I- GİRİŞ

01.01.1957 tarihinde yürürlüğe ve elli yılı aşkın bir süre uygulanan 6762 sayılı (Eski) Türk Ticaret Kanunu (ETTK), hazırlandığı ve kabul edildiği dönemin öğreti­leri ile kuram ve yaklaşımlarını iyi bir şekilde yansıtan, sorunlara çağdaş, güvenilir ve işleyebilir çözümler getiren, bu alanda Türkiye’nin gereksinimlerini büyük ölçüde karşılayan bir Kanundu.

6762 sayılı Kanun’un uygulandığı dönemde AET-AT/AB’nin kurulup bir küresel, ekonomik, ticarî ve siyasî güç hâline gelmesi; Avrupa Ekonomik Alanı, NAFTA gibi dünya ticaretinde yeri ve etkisi olan, ekonomik, böl­gesel birliklerin çalışmaya başlamaları; söz konusu örgütlerin maddî hukuk kuralları koymaları ve uluslar üstü hukuk rejimleri yaratmaları; 1960’ların ortalarından itibaren serbest pazar ve rekabet ekonomisinin tüm ülkelerde yaygınlık kazanması, bu kavramların AB için ortak değerler olarak ka­bul edilmesi ve AB’nin Kopenhag kriterleri arasına girmesi; işletmeler arası yoğunlaşmaların, yani şirketler topluluklarının artması vb. önemli gelişmeler 6762 sayılı Kanun’un yeniden yazılması gerekliliğini doğurmuştur. Bu gerekliliğe binaen 6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu (YTTK) uzun bir hazırlık döneminden sonra nihayet 13.01.2011 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 14.02.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle de yürürlüğe girmiştir. www.ozdogrular.com

YTTK’nın yayımlanmasını müteakip birçok maddesi kamuoyunda tartışma konusu olmuş; bazı maddelerinde değişiklik talepleri hemen her sektörde dile getirilmiştir. Anılan talepler neticesinde 26.06.2012 tarihinde kabul edilen ve 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6335 sayılı Kanunla 6102 sayılı YTTK’da önemli bazı değişiklikler yapılmıştır.

Yapılan değişiklikler ana başlıklar halinde şu şekilde özetlenebilir:

1) Kanun’da genel olarak ağır bulunan cezai müeyyideler yumuşatılmıştır.

2) Denetime tabi şirketler Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek şirketlerle sınırlandırılmıştır.

3) İşlem denetçisi uygulaması kaldırılmıştır.

4) Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görme şartından vazgeçilmiştir.

5) Şirketlerin internet sitelerinde yayımlamak zorunda oldukları şirket bilgilerinin kapsamı ticari sırları koruyacak şekilde daraltılmıştır.

6) Şirket ortaklarının şirkete borçlanma yasağı yumuşatılmıştır.

7) Ticari belgelerde gösterilmesi gereken bilgiler sınırlandırılmıştır.

YTTK yukarıda belirtilen değişikliklere rağmen, kurgusu ve hükümleri itibariyle özellikle şirketlerin tüzel kişiliklerini ve şirket menfaatlerini ön planda tutan; sorumluluklar, haklar, müeyyideler, uygulamada teknolojik gelişmelere uygunluk çabaları ile günümüz ihtiyaçlarına cevap vermeyi amaçlayan bir Kanun’dur. Özellikle Kanun’un “Ticaret Şirketleri” başlıklı ikinci kitabı reform niteliğinde değişiklikler içermektedir.

Ticaret şirketlerinde kurumsallaşmanın ve bu kapsamda şirket içi tanımlanmış yasal bürokrasinin oluşturulması amacını bu yeniliklerden birisi olarak tespit etmek gerekir. Bu kapsamda Kanun’da özelikle anonim ve limited şirketlerin hazırlamak zorunda olduğu yönergeler çalışmamızın devam eden bölümlerinde açıklanmaya çalışılmıştır.  www.ozdogrular.com

II- ORGANİZASYON (TEŞKİLAT) YÖNERGESİ

Bilindiği üzere Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil edilir (YTTK md. 365). Yönetim kurulu her yıl üyeleri arasından bir başkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekâlet etmek üzere, en az bir başkan vekili seçer. Esas sözleşmede, başkanın ve başkan vekilinin veya bunlardan birinin, genel kurul tarafından seçilmesi de öngörülebilmektedir. 

Yönetim kurulu, işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim  amacıyla içlerinde yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurabilir (YTTK md. 366).

