I- GİRİŞ

Eksik gün bildirimi işverenler tarafından SGK’ya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1) 86. maddesi gereğince her ay verilmekte olan aylık prim ve hizmet belgeleri ile birlikte yapılması zorunlu olan bir bildirimdir.

Ay içerisinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için ücret ödenmeyen sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi SGK tarafından zorunlu kılınmıştır. Sigortalıların eksik çalışma nedenleri Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(2) 9 no.lu ekinde yer alan aylık prim ve hizmet belgesinin arka sayfasında ayrıntılı olarak açıklanmış bulunmaktadır. Eksik gün bildirimi usulü SGK tarafından suiistimalleri önlemek ve sigortalıların fiilen çalıştıkları günlerden daha az hizmet günleri ile bildirilmesi suretiyle suiistimalin önlenmesine yönelik bir düzenlemedir. www.ozdogrular.com

Eksik gün bildirimlerinin ispat edici belgelerinden biri de kısmi süreli iş sözleşmeleridir. Söz konusu sözleşmeler eksik gün bildiriminin “6” numaralı koduyla yapılmaktadır. Ancak işverenlerin sık sık kısmi süreli iş sözleşmelerinin SGK’ya eksik gün bildirim formu ile her aya verilip verilmeyeceği konusunda tereddüde düştükleri görülmektedir.

Bu yazımızda sosyal güvenlik hukukumuzda eksik gün bildiriminin tanımı yapılacak, eksik gün bildiriminin hangi hallerde yapılmasının zorunlu olduğu genel usulleri ile açıklanacak, eksik gün bildirimi nedenlerinden biri olan “Kısmi süreli iş sözleşmesi”nin SGK’ya bildiriminin usul ve esasları ele alınarak son yapılan değişiklikler sonrasında bu bildirimin hangi yöntemlerle gerçekleştirileceği konusu aydınlatılacaktır.

II- EKSİK GÜN BİLDİRİMİ NEDİR, HANGİ İŞVERENLERİ KAPSAR?

5510 sayılı Kanun gereğince verilmekte olan aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen sigortalıların günlük kazançlarının hesabında esas tutulan gün sayıları, aynı zamanda, bunların prim ödeme gün sayılarını gösterir (5510 sK. md. 80).

Ancak ay içerisinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için ücret de ödenmeyen sigortalılara ilişkin olarak, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı eksik gün nedeni hanesine, sigortalının durumunu açıklayan kod numarasının kaydedilmesi zorunludur. SGK bu yöntem ile; eksik çalıştığı bildirilen sigortalıların eksik çalışma nedenlerini kontrol altında tutmakta ve eksik gün bildiriminin suiistimali suretiyle sigortalılık hizmetlerinin eksik bildirilmesinin önüne geçmeye çalışmaktadır.

01.09.2012 tarihinde yürürlüğe giren İşveren Uygulama Tebliği(3) (İUT) uyarınca, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların eksik çalıştıklarını ispatlayan belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 10 Numaralı ekinde yer alan belge ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı bulunduğu SGK ünitesine elden verilmesi veya aynı süre içinde posta ile gönderilmesi gerekmektedir.

Ancak bir kısım işverenler bu bildirimden istisna tutulmuştur. Genel bütçeye dahil dairelerin, özel bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, fonların, belediyelerin, il özel idarelerinin, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarının, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının, sendikaların, vakıfların, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu(4) kapsamındaki kuruluşların işyerlerinin eksik gün bildirimi yapmak zorunluluğundan tutulmadığı görülmektedir. Öte yandan toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri de kapsam dışında tutulmuş bulunmaktadır (İUT, M. 2.1.2.6). www.ozdogrular.com

Son olarak 30 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylara ilişkin özel sektör işyerleri de eksik gün bildirimi yapmak zorunluluğunda değildir. 30 ve üzerinde sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığının tespiti sırasında, ay içinde hizmet akdi devam eden sigortalılarla birlikte;

- Alt işverenler tarafından çalıştırılan sigortalılar,

- Ay içinde çeşitli nedenlerle çalışması olmayan sıfır gün ve sıfır kazançlı sigortalılar,

- Ay içinde işe giren ve işten ayrılan sigortalılar

hesaplamaya dahil edilecektir.

