I- GİRİŞ Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödeyen sigortalıların bu sigorta kollarından aylığa hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde; Kanun’da sigortalının belli bir yaşa ulaşma, belli bir süre prim ödeme, belli bir süre sigortalı olma, sigortalı işten ayrılma ve Kurumdan yazılı istekte bulunma koşullarının yerine getirilmesi aranmaktadır. Bu koşulları yerine getiren sigortalının kendisine emekli aylığı bağlanmaktadır. Ancak, Kanunda öngörülen hak kazanma koşullarını yerine getiren ve kendisine emekli aylığı bağlanan sigortalının aylığının sonradan kendi veya Kurumdan kaynaklanan nedenlerden dolayı hatalı bağlandığının tespit edilmesi halinde sigortalının aylığı yeniden hesaplanmakta olup, hesaplanan yeni aylığın ödenen aylık tutarından eksik olduğunun tespit edilmesi halinde yapılan fazla ödemeler 5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi ile Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik(1) hükümlerine göre geri alınmaktadır. Aylığın ödenen aylık tutarından fazla olduğunun tespit edilmesi halinde ise aylık başlangıç tarihinden itibaren hesaplanır, bulunan fark tutarı sigortalıya ödenir. Bu yazıda, emekli aylığı hatalı olan ve düzeltme işlemi yapılması sonucu sigortalıya fazla veya eksik yapılan ödemeye ilişkin sürenin tespiti, fazla ödemenin tahsilatı ve hesaplanan fark aylıkların ödeme işlemleri konuları işlenecektir. www.ozdogrular.com II- FAZLA VEYA YERSİZ YAPILAN ÖDEME İŞLEMLERİ A- SİGORTALI HATASINDAN DOĞAN FAZLA ÖDEMELER Emekli aylığının sigortalıdan kaynaklanan nedenlerle hatalı bağlandığının tespit edilmesi ve hatalı aylığın yeniden hesaplanarak düzeltilmesi sonucu sigortalıya fazla veya yersiz olarak ödenen bir aylık tutarının olduğunun anlaşılması halinde, aylık ödemeleri hatalı işlemin tespit edildiği tarihten geriye doğru on yıllık sürede yapılan ödemeler tutarını kapsar ve bu sürelere ilişkin ödemeler sigortalı adına borç kaydedilir. Fazla ve Yersiz Olarak Yapılan Ödemeler Kanunu’nda belirlenen süreye göre, fazla veya yersiz ödemenin tespit tarihinden geriye doğru on yıllık süreye ilişkin yapılan sadece aylık ödemelerini değil, bu sürenin dışında olup da on yıllık süre içinde yapılan tüm birikmiş aylık ödemelerini de kapsar. Yersiz ödemenin tespit tarihinden sonra yapılan fazla bir ödeme olması halinde ise bu ödeme de borca dahil edilir. www.ozdogrular.com Örnek: Sigortalıya ilk defa 25.05.2001 tarihli tahsis talebine istinaden 01.06.2001 tarihi itibariyle emekli aylığı bağlanmış olup, 01.06.2001-25.02.2003 süresi birikmiş aylıkları 26.02.2003 tarihinde ödenmiştir. Sigortalının aylığının sigortalı hatasından kaynaklanan nedenle hatalı bağlandığı 10.12.2012 tarihinde anlaşılmıştır. Bu nedenle sigortalının aylığı başlangıç tarihi itibariyle yeniden hesaplanmıştır. Buna göre fazla veya yersiz ödenen tutarların hesaplanmasında, yersiz ödemenin anlaşıldığı 10.12.2012 tarihinden 10.12.2002 tarihine kadar geriye doğru on yıllık sürede yapılan tüm ödemeler borç çıkarılacaktır. 10.12.2012 - 10 10.12.2002 B-KURUMUN HATALI İŞLEMLERİNDEN DOĞAN YERSİZ ÖDEMELER Emekli aylığının Kurum hatasından kaynaklanan nedenlerle hatalı bağlandığının anlaşılması halinde sigortalıya fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen ödemeler, hatalı işlemin tespit edildiği tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler tutarını kapsar ve bu süreler sigortalı adına borç kaydedilir. Bu borç sigortalıya tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmi dört ay içinde sigortalı tarafından ödenmesi durumunda ödemeler faizsiz, yirmi dört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra ödenmesi halinde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte tahsil edilir. www.ozdogrular.com Sigortalı hatasından kaynaklanan yersiz ödemede olduğu gibi bu tür yersiz ödemelerde de yersiz ödemenin tespit tarihinden sonra yapılan fazla bir ödeme olması halinde bu ödeme de borca dahil edilir. Örnek: Sigortalıya 30.04.2005 tarihli tahsis talebine istinaden 01.05.2005 tarihinden itibaren emekli aylığı bağlanmıştır. Ancak sigortalının aylık bağlama işlemlerinde, başka bir sigortalının hizmetlerinin sehven dikkate alındığı 10.09.2012 tarihinde anlaşılmıştır. Bu nedenle, sigortalının aylığı yeniden hesaplanmış kendisine aylık başlangıç tarihinden itibaren fazla ödeme yapıldığı tespit edilmiştir. Buna göre, yapılan fazla ödeme Kurumun hatalı işleminden kaynaklandığından sigortalıya hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı borç kaydedilir. 