6102 sayılı YTTK’nın 367. maddesine göre anonim şirketlerde yönetim kurulu esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre,

- Yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir.

- Bu iç yönerge şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler.

- Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında yazılı olarak bilgilendirir.

Yönetim, devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine aittir.

Görüleceği üzere yönetimin devrinde mutlaka şirket esas sözleşmesinde buna izin veren bir hüküm bulunmalıdır. Şirket esas sözleşmesine istinaden yönetimin devri için ayrıca yönetim kurulu tarafından hazırlanıp kabul edilen bir organizasyon (teşkilat) yönergesinin bulunması da gerekmektedir.

Ticaret Kanunu’na göre organizasyon (teşkilat) yönergesinin tescili ve ilanı zorunlu değildir. Ancak yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirmek zorundadır. Bu bilgilendirmenin yapılmamış olması özellikle ticari ihtilafların şirket aleyhine sonuçlanmasına neden olabilir.

YTTK’nın 375. maddesinde, şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi; yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi, yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Dolayısıyla yöneticilerin, hazırlanan organizasyon (teşkilat) yönergesine uygun hareket etmelerinin sağlanması görevi yönetim kurulunun sorumluluğu altındadır. Bu nedenle şirket yöneticilerinin iç yönergeye aykırı yetki kullanımından kaynaklanan zararların telafisinin bu yöneticilerle birlikte yönetim kurulundan talep edilmesi söz konusu olabilecektir.

YTTK’da limited şirketlerde de (organizasyon) teşkilat yönergesinin hazırlanıp hazırlanmayacağı hususu açık değildir. www.ozdogrular.com

YTTK’nın 623. maddesine göre limited şirketlerde şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Şirketin, sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir. Müdürler, kanunla veya şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılmamış bulunan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bu kararları yürütmeye yetkilidirler.

Kanun’un 625. maddesinde ise müdürlerin, kanunların ve şirket sözleşmesinin genel kurula görev ve yetki vermediği bütün konularda görevli ve yetkili olduğu belirtilmiştir. Aynı maddede, şirketin üst düzeyde yönetilmesi ve yönetimi ve gerekli talimatların verilmesi; kanun ve şirket sözleşmesi çerçevesinde şirket yönetim örgütünün belirlenmesi; şirket yönetiminin bazı bölümleri kendilerine devredilmiş bulunan kişilerin, kanunlara, şirket sözleşmesine, iç tüzüklere ve talimatlara uygun hareket edip etmediklerinin gözetimi (anonim şirket yönetim kurulunun yetkilerini düzenleyen hükümlere paralel olarak) müdürlerin devredilemez görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

Kanun’un 629. maddesinde ise müdürlerin temsil yetkilerinin kapsamına, yetkinin sınırlandırılmasına, imzaya yetkili olanların belirlenmesine, imza şekli ile bunların tescil ve ilanına bu Kanun’un anonim şirketlere ilişkin ilgili hükümlerinin kıyas yolu ile uygulanacağı belirtilmiştir.

YTTK’nın yukarıda yer verilen hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, limited şirketlerde de (organizasyon) teşkilat yönergesinin oluşturulması gerektiği kanaatindeyiz.

III- GENEL KURULUN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNERGE

Anonim şirketler genel kurul toplantılarını şirket esas sözleşmesinde aksine herhangi bir düzenleme yoksa, genel kurul tarafından seçilen, pay sahibi sıfatını taşıması şart olmayan bir başkan yönetir. Başkan, tutanak yazmanı ile gerekli görürse oy toplama memurunu belirleyerek başkanlığı oluşturur. Gereğinde başkan yardımcısı da seçilebilir.

Anonim şirket yönetim kurulu, genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren bir iç yönerge hazırlamak zorundadır. Hazırlanan iç yönerge genel kurulun onayından sonra yürürlüğe girer. Bu iç yönerge tescil ve ilan edilmek zorundadır (YTTK md. 419).

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca 28 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik ile anonim şirketlerce hazırlanacak iç yönergeye ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.

Anılan yönetmelik uyarınca iç yönerge Kanun’un izin verdiği durumlar dışında, ortakların genel kurula katılma, oy kullanma, dava açma, bilgi alma, inceleme ve denetleme gibi vazgeçilemez nitelikteki haklarını, toplantı başkanlığının Kanundan kaynaklanan görev ve yetkilerini sınırlandıran veya ortadan kaldıran hükümler içeremez.