III- EKSİK GÜN BİLDİRİMİNİN SGK TARAFINDAN KABUL EDİLMEMESİ HALLERİ

SGK’ya beyan edilen eksik gün bildirimlerinin SGK tarafından yapılan inceleme sonucunda tensip görerek geçerli kabul edilmesi önem arzetmektedir. Bu nedenle eksik gün bildirimine gerekçe olarak arzedilen belgelerin özel bir önemi vardır.

Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin SGK’ya verilmemesi veya verilmesine rağmen Kurumca geçerli sayılmaması halinde, işverenden ya da alt işverenlerden (taşeronlardan) eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin bir aylık süre içinde verilmesi SGK tarafından 7201 sayılı Tebligat Kanunu’na(5) göre tebliğ edilecek yazı ile istenilmektedir.

Ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin söz konusu yazının tebliğinden itibaren işveren ya da alt işverence bir aylık süre içinde verilmesi zorunludur. Verilmemesi halinde, bahse konu prim belgeleri SGK’nın ilgili İl Müdürlüğü ya da Soysal Güvenlik Merkezi’nce re’sen düzenlenerek, tahakkuk eden primler yazı ile işverene/alt işverenlere tebliğ edilmesi söz konusu olacaktır. www.ozdogrular.com

Eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin SGK’ya verilmesine ilişkin yapılan tebligat üzerine, işverene veya alt işverenlere, ek nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi yerine söz konusu belgede kayıtlı sigortalıların eksik çalışma nedenlerine ilişkin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belge ibraz edilmesi halinde söz konusu belgelere de itibar edilmesi esastır. Burada sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan belgelerden kasıt noter belgeleri, resmi evrak, tescilli evrak gibi sonradan tanzim edilmesi imkanı bulunmayan tevsik edilmiş belgelerdir (İUT, M. 2.1.2.6).

IV- KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ HER AY VERİLMELİ MİDİR?

İşverenlerin yanlarında çalıştırdıkları çalışanların bazılarını tam ay (sigorta mevzuatına göre 30 gün) üzerinden çalıştırmıyor olmaları, başka bir deyişle 4857 sayılı İş Kanunu’nun(6) 13. maddesi gereğince kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırıyor olmaları mümkündür. Sosyal güvenlik mevzuatımızda kısmi süreli iş sözleşmeleri eksik gün bildirimine esas teşkil eden unsurlardan biri olarak belirlenmiştir.

İşveren ve sigortalı arasında kısmî süreli hizmet akdinin yazılı olarak yapılmış olması kaydıyla, ay içerisinde günün bazı saatlerinde çalışan ve çalıştığı saat karşılığında ücret alan sigortalının ay içindeki prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saati süresinin 4857 sayılı İş Kanunu’na göre belirlenen (4857 sK. md. 63) haftalık çalışma süresine (45 saate) göre hesaplanan günlük çalışma saatine bölünmesi suretiyle bulunur. Bu şekildeki hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilir (5510 sK. md. 80).

Kısmi süreli iş sözleşmesinden kaynaklanan eksik gün bildirimlerinin hangi usulde yapılacağı alt mevzuatta açıklanmıştır. Buna göre İşveren Uygulama Tebliği’nin 2.1.2.6 maddesine göre, işyerlerinde kısmi zamanlı (part-time olarak) çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı iş sözleşmelerinin noterden tasdikli olmasının zorunlu değildir. Ancak noterden yapılmış olması sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan bir belge olması açısından tavsiye edilmektedir. www.ozdogrular.com

Öte yandan anılan tebliğe göre kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşemeleri noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrasındaki aylar için hüküm ifade edecektir. Kısmi iş sözleşmesinin, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 10 Numaralı ekinde yer alan “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süresi içerisinde SGK’ya verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşmeler SGK tarafından işverenlerden, sözleşme süresi boyunca her ay tekrar istenilmeyecektir(7).

