu tarihten önce veya sonrası için fiili hizmet zammı kazanmanın önemi bulunmamaktadır. Burada asıl olan sigortalının fiili hizmet zammı kazandığı tarihin 23 Mayıs 2002 tarihinden önce olup olmamasıdır.

Örnek: İlk defa 1 Ocak 1990 tarihinde asteğmen olarak naspedilip 12 ay asteğmenlik vazifesini kıtada icra etmiş olan, diğer anlatımla 5534 sayılı Kanun’un 32. maddesi kapsamında 12 ay prim ödenen sigortalı daha sonra 15 Nisan 1997 tarihinde ilk defa 506 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olsa da sigortalılık süresi 1 Ocak 1990 ila 23 Mayıs 2002 tarihleri arasında geçen süreye 3 aylık fiili hizmet zammının eklenmesi sonucu bulunan süredir. Pratikten hesaplama adına ilgili sigortalının ilk defa sigortalı olduğu tarihi farazi olarak 1 Ekim 1989 gibi değerlendirip 25 yıl sigortalık süresini ve 51 yaşını tamamlama yanında en az 5450 gün prim ödeme koşulunu sağlaması halinde yaşlılık aylığına hak kazandığını söyleyebiliriz. www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

506 sayılı Kanun’un geçici 81. maddesine göre 9 Eylül 1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı olanların yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde ilk defa sigortalı olunan tarihin önemi bulunmamaktadır. Esas itibariyle yaşlılık aylığı şartlarını belirleyen temel unsur sigortalının 23 Mayıs 2002 tarihine göre sigortalılık süresidir ve fiili hizmet zammı süresi gibi sigortalılık süresine eklenen süreler sigortalılık süresini artırdığından yaşlılık aylığı şartları da değişebilmektedir.

Yaşlılık aylığı şartlarını pratik olarak hesaplama adına sigortalının ilk defa sigortalı olduğu tarih fiili hizmet zammı süresi kadar geriye götürülerek ilk defa sigortalı olunan tarihe göre emeklilik şartlarının belirlendiği tabloya bakılarak da tespit edilebilir. Ancak burada ilk defa sigortalı oluna tarihin fiili olarak değil hesaplama kolaylığı açısından farazi olarak geriye çekildiğini söyleyebiliriz.

Murat ÖZDAMAR*
Erden ÇAKAR**
Yaklaşım

*           İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Doktora Öğrencisi

**          Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, SGK Denetmeni, Doktora Öğrencisi

(1)        16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)        A.Can TUNCAY, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Beta Yayınevi, 1998 İstanbul, s. 263

(3)        29, 30, 31.07.1964-01.08.1964 tarih ve 11766-11779 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanmıştır.

(4)       9 Eylül 1976 tarihinden önce sigortalı olan erkekler ile (23 yıl ve üzeri sigortalılık süresi bulunan) 1 Nisan 1981 tarihinden önce sigortalı olan kadınlar (18 yıl ve üzeri sigortalılık süresi bulunan) prim gün şartını sağlamış iseler yaşa tabi olmaksızın emekli olabilmektedir. 1 Nisan 1981 ila 9 Eylül 1981 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olan kadınlar ise 18 yaş uygulaması nedeniyle 38 yaşını tamamlamadan emekli olamazlar.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.