I- GİRİŞ

1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun 1. maddesindeki; “Türkiye Cumhuriyeti tebaası olan her erkek, işbu kanun mucibince askerlik yapmağa mecburdur.” hükmü gereği Türkiye’de her T.C. vatandaşı erkek askerlik yapmak zorundadır. 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı sayılanlar (SSK ve Bağ-Kurlular) ile 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa (c) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların (devlet memurları), Kanun’un 41. maddesine göre askerlik sürelerini borçlanabilmektedir. Bu makalede ödenen askerlik borçlanmasının sigortalılık statüsünü ve süresini nasıl etkilediği açıklanmıştır.

II- ASKERLİK BORÇLANMASI MİKTARININ HESAPLANMASI

Askerlik yapılan süreyi borçlanmak isteyen sigortalılar öncelikle “Borçlanma Talep Dilekçesi” ile birlikte Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine müracaat etmesi gerekmektedir. Ancak dilekçe ekinde ilgili Askerlik Şubesi tarafından onaylanmış ve askerlik yapılan süreleri gösterir belgeyi eklemeleri gerekmektedir. Borçlanma miktarı, borçlanma talep sahibinin seçeceği (talep tarihinde geçerli olan) Günlük Prime Esas Kazancın (GPEK) % 32’sinin borçlanılacak prim ödeme gün sayısı ile çarpımı kadar olacaktır. Borçlanmalara esas GPEK alt ve üst sınırları SGK tarafından yayımlanan genelgede[1] belirtilmektedir. 2012 yılı Temmuz-Aralık dönemi için borçlanmaya esas GPEK alt sınırı 10,03 TL, üst sınırı ise 65,21 TL’ dir.

Örnek-1: Kuruma 01.12.2012 tarihinde müracaat eden sigortalı A, 05.11.1970-05.07.1972 tarihleri arasındaki askerlik yapılan süreyi prime esas günlük kazancın alt sınırı üzerinden borçlanmak istediğinde ödemesi gereken askerlik borçlanma miktarı; (10,03 x 600) 6.018 TL’dir. Aynı sigortalı prime esas günlük kazancın üst sınırı üzerinden borçlanmak istediğinde ödemesi gereken askerlik borçlanma miktarı ise; (65,21 x 600) 39.126 TL’dir.

Sigortalılar askerlik yapılan sürenin tamamını borçlanmak zorunda değillerdir. Kısmi borçlanma da yapabilirler. www.ozdogrular.com

Örnek-2: Kuruma 01.10.2012 tarihinde müracaat eden sigortalı B, 05.11.1970-05.07.1972 tarihleri arasındaki askerlik yapılan sürenin 255 günlük kısmını borçlanmak isterse ödemesi gereken asgari askerlik borçlanma miktarı; (10,03 x 255) 2.557,65 TL’dir.

Sigortalılar kendilerine Kurumca tebliğ edilen borcun tamamını tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içersinde ödemek zorundadırlar. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin[2] 66’ıncı maddesinde; “5510 sayılı Kanun’un 41. maddesine göre yapılan borçlanmalarda aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edilir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre sigortalılar tarafından ödenen askerlik borçlanmasının tamamı aylık bağlanmamak şartı ile talepleri halinde kendilerine iade edilmektedir.

III- ASKERLİK BORÇLANMASININ SİGORTALILIK STATÜSÜ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Borçlanılan süreler, uzun vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası bakımından borçlandığı tarihteki 4 üncü maddenin birinci fıkrasının ilgili bendine göre sigortalılık süresi olarak değerlendirilir. Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yayımlanan 2010/106 sayılı Genelge ile borçlanma sürelerinin hangi sigortalılık statüsü kapsamında değerlendirileceği konusuna açıklık getirmektedir. Sigortalılık sona ermeden yani sigortalılığı devam ederken yapılan askerlik borçlanmaları, borçlandığı tarihteki sigortalılık statüsü kapsamında değerlendirilmektedir. Örneğin bir kişi, askerlik borçlanmasını 4/b (Bağ-Kur) sigortalılığı devam ederken yaparsa, borçlanılan süreler 4/b sigortalılık hali (Bağ-Kur) kapsamında geçmiş sayılır. Sigortalılığı sona erdikten sonra askerlik borçlanması yapan kişilerin yapmış oldukları askerlik borçlanması süreleri ise en son sigortalılık statüsüne göre değerlendirilmektedir. Örneğin, 2008 yılında 4/a (SSK) sigortalısı olan ve sigortalılığı 2008 yılında sona eren bir kişi, 2012 yılında askerlik borçlanması yaparsa yapmış olduğu askerlik borçlanmasına ilişkin hizmet süreleri 4/a sigortalılığı (SSK) kapsamında sayılmaktadır. www.ozdogrular.com