Burada daha önceki uygulamaya da yer vermek yerinde olacaktır. Daha evvel yürürlükte olan uygulamada süresi içerisinde verilmiş olması ve noterden düzenlenmiş olması kaydı ile eksik gün bildirimlerine ait tevsik edici belgelerin her ay verilmesinin gerekmediği hususu SGK’nın 16-318 sayılı Genelgesi’nde de sarahetle vurgulanmıştır(8). Öte yandan 16-318 sayılı Genelgeyi mülga hale getiren 2011/13 sayılı SGK Genelgesi de sonrasında hukuki olarak oluşan boşluk SGK tarafından çeşitli kereler Genel Yazılar ile doldurulmaya çalışılmıştır(9). Ancak her halükarda 01.05.2004 tarihinden itibaren kısmi süreli iş sözleşmelerinin her ay tekrar tekrar bildirilmesine dair bir usul SGK tarafından uygulanmamıştır.

Bu alanda son düzenleme olan İşveren Uygulama Tebliği sonrasında da, kısmi süreli iş sözleşmelerinden kaynaklanan eksik gün bildirimleri için aylık prim ve hizmet belgesi verilen her ay için ayrı ayrı tekrardan bildirim yapılması zorunlu değildir. Yalnızca eksik gün nedenini belirten sözleşmenin değil “eksik gün bildiriminin” de her ay yapılmasına tekrardan gerek bulunmamaktadır.

Ancak belirtilen ki elbette ki aylık prim ve hizmet belgesinde kısmi süreli iş sözleşmesi dışında başka bir nedenle eksik çalışma mevcut ise o aya ait eksik gün bildiriminin verilmesi zorunlu hale gelecektir. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

Ay içerisinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için ücret ödenmeyen sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi SGK tarafından zorunludur. Eksik gün bildirimlerinin nedenlerinden biri “kısmi süreli iş sözleşmeleri” eksik gün bildirimine ait “6” numaralı kodla yapılmaktadır.

SGK İşveren Uygulama Tebliği uyarınca, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların eksik çalıştıklarını ispatlayan belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 10 Numaralı ekinde yer alan belge ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı bulunduğu üniteye elden verilmesi veya aynı süre içinde posta ile gönderilmesi gerekmektedir.

Ancak mevcut hukuki uygulamalar uyarınca, kısmi süreli iş sözleşmelerinden kaynaklanan eksik gün bildirimleri için aylık prim ve hizmet belgesi verilen her ay için ayrı ayrı tekrardan bildirim yapılması zorunlu olmayıp, yalnızca bir ay eksik gün bildirimi yapılması yeterli bulunmaktadır.

Bünyamin ESEN*

Yaklaşım

*           Sosyal Güvenlik Denetmeni, London School of Economics and Political Science, Sosyal Politika Bölümü

(1)        16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)        12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)        01.09.2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)        01.11.2005 tarih ve 25983 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)        19.02.1959 tarih ve 10139 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(6)        10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(7)        Burada belirtmek gerekir ki 2000 yılının 1. döneminden başlamak üzere 2004 yılının 4. dönemine dek kısmi süreli iş sözleşmelerinin SGK (o dönemde kurulu bulunan SSK’ya) ibraz edilmesi ilgili tarihte yürürlükte bulunan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği uyarınca zorunlu kılınmış bulunmakta idi. Bakınız: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 16.01.2004 tarih ve 25348 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 30.10.1987 tarih ve 19619 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(8)        Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, 13.05.2004 tarih ve 16-318 sayılı mülga Genelgesi.

(9)        Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, 04.02.2011 tarih ve 2011/13 sayılı “İlişiksizlik Belgesi” konulu Genelgesi.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.