I- GİRİŞ

Bilindiği üzere ülkemizde Cumhuriyetin ilanından sonra 26 Aralık 1925'te çıkarılan bir kanunla Hicri ve Rumi takvimlerin yerine Miladi Takvim kabul edilmiş ve hicri takvimin 1342 Ocak ayının 1. günü, 1926 yılının 1. günü olmuş ve böylece yılbaşı batı ülkelerindeki gibi Ocak ayı başına getirilmiştir.

Ülkemizde her yılın 1 Ocak (yılbaşı) günü resmî tatil günüdür. Yılbaşı tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kutlanmaktadır. Ancak ülkemizde yılbaşı kutlamasının Hıristiyan dünyasının bayram olarak kabul ettiği Noel ile alâkası yoktur. Hıristiyanlar arasında Noel kutlamaları Hz. İsa’nın doğum tarihi olarak kabul edilen 25 Aralıkta başlayan, bir hafta devam eden ve dinî bir özellik taşıyan bir olgudur. Bizim için ise yılbaşı sadece bir takvim olayıdır, hiçbir dinî özelliği yoktur. Sadece yeni bir yıla girmenin heyecanı ve mutluluğu ile yapılan bir kutlamadır. www.ozdogrular.com

Yılbaşının kutlama şeklinde yapılması birçok işverenin yanında çalıştırdığı personele içerisinde alkollü, alkolsüz içecek ile cips, çerez gibi çeşitli yiyeceklerden oluşan hediye paket verilmesini geleneksel hale getirmiştir. Ancak personele verilen hediye yılbaşı paketleri beraberinde işverenlere bazı vergisel yükümlülükleri de getirmektedir.

II- PERSONELE VERİLECEK YILBAŞI HEDİYE PAKETLERİNİN VERGİSEL DURUMU

A- GELİR VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bilindiği üzere Gelir Vergisi Kanunu’nun([1]) 61. maddesinde ücret, “İşverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir” şeklinde tanımlanmıştır.

Söz konusu hükümden anlaşılacağı üzere, işletmede çalışan hizmet erbabına verilen ayınlar da ücret kabul edilmiştir. Dolayısıyla işletmede ücret karşılığı çalışan hizmet erbabına  (çalışan kişinin unvanı önemli olmaksızın) yiyecek ve içeceklerden oluşan yılbaşı paketi verilmesi, hizmet erbabına bir menfaat sağlaması nedeniyle, bu menfaatin ücret olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. maddesinde “Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir” hükmü yer almıştır.

Bu hüküm ile işverenin istihdam ettiği hizmet erbabına para ile temsil edilebilen nitelikte ayın olarak vermiş olduğu değerler, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına([2]) göre değerlenerek, hizmet erbabının elde ettiği ücret geliri tespit edilmektedir. Dolayısıyla dışarıdan satın alınarak hizmet erbabına verilen yılbaşı hediye paketleri normal bir tüketicinin ortalama ihtiyacını aşmıyorsa satın alma bedeli, normal bir tüketicinin ortalama ihtiyacını aşıyor ise ortalama perakende fiyatı (ortalama perakende fiyatları KDV dahil fiyatlardır) ayrıca tespit edilmeli ve değerlemenin ona göre yapılması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/1. maddesine göre hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede sayılan ücret sayılan ödemelerden Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 ve 104. maddelerine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi uyarınca yapılması gereken tevkifat matrahı hesaplanırken, verilen ayni ödemenin ortalama perakende fiyatlar kullanılarak bulunan net ücret tutarını brüte taşımak gerekmektedir.

Netice itibariyle verilecek yılbaşı hediye paketlerinin KDV dahil ortalama perakende fiyatlarına göre hesaplanan tutarlar kadar hizmet erbabına sağlanan net bir menfaat olduğundan yola çıkılarak, bu bedellerin brüt tutarları hesaplanmalı ve bu brüt tutarların hizmet erbabının ilgili dönemdeki ücretine eklenmek suretiyle artan oranlı vergi tarifesi de göz önünde bulundurularak gelir vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı tarafında verilen bir mukteza([3]) “…Bu itibarla, şirketiniz tarafından personelin hizmeti karşılığında verilen ve para ile temsil edilebilen ayni gıda yardımları, söz konusu personele net olarak sağlanmış menfaatler olduğundan ücret olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Buna göre, anılan Kanunun 63’üncü maddesinin son fıkrası uyarınca ayni yardımın verildiği gün ve yerdeki perakende fiyatlarına göre tespit edilen tutarlarının brütünün bulunarak, Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 1 numaralı bendi gereğince gelir vergisi tevkifatının yapılması ve aynı Kanunun 98’inci maddesi uyarınca muhtasar beyanname ile beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir” şeklindedir.

