I- GİRİŞ

1111 sayılı Askerlik Kanunu ile her sağlıklı T.C. vatandaşı erkek askerlik yapmak ile yükümlü tutulmuştur.

Askerlik çağı her erkeğin esas nüfus kütüğünde yazılı olan yaşına göredir ve yirmi yaşına girdiği sene Ocak ayının birinci gününden başlayarak 41 yaşına girdiği sene Ocak ayının birinci gününde bitmek üzere en çok yirmi bir sene sürer (1111/2. Md.)[1].

Askerlik sürelerinize baktığımızda;

Erbaş ve erler için muvazzaflık hizmeti süresi; Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri ile Jandarma Genel Komutanlığında on sekiz aydır. Bu sürenin, barışta, önce on beş aya ve bilahare on iki aya kadar indirilmesine, Silahlı Kuvvetlerin de ihtiyacı dikkate alınarak, Bakanlar Kurulunca karar verilebilir (1111/5. md.)[1]. www.ozdogrular.com

Çoğu zaman çalışma hayatında askerlik ile sorumlu olanların, bu hizmeti yaptığı süre içinde izinli bulundukları veya hava değişimi aldığı sürelerde bir işveren yanında hizmet akdi ile çalıştıklarını görmekteyiz. Öncelikle usta işçilerin izinli, istirahatli bulundukları sürelerde askere gitmeden önce çalıştıkları işyerlerinde çalışmalarına rastlanıyor.

II- 5510 SAYILI SS VE GSSK GÖRE KİMLER SİGORTALI SAYILMAZ?

5510 sayılı SS ve GSSK’ nın  6. maddesinde Kısa ve Uzun Vadeli Sigorta Kolları uygulanmayacak olanlar sayıldığında (d) bendinde “Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri” sigortalı sayılmaz[2].

Bu madde hükmü gereğince 1111 sayılı Kanun ile askerlik hizmeti yapanlar sigortalı olmayacakları açık ve net olarak belirlenmiştir. www.ozdogrular.com

Bunun uygulama da askerlik süresince prim ödenmeyeceği için borçlanma ile bu süreleri kazanma hakkı da ortaya çıkmıştır.

Askerlik borçlanması yapanlar için ise o sürelerde çalışma olması halinde borçlanılan süreler prim gün sayısına sayılmayacaktır.

III- 1111 SAYILI KANUN’DA İZİN VE HAVA DEĞİŞİMİ SÜRELERİ

Erbaş ve erlerin izin süreleri muvazzaflık hizmetinin her ayı için iki gün olarak hesap edilir ve bu izin süresi muvazzaflık hizmetinden sayılır. Bir yıl içerisinde verilen izin sürelerinin toplamı otuz günü geçemez (1111/77. md.)[1]. www.ozdogrular.com

Muvazzaf askerliğini yapmakta olanlara hava değişimi gibi sağlıkla ilgili izinlerin üç ayı kadar kullanabiliyor (1111/78. md.)[1].

Böylecene askerlik hizmetini yapmakta iken sağlık nedeni ya da izinli olarak birliklerinden  geçici olarak ayrılanların, muvazzaf askerlik hizmetinden sayılması gereken süre içinde herhangi bir işyerinde çalışmaları halinde, 5510 sayılı SS ve GSS Kanunu’nun 6. maddesi gereği sigortalı sayılmamaları şeklinde yorumlanacaktır.

IV- İZİN YA DA HAVA DEĞİŞİMİ SÜRESİNDE HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞANLARDA SİGORTALILIK GÜNDEME GELECEK Mİ?

Bu konu eskiden olsa idi “İş Kazası ve Meslek Hastalığı” konusu dışında önem taşımazdı.

Oysa günümüzde özellikle 5510 sayılı Kanun ile gündem de olan teşvikler de “Sigortalı Olma” zorunluluğu önem arz etmektedir.

Elimizde bu konuda güncel Yargıtay kararları olmasa da geçmişte verilen kararlarda sigortalı olarak çalıştırma zorunluluğuna işaret edilmektedir.

