I- GİRİŞ

Noterler yaptıkları işlemlerden dolayı tahsil ettikleri damga vergilerini 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 22. Maddesinde belirtilen zamanlarda ilgili vergi dairesine yatırmak ile mükelleftirler. Burada noterlere düşen en büyük sorumluluk düzenledikleri ya da tasdikini gerçekleştirdikleri evrakların mahiyetini ve damga vergisinin matrahını doğru olarak tespit edip, söz konusu evrakın mükelleflerinden damga vergisini eksiksiz şekilde tahsil edip hazineye intikalini sağlamaktır. Zira noterlerin damga vergisine tabi olan kağıtlardan hiç damga vergisi tahsil etmemesi ya da eksik damga vergisi tahsil etmesi durumlarda, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu noterleri sorumlu tutmaktadır. www.ozdogrular.com

Damga Vergisi Kanunu’nun 24. ve 27. Maddelerinde, noterlerin gerek düzenledikleri gerekse tasdik ettikleri ancak, hiç damga vergisi tahsil etmediği ya da eksik damga vergisi tahsil ettiklerinin tespit edilmesi durumunda noterlerin sorumlulukları hüküm altına alınmıştır.

II- DAMGA VERGİSİ KANUNU’NA GÖRE NOTERLERİN SORUMLULUKLARI  

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1. Maddesinde, kanuna ekli 1 sayılı cetvelde yer alan kağıtların damga vergisine tabi olduğu, kağıt teriminden ise, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçer bir işaret konulmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgenin anlaşılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. www.ozdogrular.com

Damga Vergisi Kanunu’nun Mükellef başlıklı 3. Maddesinde ise; damga vergisinin mükellefinin kanunun 1. Maddesinde bahsedilen ve yine aynı kanuna ekli 1. Sayılı cetvelde yer alan kağıtları imza edenlerin olduğu ifade edilmiştir. Her ne kadar Damga Vergisi Kanunu damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğunu hüküm altına almış ise de, noterlere de söz konusu verginin mükelleflerinden tam olarak tahsil edilmesini ve vergi dairesine yatırılmasını, eksik tahsil edilmesi veya hiç tahsil edilmemesi durumlarında ise, söz konusu kağıtların noterlerce düzenlenmesi ya da noterlerce tasdik edilmesine bağlı olarak vergi ve cezalardan sorumlu olacakları ifade edilmiştir. www.ozdogrular.com

Damga vergisinin noterlerce eksik ya da hiç tahsil edilmediği durumlarda noterlerin sorumluluğuna ilişkin düzenlemeler Damga Vergisi Kanunu’nun 24 ve 27. maddelerinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddelerin içeriğine geçmeden önce ilgili maddelerde yer alan ikili bir ayrımdan bahsetmek yararlı olacaktır.

Bunlardan birincisi, noterlerin düzenlemiş oldukları kağıtlara ilişkin olarak eksik ya da hiç damga vergisi tahsil etmedikleri durum; ikincisi ise, noterlerin tasdik ettikleri kağıtlara ilişkin olarak eksik ya da hiç damga vergisi tahsil etmedikleri durumdur. Her iki durumda birbirine çok benzer gözükmesine rağmen, Damga Vergisi Kanunu noterlere farklı sorumluluklar yüklemiştir.

A- NOTERLERCE DÜZENLENEN KÂĞITLARA İLİŞKİN DAMGA VERGİSİ SORUMLULUĞU 

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Damga Vergisi Kanunu ikili bir ayrıma gitmek suretiyle  noterlere farklı sorumluluklar yüklemiştir. Bu sorumluklara geçmeden önce damga vergisine tabi kağıtların “noterce düzenlenmesi” teriminden ne anlaşılması gerektiğini ortaya koymakta yarar vardır. Kağıtların noterce düzenlenmesi teriminden, damga vergisine tabi olan kağıtların mükelleflerinin noter huzurunda iradelerini beyan etmesi, bu irade beyanının noter tarafından kağıda aktarılmasını ve irade beyanının taraflarca ve noterce imzalanmak suretiyle hüküm altına alındığı durumun anlaşılması gerekmektedir.

Damga Vergisi Kanunu’nun 24. Maddesinde:

“Vergiye tabi kağıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları ibraz edenler sorumludur. www.ozdogrular.com

…

Resmi daireler veya noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan ve damga vergisi hiç alınmayan veya noksan alınan kağıtların vergisi mükelleflere, cezası düzenleyenlere aittir.

Vergi ve ceza, vergi için mükelleflere rücu hakkı olmak üzere, kağıtları düzenleyenlerden alınır.” Hükmü yer almaktadır.

Kanun metninden görüleceği üzere noterlerce düzenlenen kağıtlara ilişkin olarak damga vergisinin hiç alınmaması ya da noksan alınması durumunda, hiç alınmayan veya eksik alınan damga vergisi cezası ile birlikte kağıdı düzenleyen noterden tahsil edilmekte, noter söz konusu kağıtlara ilişkin olarak ödemiş olduğu damga vergisini, kağıtların mükelleflerine rücu etme hakkına sahiptir.

B- NOTERLERCE TASDİK EDİLEN KÂĞITLARA İLİŞKİN DAMGA VERGİSİ SORUMLULUĞU

 Damga Vergisi Kanunu’nun noterlere yüklemiş olduğu bir diğer sorumluluk ise, söz konusu kanuna ekli 1 sayılı tabloda yer alan kağıtları tasdik etmeleri durumunda damga vergisinin hiç alınmaması ya da noksan alınması durumunda karşılaşacakları müeyyidelerdir. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 27. Maddesinde:

“Noterler, damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kağıtları vergi ve cezası ödenmedikçe tasdik edemezler veya bunların suretlerini çıkarıp veremezler.