İç yönerge, genel kurulun onay tarihinden itibaren onbeş gün içinde ticaret siciline tescil ve ilan ettirilir. Ayrıca; internet sitesi açmakla yükümlü olan şirketlerce, ilan tarihini izleyen beş gün içerisinde internet sitesinde de yayımlanır.

İç yönergede yapılacak değişikliklerde de aynı usul izlenir. www.ozdogrular.com

Yönetim kurulu tarafından hazırlanacak iç yönergede asgari olarak aşağıda sayılan hususlara yer verilmesi zorunludur:

a) Toplantı yerine giriş ve toplantının açılması.

b) Toplantı başkanlığının oluşturulması.

c) Toplantı başkanlığının görev ve yetkileri.

ç) Gündemin görüşülmesine geçilmeden önce yapılacak işlemler ve gündem.

d) Toplantıda söz alma ve oy kullanma usulü.

e) Toplantı tutanağının düzenlenmesi.

f) Toplantı sonunda yapılacak işlemler. www.ozdogrular.com

Genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin iç yönerge hükümleri, toplantı başkanlığı oluşturuluncaya kadar yönetim kurulu adına, yönetim kurulunun başkanı veya başkan vekili ya da başkanın görevlendireceği yönetim kurulunun bir üyesi tarafından; toplantı başkanlığının oluşturulması sonrasında ise toplantı başkanı tarafından uygulanır.

Tek pay sahipli anonim şirketlerin yönetim organlarınca da yukarıda belirtilen asgari unsurları içerecek şekilde bir iç yönerge hazırlanması ve bu iç yönergenin şirket genel kurulunca onaylanması şarttır. Tek pay sahibi, toplantı başkanlığı için öngörülen tüm görevleri tek başına yerine getirebilmektedir.

Anılan Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yönetim organınca hazırlanacak iç yönergenin en geç 2013 yılında yapılacak olağan genel kurul toplantısında onaya sunulması, tescil ve ilanı zorunludur.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca 28 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları İle Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik” ekinde İç Yönerge örneğine yer verilmiş olup anılan örnek esas alınarak yönerge hazırlanabilecektir.

İç Yönerge, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler tarafından hazırlandığında “yönetim kurulu” ifadeleri, “yönetici” veya “yöneticiler” şeklinde, “anonim” ifadeleri “sermayesi paylara bölünmüş komandit” şeklinde, “pay sahibi” ifadeleri “ortak” şeklinde ifade edilecektir.

IV- LİMİTED ŞİRKETLERDE YAN EDİM YÜKÜMLÜLÜKLERİ HAKKINDA İÇ YÖNERGE ÇIKARILMASI ZORUNLULUĞU

YTTK’nın 616/2. maddesinde şirket sözleşmesinde öngörüldüğü takdirde, yan edim yükümlülükleri hakkında iç yönerge çıkarılması limited şirketlerde genel kurulun devredilemez yetkileri arasında sayılmıştır.

YTTK’nın 606. maddesine göre limited şirketlerde şirket sözleşmesiyle, şirketin işletme konusunun gerçekleşmesine hizmet edebilecek yan edim yükümlülükleri öngörülebilmektedir.

Bir esas sermaye payına bağlı yan edim yükümlülüklerinin konusu, kapsamı, koşulları ve diğer önemli noktalar şirket sözleşmesinde belirtilmek zorundadır. Ayrıntıyı gerektiren konular ise genel kurul düzenlemesine bırakılabilmektedir.

Şirket sözleşmesini değiştirip, ek ya da yan edim yükümlülükleri öngören veya mevcut yükümlülükleri artıran genel kurul kararları, ancak ilgili tüm ortakların onayıyla alınabilmektedir (YTTK md. 607).

Görüleceği üzere limited şirketlerde, şirket sözleşmesiyle, işletme konusunun gerçekleşmesine hizmet edebilecek yan edim yükümlülükleri öngörülmüş ise uygulamaya ilişkin ayrıntılı sürecin genel kurulca hazırlanacak bir iç yönerge ile düzenlenmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

Yazımızın önceki bölümlerinde, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu uyarınca anonim ve limited şirketlerin hazırlamak zorunda olduğu yönergeler açıklanmaya çalışılmıştır. Anılan yönergeler, şirketlerin kurumsallaşması ve bu kapsamda şirket içi tanımlanmış yasal bürokrasinin oluşturulması amacına yönelik olarak ihdas edilmiştir.

Erdal SÖNMEZ*

Yaklaşım

*   YMM, E. Hesap Uzmanı

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.