Bu konuda Yargıtay’ın  temel dayanaklarından en önemlisi  hizmet akdi ile çalışan askerlik yükümlülerinin  birlikte çalıştıkları sigortalılarla aynı derecede iş kazası ve meslek hastalığı tehlikeleri ile karşı karşıya kalmalarıdır. Diğer işçiler iş kazası ve meslek hastalığına karşı kanun tarafından koruma kalkanı var ise, askerlik yükümlülerinin korunmaması kanun  koyucunun amacına ters düşer bu da uygulama da adaletli olmaz.

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin, 17.11.1983 tarih ve E. 4296, K. 583 sayılı Kararı’nda “…iş yerindeki bu kimseler, işyerindeki diğer sigortalı işçiler ile birlikte aynı sigorta olaylarının tehdidi altındadırlar ve dolayısıyla aynı yasal korumaya duyulan gereksinme, bunlar içinde söz konusu olup aynı kanuni korumadan istifade etmeleri, yani sigortalı sayılmaları kanun koyucunun maksadına uygun düşer” denilmektedir. www.ozdogrular.com

Yargıtay son içtihat kararlarında;

Hava değişimi alan askerlik yükümlülerinin bu süre içerisinde hizmet akdine tabi olarak çalışmaları halinde sigortalı sayılmaları gerektiği görüşünü benimsemiştir.

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin, 21.02.2000 tarih ve E. 798, K. 932 sayılı Kararı’nda “Dört aylık hava değişim raporu alan askerlik görevi yükümlüsü raporlu olduğu dönemde, sigortalı bir işte çalışmışsa bu çalışmalar sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısından sayılacağına” hükmetmiştir[3].

V- SİGORTALI OLARAK GİRİŞLERİ YAPILMAZ İSE YAPTIRIMLARI NE OLACAKTIR?

Kayıt dışı işçi çalıştıran işverenler sosyal güvenlik mevzuatı açısından önemli maliyetlerle karşılaşma tehlikesi altındadır. www.ozdogrular.com

Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin, mahkeme kararından veya SGK denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında İPC uygulanır.

Buna bağlı olarak APHB asıl ve ek niteliği dikkate alınarak İPC ile karşı karşıya kalınacaktır.

5510 sayıl SS ve GSS Kanunu’nun 4 -1 (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine’ce karşılanır.

En önemli şart ise;

5510 sayılı SS ve GSSK’ nın gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.

Kısaca askerden izinli ya da hava değişimi ile gelenleri hizmet akdi ile çalıştırıldığında 5510/6. maddesini dikkate alarak yanlış yorumladığımızda İPC, 1 yıl boyunca % 5’lik sigorta primi teşvikini kaybedeceğimiz tehlike ile karşı karşıya kalacağız.

Asıl önemli tehlike ise ölümlü bir iş kazası ortaya çıktığında sigortasız çalıştırmanın yaptırımı ise daha ağır olacaktır. www.ozdogrular.com

VI- SONUÇ

5510 sayılı SS ve GSSK 6/(d) bendinde yer alan hüküm aslında fiili askerlik hizmet süresinde bulunanları kapsamaktadır.

Bu konuda Yargıtay’ın içtihat kararları ile iş kazası ve meslek hastalığı yönünden, MYÖ bakımından askerden izinli gelen ya da hava değişimi süresinde hizmet akdi ile çalışanlar diğer çalışanlar ile aynı eşit şartlara haizdirler.

Bundan dolayı diğer çalışanlar gibi sigortalı kapsamında değerlendirilmeleri gerekiyor.

Oysa kayıt dışı çalıştırılmaları durumunda işverenler önemli riskleri yüklenir.

Sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmemesinden kaynaklanan idari para cezaları ile malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranının işveren hissesinden beş puanlık indirimin 1 yıl boyunca iptal edilme riski bunların bir bölümünü teşkil edecektir. www.ozdogrular.com

İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde özellikle de ölüm durumlarında işverenlerin karşılaşacakları maliyetler oldukça ağır olacaktır.

Vedat İLKİ* E-Yaklaşım

• ASKERLİK GÖREVİNİ YAPMAKTA İKEN İZİN VEYA HAVA DEĞİŞİMİ SÜRESİ İÇİNDE HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI

_____________________
*  Ücretlendirme, İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

KAYNAK:

[1] 1111 Askerlik Kanunu

[2] 5510/6. Maddesi

[3] Celal TOZAN, E-Yaklaşım, Ekim 2007/51. Sayı

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.