I- GİRİŞ

İşveren, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası uyarınca, ay içinde 30 günden eksik çalışan sigortalı işçisinin, ay içinde ki eksik çalışma nedenini Kuruma belgelemek zorundadır.[1]

Ancak Yasada, Kurum tarafından belirlenen işyerlerinin, sigortalı işçilerinin ay içinde eksik çalıştıkları günleri kuruma belgeleme zorunda olmadıkları da hükme bağlanmıştır.

Uygulamada bu zorunluluğu bilmeyen yada uymayan bazı işverenler hakkında Kurum Yasada belirlenen yaptırımları uygulanmaktadır. www.ozdogrular.com

Yaptırım uygulanan bazı işverenler konu hakkında kendilerinin ve işyerlerinin belgelerini düzenleyip Kuruma vermekle görevli personellerinin yeterli bilgi sahibi olmadıkları için mağdur olduklarını ifade etmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Resmi Gazetede yayımladığı işveren uygulamaları Tebliği[2] ile daha önce yayımlanan tebliğleri yürürlükten kaldırmış, işveren uygulamalarını örnekleri ile birlikte bu son Tebliğ’de toplamıştır.

Söz konusu Tebliğ’de, eksik gün nedenlerini Kuruma bildirmek zorunda olan ve olmayan işyerleri de belirlenmiştir

II- EKSİK GÜN NEDENLERİNİ KURUMA BİLDİRMEK ZORUNDA OLAN OLMAYAN İŞVERENLER

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı yayımladığı İşveren Uygulamaları Tebliği’nde, ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırmadıklarını, ücret ödemediklerini Kuruma beyan ettikleri işçilerinin, başka bir anlatımla, ilgili ay içinde 30 günden eksik çalıştırıp, buna göre ücret ödeyip, kuruma beyan ettikleri işçilerinin, eksik çalışma nedenlerini belgeleyip, isbat etmek zorunda olan ve olmayan işverenleri belirlemiştir. www.ozdogrular.com

Buna göre;

• Genel bütçeye dahil dairelerin,
• Özel bütçeli idarelerin,
• Döner sermayelerin,
• Fonların,
• Belediyelerin,
• İl özel idarelerin,
• Belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelerin,
• Bütçeden yardım alan kuruluşların,
• Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşların,
• Kamu iktisadi teşebbüslerin,
• Kamu iktisadi teşebbüslerinin bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıkların,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının,
• Sendikaların,
• Vakıfların,
• Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların

İşyerleri ile

• Toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri,
• 30 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylara ilişkin özel sektöre ait

İşyerleri işverenleri, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığını ve ücret ödenmediğini Kuruma beyan ettiği sigortalılarının, ay içindeki eksik çalışmalarını ispatlayan belgeleri Kuruma vermek zorunda değildir.

Yukarıda sayılan işyerlerinin dışında kalan tüm özel işyeri işverenleri, başka bir söyleyişle, ilgili aylarda 30 işçiden az işçi çalıştıran özel sektöre ait işyerleri işverenleri/alt işverenleri, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadıklarını ve ücret ödenmediklerini Kuruma beyan ettikleri sigortalılarının, eksik çalışma nedenlerini ispatlayan belgeleri Kuruma vermek zorundadır.

İşyerinde ilgili ayda 30 ve üzerinde sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı saptanırken, ay içinde iş sözleşmesi devam eden sigortalılarla;

• Alt işverenler tarafından çalıştırılan sigortalılar,
• Ay içinde çeşitli nedenlerle çalışması olmayan, Kuruma sıfır gün ve sıfır kazançlı olarak beyan edilen sigortalılar,
• Ay içinde işe giren ve işten ayrılan sigortalılar

hesaplamaya dahil edilecektir.