Diğer taraftan yılbaşı paketi olarak verilen ve Gelir Vergisi Kanunu uyarınca ücret kabul edilen bu giderler üretimde çalışmayan personele verilmişse söz konusu tutar doğrudan ücret gideri olarak yazılabilecektir. Üretimde çalışan personele verilmiş ise üretime konu malın maliyetine pay vermek suretiyle maliyet unsuru olarak da dikkate alınacaktır.

B- DAMGA VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bilindiği üzere Vergi Usul Kanunu’nun([4]) 238. maddesi gereği işverenler her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosunu düzenlemeleri gerekmektedir.

Damga Vergisi Kanunu’na([5]) ekli 1 sayılı Tablo’nun “IV. Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı bölümünde maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı… gibi ödemelerin binde 6,6 oranında damga vergisine tabi olduğu açıklanmıştır.

Ücret ödemesi ister para isterse ayın olarak ödenmiş olsun her iki halde de damga vergisinin kapsamına girmektedir. Bu nedenle işverenler ayın olarak yapmış oldukları dahil ücret ödemelerinden binde 6,6 oranında damga vergisi keserek vergi dairesine beyan edip ödemeleri gerekmektedir. www.ozdogrular.com

C- KATMA DEĞER VERGİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bilindiği üzere Katma Değer Vergisi Kanunu'nun([6]) 3/a maddesinde “Vergiye tabi malların her ne surette olursa olsun vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin” KDV’ye tabi olduğu belirtilmiştir. www.ozdogrular.com

Söz konusu madde hükmüne göre vergiye tabi malların her ne şekilde olursa olsun vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi teslim sayılacak ve katma değer vergisine tabi tutulacaktır. Bu nedenle hizmet erbabına yılbaşı paketi verilerek ayın olarak menfaat sağlanması katma değer vergisine tabi olacaktır.

Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 27. maddesinde “Bedeli bulunmayan veya bilinmeyen işlemler ile bedelin mal, menfaat, hizmet gibi paradan başka değerler olması halinde matrah işlemin mahiyetine göre emsal bedeli veya emsal ücretidir” şeklinde ifade edilmiş, aynı maddenin 3. fıkrasında ise; “Emsal bedeli ve emsal ücreti Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tespit olunur” denilmektedir.

Dolayısıyla hizmet erbabına verilecek yılbaşı paketlerinin emsal bedelleri tespit olunarak bu bedeller üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir. Yılbaşı hediye paketlerinin emsal bedelleri bulunurken Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinde yer alan emsal bedel ölçüleri dikkate alınacaktır. Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinde emsal bedelin sırayla, ortalama fiyat esası, maliyet esası ve takdir komisyonu kararı uyarınca tespit edileceği belirtilmiştir.

Yılbaşı paketleri dışarıdan satın alınarak personele verildiği için Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddenin ilk sırasında yer alan ortalama satış fiyatı esasını uygulamak mümkün değildir. Bu nedenle 2. sıradaki maliyet esası yönteminin uygulanması gerekmektedir. Dolayısıyla Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinin 2. sıradaki maliyet esası yöntemi uyarınca yılbaşı paketlerinin maliyet bedeline % 10 oranındaki bir tutar ilave etmek suretiyle emsal bedel bulunmalı ve bu bedel KDV matrahı olmalıdır. Diğer taraftan hizmet erbabına tesliminde KDV hesaplanan yılbaşı paketleri satın alınırken yüklenilen KDV de indirim konusu yapılabilecektir. www.ozdogrular.com

D- UYGULAMA ÖRNEĞİ

X Ltd. Şti. bünyesinde çalışan 100 personeline yılbaşı nedeniyle hediye paketi hazırlatma kararı almış ve bir süper market ile içerisinde alkollü, alkolsüz içecek ile çerez, cips, piliç v.b. yiyeceklerden oluşan bir paketi KDV dâhil 80,00.-TL (70,00.-TL + 10,00.-TL KDV) karşılığında anlaşmıştır. İlgili süper market tarafından hazırlanan ve X Ltd. Şti.’ye getirilen paketler tüm personele dağıtılmıştır.

Alış Kaydı: Bu durumda X Ltd. Şti. almış olduğu yılbaşı paketlerine ait faturayı yasal defterlerine kaydettiği dönemde 1.000,00.-TL (10,00.-TL X 100) KDV’yi indirim konusu yapacaktır. X Ltd. Şti.’ nin yapacağı alış muhasebe kaydı şöyle olacaktır.