5510 sayılı Kanun ile birlikte 4/b bendi kapsamındaki(Bağ-Kur) sigortalıları açısından yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Getirilen yeni düzenlemeye göre 01.10.2008 tarihinden önce 1479 ve 2926 sayılı kanunlar (Tarım Bağ-Kur’u ve Esnaf Bağ-Kur’u) gereğince aktif sigortalı olmamaları nedeniyle askerlik borçlanma talepleri reddedilen sigortalı ve hak sahiplerinin 01.10.2008 tarihinden sonra yeniden müracaatları halinde borçlanma işlemleri aktif sigortalı olma şartı aranmaksızın sonuçlandırılacaktır.

IV- ASKERLİK BORÇLANMASININ SİGORTALILIK SÜRESİNE ETKİSİ

5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde “Bu Kanun’a göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre ilk defa sigortalı olmadan önce askerlik hizmetini yerine getiren ve askerlik borçlanmasını ödeyen kişiler hem borçlanılan gün kadar hizmet kazanmakta hem de sigortalılık süresi artmaktadır.

Örnek-3: İlk defa 01.12.1980 tarihinde 4/a(SSK) statüsünde sigortalı olan Bay C’ ye ait toplam prim ödeme gün sayısı 4400 dür. 05.11.1970-05.07.1972 tarihleri arasında askerlik hizmetini yerine getiren Bay C, 600 günlük(1 yıl 8 ay) askerlik süresini Kuruma borçlanarak ödemiştir. Bu durumda Bay C’ ye ait ilk sigortalık başlangıç tarihi, yapılan askerlik süresi kadar (yani 1 yıl 8 ay) geriye gitmektedir. Borçlanma ödendikten sonraki yeni sigortalılık başlangıç tarihi 01.04.1979 olmaktadır. www.ozdogrular.com

İlk sigortalılık başlangıç tarihinin değişmesi emeklilik açısından önemlidir. Şöyle ki, Örnek-3’teki Bay C’nin askerlik borçlanması yapmadan önceki emeklilik şartı 25 yıl, 46 yaş ve 5075 gün iken askerlik borçlanmasını ödedikten sonraki emeklilik şartı ise 25 yıl, 44 yaş ve 5000 gün olmaktadır. Dolayısıyla Bay C askerlik borçlanması yaparak yaştan dolayı 2 yıl daha önce emekli olabilmektedir.

Askerlik hizmetini ilk sigortalılık başlangıç tarihinden sonra yerine getiren ve borçlanarak ödeyen kişilerde durum farklıdır. Bu durumda sigortalılık süresinde geriye çekme işlemi yapılmamaktadır. Sadece toplam gün sayısına askerlik yaptığı süre eklenmektedir.

Örnek-4: İlk defa 01.08.1980 tarihinde 4/a(SSK) statüsünde sigortalı olan Bay D’ye ait toplam prim ödeme gün sayısı 4.000’dir. 05.11.1980-05.07.1982 tarihleri arasında askerlik hizmetini yerine getiren Bay D, 600 günlük (1 yıl 8 ay) askerlik süresini Kuruma borçlanarak ödemiştir. Bu durumda Bay D’ ye ait toplam sigortalı gün sayısı 4600 gün olmaktadır. Sigortalılık başlangıcında herhangi bir değişiklik olmamaktadır.

V- SONUÇ

Ülkemizde Türk vatandaşı olan her erkek 1111 sayılı Askerlik Kanunu gereği askerlik hizmetini yerine getirmek zorundadır. Kimileri sigortalı olmadan önce kimileri ise sigortalı olduktan sonra askerlik hizmetini yerine getirmektedir. İlk defa sigortalı olmadan önce askerlik hizmetini yerine getiren ve borçlanma yaparak ödeyen kişiler daha avantajlıdır. Bu kişiler borçlanma yaparak hem gün kazanmakta hem de sigortalılık süresini artırmaktadırlar. www.ozdogrular.com

Halihazırda borçlanma sürecinde sigortalılardan askerlik sürelerini gösterir belge istenmektedir. Bunun yerine SGK ile Milli Savunma Bakanlığı arasında yapılacak bir protokol ile herkesin askerlik sürelerinin online olarak SGK tarafından görülebilmesi sağlanabilmeli ve var olan bürokrasi ortadan kaldırılarak süreç daha da hızlandırılmalıdır.

Müslim DEMİR*

E-Yaklaşım

*    Sosyal Güvenlik Denetmeni, Şehzadeler Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

[1] 2012/3 sayılı SGK Genelgesi.

[2] 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.