Yapılan hesaplamada işyerinde ilgili ay içinde 30 sigortalıdan daha az sigortalı çalışmışsa işveren, örneği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ekindeki  “Eksik Gün Bildirim Formunu” düzenleyerek formla birlikte, ilgili ay içinde 30 günden eksik çalışan sigortalıların eksik çalışmalarını ispatlayan belgeleri işyerinin bağlı bulunduğu Kurum ünitesin, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde, elden vermek veya aynı süre içinde posta ile göndermek zorundadır.

Örneğin Ocak/2013 ayı içinde işyerinde iş sözleşmesi ile çalışan 15 işçiden 2 sinin istirahatlı,  4 ünün ücretsiz izinli olması nedeniyle hiç çalışmadıkları ve ücret almadıklarını, işyerinin temizlik işlerini yapan firmanın (alt işverenin) söz konusu işyerinde 2 si kısmi süreli olmak üzere 5, iaşe işlerini yürüten diğer firmanın (alt işverenin) ise 4 ü kısmi süreli olmak üzere 6 işçi çalıştırdıklarını varsayalım. İşyerinde alt işverenlerin dahil toplam 26 sigortalı işçi çalıştığından, işveren/alt işveren, istirahatlı ve ücretsiz izinde olması nedeniyle ücret ödemediği ve Kuruma 0 kazanç, 0 gün olarak beyan ettiği sigortalılar ile kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, eksik çalışma nedenlerini gösterir raporları, ücretsiz izin belgelerini ve kısmi süreli iş sözleşmelerini eksik bildirim formu ekinde, Ocak/2013 ayı prim hizmet belgesinin verilme süresi içinde, elden veya posta ile Kuruma vermek zorundadır.

Örnekteki işyerine, sonraki aylarda yeni işçiler alınması nedeniyle sigortalı sayısı 30 veya üstüne çıkmışsa, sigortalı sayısının 30 a ulaştığı  veya üstüne çıktığı aydan itibaren işverenin/alt işvereni, ay içindeki iş günlerinde çalışmadığı ve ücret ödemediği için, Kuruma 30 günden eksik beyanda bulunduğu sigortalıların, eksik çalışma nedenleri ile ilgili belgeleri Kuruma verme yükümlülükleri kalkmaktadır. Ancak sigortalı sayısı tekrar 30 un altına düşer ise, sigortalı sayısının 30 un altına düştüğü aydan itibaren işverenin/alt işveren, Kuruma eksik gün beyan ettiği sigortalıların eksik çalışma nedenlerini gösteren belgeleri vermek yükümlülüğü tekrar başlayacaktır.   www.ozdogrular.com

III- EKSİK GÜN NEDENLERİNE İLİŞKİN BİLGİ VE BELGENİN KURUMA VERİLMEMESİ VEYA VERİLEN BELGELERİ KURUMUN KABUL ETMEMESİ HALİNDE YAPTIĞI İŞLEM

İşverenlerin/alt işverenlerin, ilgili ay içinde bazı iş günlerinde çalışmadıkları ve bu sürelerde ücret ödemedikleri için,  Kuruma 30 günden az prim gün sayısı beyan ettikleri sigortalı işçilerinin, neden eksik çalıştıklarını gösterir bilgi ve belgeleri Kuruma vermelerine karşın Kurum tarafından bu belgelerin kabul edilmemesi veya söz konusu belgelerin Kuruma hiç vermemeleri hallerinde, Kurum uyguladığı işlem değişmemektedir. Her iki halde de Kurum, işverenlere/alt işverenlere gönderdiği  yazılı tebligatla, yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde, eksik gün beyan ettikleri sigortalıların o ayki prim ödeme gün sayılarını 30 güne tamamlayan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini düzenleyerek Kuruma vermelerini istemektedir.

Kurum, İşverene/alt işverene gönderdiği yazlı tebligatta, ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin hangi sigortalılar için düzenleyeceğini, prim ödeme gün sayılarını ve prime esas kazanç tutarını da belirtmektedir.