Ücret ve KDV Kaydı: Ücrete ilişkin muhasebe kaydı için öncelikle ilgili personelin tabi olduğu gelir vergisi diliminin bilinmesi gerekmektedir. Yılbaşı paketi dağıtılacak personelin([7]) %20 oranında gelir vergisine tabi olduğunu varsaydığımızda personele sağlanan menfaatin brüt tutarının bulunması gerekmektedir. Ayrıca brüt ücret tutarına ulaşırken binde 6,6 oranında kesilen damga vergisi de dikkate alınacaktır. www.ozdogrular.com

Gelir vergisi tevkifat oranı : % 20

Damga Vergisi tevkifat oranı : % 0.066

Bu durumda net ücreti brüte iblağ ederken damga vergisi tevkifat oranı ile gelir vergisi tevkifat oranının toplamını göz önüne alarak brüt matrahın bulunması gerekmektedir [1- (0.20 + 0,0066) = 0,7934 ]

Brüt ücret matrahı 8.000,00  / 0,7934 = 10.083,18

Gelir vergisi tevkifat tutarı = 10.083,18 x 0,20 = 2.016,64

Damga vergisi tevkifat tutarı = 10.083,18 x 0,0066 = 66,54

Ayrıca yılbaşı paketlerinin personel teslimi KDV ye tabi olduğu ve de KDV nin matrahının emsal bedel olması nedeniyle 7.000,00.-TL ye Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinin 2. sırasındaki emsal bedel olan % 10 oranı ilave edilerek KDV matrahı bulunacaktır. Bu durumda

- Yılbaşı Paketinin Maliyet Bedeli KDV hariç: 7.000,00.-TL

- VUK’ un 267/2. maddesine göre emsal bedel: 7.700,00.-TL

- KDV Matrahı: 7.700,00.-TL

- Hesaplanan KDV: 770,00.-TL (Yılbaşı paketin içerisinde mazı mallar % 18, bazı mallar %8 KDV ye tabi olduğu için her malın KDV hariç fiyatına  % 10 oranı ilave edilmeli ve bulunan bu tutara ilgili KDV oranı uygulanmalıdır. Biz hesaplamamızda KDV’yi 770,00.-TL bulduğumuzu kabul ettik)

Yapılacak olan muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır([8]). www.ozdogrular.com

III- SONUÇ

Ülkemizde 1 Ocak (yılbaşı) günü resmî tatil günüdür. Yılbaşının kutlama şeklinde yapılması birçok işverenin yanında çalıştırdığı personele içerisinde alkollü, alkolsüz içecek ile cips, çerez gibi çeşitli yiyeceklerden oluşan hediye paket verilmesini geleneksel hale getirmiştir. Ancak personele verilen hediye yılbaşı paketleri beraberinde işverenlere bazı vergisel yükümlülükleri de getirmektedir. Bizde makalemizde bu hususu açıklamaya çalıştık.

Uğur UĞURLU*

E-Yaklaşım

(*)               Vergi Müfettişi

([1])            06.01.1961 tarih ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([2])            Bir malın perakende fiyatı o malın piyasa fiyatı yani tüketiciye satış fiyatını ifade etmektedir. Bir diğer ifadeyle ortalama perakende fiyat, tekrar satışa çıkmayacak ve normal bir tüketicinin ortalama ihtiyacını geçmeyecek miktarda olan satışı ifade etmektedir.

([3])            Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 10.03.2005tTarih ve DEF.0.06.11/KVK-2005 sayılı Muktezası

([4])            04.01.1961 tarih ve 10705 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([5])            11.07.1964 tarih ve 11751 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([6])            02.11.1984 tarih ve 18563 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır

([7])            Yılbaşı paketi dağıtılacak tüm personelin genel idare hizmetlerinde çalıştığı varsayılmıştır.

([8])            Bazı yazarlar KDV matrahı olarak ortalama perakende fiyatını dikkate alsa da kanaatimizce bu hatalı uygulama olacaktır. Zira Katma Değer Vergisi Kanunu'nun da personele yapılan ayni yardımlarda KDV matrahının emsal bedel olduğu net bir şekilde açıklanmıştır. Dolayısıyla personele verilen yılbaşı paketi içinde yer alan yiyecek ve içecekler işletme içinde alım-satımı yapılmadığından dolayı yılbaşı paketleri için Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinin 2. sırasındaki maliyet bedeli esasının dikkate alınması gerekmektedir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.