10.09.2012 - 5 10.09.2007 Sigortalıya 10.09.2007-10.09.2012 süresinde 10.000 TL borç kaydedilmiştir. Bu durumda, borç tutarı ödenmesi için ilgiliye tebliğ edilecek, ayrıca, sigortalının borcu tebliğ tarihinden itibaren yirmi dört ay içerisinde aylıklarından ¼ oranında kesilecektir. Aylıktan yapılan kesintiler sonucu borcun bitmemesi halinde ise kalan borç yirmi dört aylık süre içinde ödenmesi halinde yapılan yersiz ödemeye kanuni faiz uygulanmayacaktır. Yirmi dört aylık süre dolduktan sonra sigortalının kalan borcunu ödemesi halinde ise bu yirmi dört aylık sürenin sonundan ödemenin yapıldığı tarihe kadar kanuni faiz uygulaması yapılacaktır. www.ozdogrular.com C- YERSİZ ÖDEMELERİN TAHSİLİ Kurum’ca sigortalılara fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen ödemeler, sigortalının Kurumdan alacağı varsa alacağından mahsup edilir. Kurumdan tahakkuk etmiş herhangi bir alacağı yoksa veya alacaklarından mahsup edildikten sonra kalan borcu varsa ve Kurumdan gelir ve aylık almaya devam ediyorsa, kesintinin başlayacağı ödeme dönemi başı itibarıyla borç, duruma göre kanuni faizli veya faizsiz olarak aylıklardan % 25 oranında kesilmek suretiyle tahsil edilir. Aylıklardan yapılacak kesintilerde, kesinti yapmak suretiyle geri alma süresinin beş yılı aşacağının anlaşılması durumunda, Kurumun hatalı işlemlerinden doğan fazla veya yersiz ödemeler hariç olmak üzere, ayrıca icrai takibata da geçilir. III- HATALI AYLIKLARIN DÜZELTİLMESİ VE OLUŞAN FARKIN ÖDENMESİ Kanun’da öngörülen aylığa hak kazanma şartlarını yerine getirerek Kuruma tahsis talebinde bulunan ve emekli aylığı bağlanan sigortalıların ilk aylık bağlama işlemlerinde Kurumca prim ödeme gün sayısının veya prime esas kazançların eksik veya hatalı olarak işleme alındığı veya hatalı güncellendiği gibi nedenlerden dolayı aylığın hatalı bağlandığının kısa veya uzun bir zaman geçtikten sonra anlaşılması halinde, sigortalının aylığı eksik veya hatalı alınan doğru veriler esas alınarak ilk aylık başlangıç tarihinden itibaren yeniden hesaplanır. www.ozdogrular.com Yeniden hesaplanan aylık ilk ödenen aylık tutarından fazla olması halinde, oluşan fark aylıklar aylık başlangıç tarihinden itibaren en son aylık ödeme dönemine kadar ay be ay ödenen ve ödenmesi gereken şeklinde hesaplanır. Hesaplama sonucu oluşan birikmiş fark aylıklar sigortalıların kendilerine ödenir. Örnek: Sigortalıya 30.04.2001 tarihli tahsis talebine istinaden 01.05.2001 tarihinden itibaren emekli aylığı bağlanmıştır. Ancak sigortalının aylık bağlama işlemlerinde, prim ödeme gün sayısının 7000 gün alınması gerekirken 5700 gün alındığı, 2000 ve 2001 yıllarına ait prime esas kazançların ise azami kazanç olarak alınması gerekirken asgari kazanç üzerinden dikkate alındığı 10.12.2012 tarihinde anlaşılmıştır. Bu nedenle, sigortalının aylığı yeniden hesaplanmış kendisine aylık başlangıç tarihi olan 01.05.2001 tarihinden 20.12.2012 ödeme dönemine kadar eksik ödendiği tespit edilen 6500 TL birikmiş aylık ödenecektir. www.ozdogrular.com IV- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Kuruma tahsis talebinde bulunarak kendilerine emekli aylığı bağlanan sigortalıların aylıklarının daha sonraki tarihlerde gerek kendilerinden gerekse Kurum işlemlerinden kaynaklanan nedenlerden dolayı hatalı bağlandığının tespit edilmesi halinde fazla ödenen aylıklar aylık başlangıç tarihinden itibaren borç kaydedilmemekte olup, sadece sigortalılara hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş veya on yıllık sürede yapılan fazla ödemeler borç kaydedilerek tahsilat işlemleri yapılmaktadır. Oysa, hatalı bağlanan emekli aylığının yeniden hesaplanması sonucu yeni aylığın daha fazla olduğunun anlaşılması halinde, Kurumca Kanun ve yönetmelikte herhangi bir süre sınırlaması olmaması nedeniyle, sigortalının fark aylığı aylık başlangıç tarihinden itibaren hesaplanmakta ve eksik ödenen aylıktan dolayı oluşan birikmiş fark tutarları kendisine ödenmektedir. www.ozdogrular.com Buna göre, Kurumca sigortalılara yapılan herhangi bir fazla ve yersiz ödemeden kaynaklanan borç durumunda süre sınırlaması uygulanması, eksik ödemeden dolayı bir fark hesaplanmasında ise süre sınırlamasının uygulanmaması sigortalıların lehine bir durum oluşturmaktadır. Cengiz TÜRKCAN* Yaklaşım * Sosyal Güvenlik Kurumu, Sigortalı Emeklilik Daire Başkanlığı, Şube Müdürü (1) 27.09.2008 tarih ve 27010 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, www.ozdogrular.com.tr işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