7201 sayılı Kanuna göre gönderilen yazılı tebligatı alan işveren/alt işveren, Tebligatı aldığı tarihten itibaren bir aylık süre içende, var ise yazıda belirtilen sigortalıların, eksik çalışma nedenlerini gösteren ve her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belgeleri Kuruma verebilir. Kurum bu nitelikteki belgelere itibar etmek ve sigortalıların eksik günlerinin 30 güne tamamlanması için istediği ek prim ve hizmet belgesini istemekten vazgeçmek zorundadır. www.ozdogrular.com

Örneğin İş Yasası uyarınca kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin, iş sözleşmelerinin Notere onaylatılması zorunlu olmamasına karşın, eksik gün bildirilen sigortalı ile işvereni arasında işe başladığı tarihte noter onaylı kısmi süreli iş sözleşmesi imzalanmış ise Kurum bu belgeye itibar etmek zorundadır.

Aksi taktirde işveren/alt işveren, yazılı tebligatın alındığı tarihten itibaren bir aylık süre içinde, ilgili sigortalıların eksik günlerini 30 güne tamamlayacak olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesini düzenleyip Kuruma vermek zorundadır. İşveren/alt işveren, söz konusu ek prim ve hizmet belgesi düzenleyip bir aylık Süre içinde Kuruma vermez ise, Kurumun ilgili ünitesi ek prim ve hizmet belgesini resen düzenleyerek tahakkuk eden prim tutarının işverene/alt işverenden ödenmesini isteyecektir.

Kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için Kurum tarafından kabul edilmektedir.

Ayrıca, “kısmi iş sözleşmesinin, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği eki “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde Kuruma verilmiş olması kaydıyla, söz konusu form ve sözleşme işverenlerden, sözleşme süresi boyunca, her ay tekrar istenilmeyecektir.”[3]

IV- EKSİK GÜNLERE İLİŞKİN PRİM TUTARININ HESAPLANMASI

Bazı iş günlerinde çalışmadıkları ve bu günlerde ücretleri ödenmediği için Kuruma 30 günden az prim ödeme gün sayısı bildirilen sigortalıların, eksik çalışma nedenlerini gösterir belgelerin Kurum tarafından kabul edilmemesi veya hiç verilmemesi hallerinde, bu sigortalılar için İşverenden/alt işverenlerden istenilecek olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinde ilgili sigortalıların prime esas kazanç tutarları, sigortalının ilgili ayda önceden Kuruma verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı prime esas kazanç tutarlarının prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunan günlük kazançların eksik bildirilen gün sayısı ile çarpılması suretiyle hesaplanacaktır.

Örneğin, alt işverenler dahil toplam 20 sigortalının çalıştığı işyerinde, Ocak/2013 ayında (A) adlı sigortalıya 8 gün ücretsiz izin verilmesi, (B) adlı sigortalının ise rapor almadan 5 gün çalışmaması nedeniyle ücret ödenmediği ve bu nedenlerle işverenin, Ocak/2013 ayı için Kuruma verdiği aylık prim ve hizmet belgesinde  (A) adlı sigortalıyı 22 gün, 1.760 lira kazanç üzerinden, (B) adlı sigortalıyı 25 gün, 1.500 lira kazanç üzerinden beyan ettiğini, ancak sigortalıların eksik gün çalışmalarını gösterir belgeleri Kuruma vermediğini varsayalım. www.ozdogrular.com

Bu iki sigortalı için Kuruma verilmek üzere düzenlenecek ek prim ve hizmet belgesinde, (A) adlı sigortalı için 8 gün prim gün sayısı ve bu süre için 1.760/22= 80x22=640 lira prime esas kazanç, (B) adlı sigortalı için 5 gün prim gün sayısı ve 1.500/25=60x5=300 lira prime esas kazanç gösterilecektir. 

Celal TOZAN*

E-Yaklaşım

*                Türk-İş Sosyal Güvenlik Danışmanı

[1]              5510 sayılı SSGSSK md. 86

[2]              01.09. 2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[3]              01.09. 2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.