I- GİRİŞ
Halk arasında torba kanun denilen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (1) sosyal güvenlik açısından bazı değişikler meydana getirmiş bu değişiklerinden biride tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanların 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu (2) Ek 5. Madde kapsamında kendi adlarına sigortalı olması sağlanmıştır. Bu makalemizde tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanların sigortalılıklarına değinildikten sonra bu sigortalıların iş kazası durumları anlatılacaktır. www.ozdogrular.com II- TARIM VEYA ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI 5510 sayılı Yasa’nın ek 5. maddesinde “4. madde ile isteğe bağlı sigortalılık hükümleri ve 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamında sigortalı olmayan, kendi sigortalılıklarından dolayı bu kanunlara göre gelir veya aylık almayan ve 18 yaşını doldurmuş olanlardan; tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, örneği Kurumca hazırlanan ve Kurumca belirlenen ilgili muhtarlık, birlik, kuruluş, il veya ilçe tarım müdürlükleri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenip onaylanmış belgeleri ile talepte bulundukları tarihten itibaren sigortalı sayılırlar. Bu madde kapsamındaki sigortalılık; 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi dâhil olmak üzere 4. maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlayanların çalışmaya başladıkları tarihten, sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden, prim borcu bulunanlardan talepte bulunanların primi ödenmiş son günden, gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden ve ölen sigortalının ölüm tarihinden itibaren sona erer. Bu madde kapsamındaki sigortalıların 4. madde kapsamında çalışmaları halinde, bu madde kapsamındaki sigortalılıkları sona erer. 4. madde kapsamındaki çalışmanın sona ermesi halinde, bu madde kapsamındaki çalışmasının devam etmesi kaydıyla çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren bu madde kapsamındaki sigortalılıkları kendiliğinden başlar. Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bunlar hakkında bu Kanun’un kısa vadeli sigorta kolları bakımından yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, uzun vadeli sigorta kolları yönünden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır Bu madde kapsamındaki sigortalılar, 82. maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla sigortalı tarafından belirlenen günlük kazancın otuz katının % 34,5’i oranında prim öderler. Bunun % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası, % 2’si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primidir. www.ozdogrular.com Bu madde kapsamındaki sigortalılar ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, genel sağlık sigortası hükümlerinden yararlanabilmesi için 67. maddede sayılan diğer şartların yanı sıra sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihte 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirerek tecil ve taksitlendirmeleri devam edenler hariç 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması şarttır.” denilmektedir. Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar ilgili belgeleri tamamladıktan sonra talepte bulundukları tarih itibariyle sigortalı sayılmaktadırlar. Bu madde kapsamında sigortalı olanların hizmetleri primleri kendileri ödemelerine rağmen 4/a kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığında en önemli husus sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı, uzun vadeli sigorta kolları yönünden ise malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ile genel sağlık sigortası hükümlerine tabi olmalarıdır. Yani bu madde kapsamında sigortalı olanlar hastalık ve analık sigortasından faydalanamazlar. Sigortalılar hastaneye gidip tedavi olabilmekte ama bu tedavi sonucu iş görmemezlik raporu aldıkları zaman bu rapor paraları kurum tarafından karşılanmamaktadır. Ayrıca hamile olan sigortalı doğum öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta raporlu olmasından dolayı iş görmemezlik ödeneği alamamaktadır. Bu madde kapsamında sigortalı olanlar için bir diğer önemli husus ise bütün genel sağlık sigortalıları için uygulanan genel sağlık sigortasından faydalanmak için 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması şartı bulunmaması gerekmektedir. III- TARIM VEYA ORMAN İŞLERİNDE HİZMET AKDİYLE SÜREKSİZ ÇALIŞANLARIN İŞ KAZASI 5510 sayılı Yasa’nın 13. maddesinde iş kazası tanımlanmaktadır. “İş kazası; a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Bu Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.” denilmektedir. Bu kapsamda 5510 sayılı yasanın ek 5. maddesine göre sigortalı olanlar aynı hizmet akdiyle herhangi bir kişiye bağlı çalışan 4/a’lı gibi iş kazası hükümlerine tabidir. www.ozdogrular.com 5510 sayılı yasanın ek 5. maddesinin 5. fıkrasında “Bu madde hükümlerine tabi sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmeleri için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olmaları ve sigortalılıklarının sona ermemiş olması, bu Kanuna göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartı aranır. İş kazası ve meslek hastalığı halinde durum, kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da en geç üç iş günü içinde bildirilir.” denilmektedir. Bu fıkrada bu ek 5 kapsamında sigortalı olanlar için diğer sigortalılardan farklı bir uygulama getirip iş kazası ve meslek hastalığından faydalanabilmesi için kazadan en az on gün önce ek 5 sigorta tescilinin yapılması gerekmektedir. Yani ek 5 kapsamında sigortalıların iş kazası geçirmeleri durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalarının tescilinin kazadan on gün yapılıp yapılmadığını kontrol edecektir. 5510 sayılı Yasa’nın ek 5. maddesi kapsamında ki sigortalılar iş kazası geçirdiklerinden kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da en geç üç iş günü içinde bildirmeleri gerekmektedir. Bu bildirimleri zamanında yapılmamasından dolayı kuruma karşı kendileri sorumludurlar. 2012/11 sayılı İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunun Elektronik Ortamda Kuruma Gönderilmesi konulu Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgesi’nin 5. fıkrasında “5510 sayılı Kanun’un ek 5. maddesi kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar ile Kanun’un 4/1 (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanların işyeri sicil numarası olmaması nedeniyle elektronik ortamda yapılamayan bildirimler ile elektronik alt yapının olmadığı yerlerde meydana gelen vakalara ilişkin bildirimler kağıt ortamında yapılabilecektir.” denilmektedir. Bu genelgede ek 5 kapsamında sigortalı olanların 4/b sigortalıları gibi kendileri veya işverenleri aracılığıyla iş kazası ve meslek hastalığı bildirim formunu kağıt ortamında Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerine vermelerinin gerektiğini belirtmektedir. IV- SONUÇ Torba kanunla tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sosyal güvelik çatısı altına alınmasına büyük kolaylık getirilmiştir. Bu madde kapsamında sigortalı olanların sigortalı hizmetleri 4/a kapsamında sayılmaktadır. Ancak ek 5 kapsamında ki sigortalıların hastalık ve analık sigorta kollarından faydalanmamaları sigortalılar için büyük bir kayıptır. Sigortalı hizmetleri 4/a gibi sayılan ek 5 kapsamında ki sigortalılara analık ve hastalık sigorta kollarından faydaları sağlanması mağduriyetlerinin giderilmesini sağlayacaktır. www.ozdogrular.com 5510 sayılı Yasa’nın ek 5. maddesi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirdiklerinde dikkat etmeleri gereken en önemli husus ek 5 kapsamında ki sigortalılıklarının iş kazasından 10 gün önce tescilinin yapılması gerekmektedir. Ahmet NACAROĞLU* E-Yaklaşım
______________________________ * Sosyal Güvenlik Denetmeni, Kamu Yönetimi Bilim Uzmanı (1) 25.02.2011 tarih ve 27857 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (2) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