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında VUK nu hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinden işlem yaptıkları her kağıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınır.” Hükmü yer almaktadır. www.ozdogrular.com

Damga Vergisi Kanunu’nun 27. Maddesinden de anlaşılacağı üzere, noterlerin tasdik ettikleri kağıtlara ilişkin olarak damga vergisinin hiç alınmaması ya da noksan alınması durumunda, noterler sadece söz konusu işlemden dolayı kaynaklanan cezadan sorumlu olmaları gerektiği ifade edilmiştir.

Damga Vergisi Kanunu’nda noterlerin sorumluluğu yukarıda bahsettiğimiz üzere düzenleme ve tasdik etme (onama) şeklinde ikili bir ayrıma tutulmuştur. Söz konusu ikili ayrıma bağlı olarak hiç ya da eksik ödenen damga vergisinin tahsili konusunda herhangi bir tereddüt bulunmaz iken, noterlere söz konusu işlemler nedeniyle uygulanması gereken cezalar konusunda çeşitli tereddütler söz konusudur. Bu durumda noterlerin karşı karşıya kalacakları cezalar 213 sayılı VUK’nun 341, 344 ve 355. maddelerinde ifade edilmiştir.

Zira 213 sayılı VUK’ un Vergi Ziyaı başlıklı 341. Maddesinde:

“Vergi ziyaı, mükelleflerin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.” hükmü yer almaktadır. www.ozdogrular.com

Yine aynı kanunu 344. Maddesinde ise:

“341. Maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziya uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.” denilmektedir.

213 sayılı VUK’ nun Özel Usulsüzlük Cezaları ile ilgili olarak 355. Maddesinde ise:

“Damga Vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları, vergi ve cezası tahsil edilmeden tasdik eden veya örneklerini çıkarıp veren noterler adına her kâğıt için tahsil edilmeyen Damga Vergisi üzerinden maktu vergilerde % 50, nispî vergilerde % 10 oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, bu madde kapsamında kesilecek özel usulsüzlük cezaları her bir kâğıt için 1 Yeni Türk Lirasından az olamaz.” hükmü yer almaktadır.

Söz konusu madde hükümlerinin birlikte değerlendirilmesi sonucunda, noterlerce düzenlenen ancak damga vergisi hiç ya da eksik alınan kağıtlarla ilgili olarak, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 24. Maddesi kapsamında söz konusu kağıdı düzenleyen noter adına söz konusu kağıt üzerinden alınması gereken damga vergisinin yanı sıra vergi ziyaı cezası ve özel usulsüzlük cezasının noter adına tarh edilmesi gerekmektedir.

Ancak noterlerce tasdik edilen ancak damga vergisi hiç ya da eksik ödenen kağıtlara ilişkin olarak noterler adına kesilecek ceza konusunda açık bir kanun hükmü bulunmamaktadır. Zira Damga Vergisi Kanunu’nun 27. Maddesinde:

“Noterler, damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kağıtları vergi ve cezası ödenmedikçe tasdik edemezler veya bunların suretlerini çıkarıp veremezler. www.ozdogrular.com

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında VUK nu hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinden işlem yaptıkları her kağıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınır.” hükmü yer almakla birlikte, noterlere 213 sayılı VUK’nun 344. Maddesi kapsamında vergi ziyaı cezası ve 355. Madde kapsamında özel usulsüzlük cezalarının hangisinin ya da hangilerinin uygulanacağı konusunda kanunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak konu ile ilgili olarak yayımlanan 48 seri nolu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde konu ile ilgili tereddütler giderilmiş ve noterlerin damga vergisi kanununu 27. maddesi kapsamında damga vergisine tabi kağıtlarla ilgili damga vergisinin hiç ya da eksik tahsil etmesi durumunda:

“….

Noterlerin yukarıda belirtilen mecburiyete uymamaları halinde, mükelleflerden, bu kağıtlara ait damga vergisi ile cezasının aranmasının yanı sıra noterlerden de,

- Kağıdın mükelleflerinden alınması gereken ceza tutarı kadar bir cezanın, ayrıca

- Vergi Usul Kanunu’nun 355. madde hükmüne istinaden özel usulsüzlük cezasının,

aranması gerekmektedir.” denilmiştir. www.ozdogrular.com

Söz konusu genel tebliğ çerçevesinde noterlerin damga vergisi kanununu 27. maddesi kapsamında damga vergisine tabi kağıtlarla ilgili damga vergisinin hiç ya da eksik tahsil etmesi durumunda, noterler adına hiç ya da eksik tahsil edilen damga vergisi tutarında 213 sayılı VUK’nun 344. Maddesi kapsamında Vergi Ziyaı cezası ve aynı kanunun 355. Maddesi kapsamında özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.

III- SONUÇ

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun uygulanmasında büyük bir öneme sahip olan noterler ile ilgili olarak, gerek noterlerce düzenlenen gerekse noterler tarafından tasdik edilen damga vergisine tabi kağıtlar ile ilgili olarak hiç ya da eksik damga vergisi tahsil edilmesi durumunda noter adına:

• Damga vergisine tabi olan kağıtların noterler tarafından düzenlenmesi durumunda, Vergi ve ceza (vergi ziyaı ve özel usulsüzlük) vergi için mükelleflere rücu hakkı olmak üzere,
• Damga vergisine tabi kağıtların noter tarafından tasdik edilmesi durumunda ise, sadece vergi ziyaı ve özel usulsüzlük cezaları tatbik edilir.

İlhan ÇETİN*

E-Yaklaşım

_______________________
*  Vergi Müfettişi 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.