I- GİRİŞ

Bilindiği üzere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1) 86. maddesinde; işverenlerin bir ay içinde söz konusu Kanun’un 4 ve 5. maddesine tâbi çalıştırdığı sigortalıları ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıları örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek “aylık prim ve hizmet belgesi”  ile en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma bildirmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Söz konusu maddenin uygulaması ile ilgili olarak İşveren uygulama Tebliği yayımlanmıştır(2). www.ozdogrular.com

Bu çalışmamızda yabancı uyruklu çalışanların hangi belge türü ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerektiği açıklanacaktır.

II- 5510 SAYILI KANUN AÇISINDAN YABANCI UYRUKLULARIN SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi hükmü gereği, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar hakkında Kanun’un 4. maddesi birinci fıkrası (a) bendi hükmünün uygulanacağı belirtilmiştir. Yine 5510 sayılı Kanun’un 6. maddesi hükmü gereği, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanların sigortalı sayılmayacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak 5510 sayılı Kanun’da yer alan söz konusu hükme Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde(3) yapılan değişiklikle Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamayan ülke uyruğunda olanlar için üç ay sınırlaması getirilmiştir. www.ozdogrular.com

Söz konusu Yönetmeliğin(4) “Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı 10. maddesinin (d) fıkrasında; “Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacağı” hüküm altına alınmıştır.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde yapılan bu değişiklik sonrası ikili sosyal güvenlik anlaşması olan ülke vatandaşlarının söz konusu sözleşmede belirlenen süre kadar 6. madde kapsamında sigortalı sayılmaması mümkün iken sözleşme olmayan veya sözleşme olmasına rağmen 3 aydan fazla süre öngörmeyen ülke vatandaşları ise 3 aylık sürenin bitimini müteakip sigortalı sayılacak ve İngiltere’de ikamet edenler ile İsviçre vatandaşı olanlardan istekte bulunanlar hariç tüm yabacı uyruklular da 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında sigortalı sayılacak ve 4/a bendine tabi olanlardan aynı zamanda işsizlik sigortası kesilecektir.

III- YABANCI UYRUKLU SİGORTALILARIN BİLDİRİMİNDE 13 NO.LU BELGE TÜRÜ SEÇİMİ İLE YAŞANAN KARMAŞANIN NEDENİ

Bilindiği üzere 5510 sayılı Kanun’un 4/a kapsamında çalışan sigortalılar aylık prim ve hizmet belgesi ile SGK’ya bildirilmektedir. Söz konusu bildirimlerin nasıl yapılacağı SGK tarafından çıkarılan 28.09.2008 tarihli Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile açıklanmış idi. www.ozdogrular.com

Söz konusu Tebliğ’de 25.12.2008 tarihinde yapılan değişiklikle,  5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ikinci fıkrasının (a), (b), (d), (e) ve (f) bentlerinde belirtilenler için 13 no.lu belge türünün seçileceği hüküm altına alınmış idi.  Yani mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanların bu belge türü ile bildirilmeleri 25.12.2008 tarihinden itibaren değiştirilmiştir. Bu durumda olan yabancı çalışanlar için, 1 no.lu Belge türü ile SGK’ya bildirimde bulunulması yani çalışanların işsizlik sigortasına da tabi edilmesi gerekmektedir. 25.12.2008 tarihli değişiklikle 13 no.lu belge türü seçebilecekler 01.09.2012 tarihinde yayımlanan İşveren Uygulama Tebliği’nde de aynen korunmuştur. Dolayısıyla yabacı uyruklu çalışanlar için İngiltere’de ikamet edenler ile İsviçre vatandaşlarından istekte bulunanlar haricinde 13 no.lu belge seçme olanağı bulunmamaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü 03.12.2012 tarihinde yayımladığı 2012-92 sayılı e posta ile söz konusu karmaşaya son vermiş ve 13 no.lu Belge verebilmek için Kuruma başvurma şartı getirmiştir. Bu tarihten sonra işverenlerin 13 no.lu belge türü ile sigortalı bildirebilmeleri için Kuruma başvurmaları ve sisteme tanıtılmaları gerekmektedir. www.ozdogrular.com

IV- YABANCI UYRUKLU SİGORTALILARI DAHA ÖNCE 13 NO.LU BELGE İLE BİLDİREN İŞVERENLER HANGİ MALİYETE KATLANACAK?

Bilindiği üzere işverenler tarafından hatalı olarak verilen aylık prim ve hizmet belgeleri düzeltme amaçlı iptal ve ek belgelerle düzeltilebilmektedir. Söz Konusu durumda olan işverenlerimiz 13 no.lu Belge ile bildirdikleri yabancı uyruklu sigortalıları için kağıt ortamında 13 no.lu iptal APHB ve 1 no.lu ek APHB düzenlemek zorundadır. Söz konusu işverenler iptal ve ek APHB’ler için herhangi bir idari para cezası ödemeyecek olmalarına rağmen ödemeleri gereken işsizlik sigortası primlerini gecikme zammı ve faizi ile birlikte ödeyeceklerdir. Ayrıca söz konusu sigortalılar için %3 oranında borç oluşacağından bu sigortalılar için daha önce yararlandıkları 5 puanlık indirim de ortadan kalkacak, işverenler bir anlamda % 8 oranındaki eksik primle birlikte bu miktara ait gecikme cezası ve gecikme zammı ödemek zorunda kalacaklar. www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumu mevzuatında yaşanan baş döndürücü mevzuat değişiklikleri zaman zaman makalemizde açıklamaya çalıştığımız gibi işverenler açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Ancak Sigorta Primleri Genel Müdürlüğümüzün 2012-92 sayılı e-Postası bu karmaşayı sonlandırmıştır. Kurum’un mevzuat değişikliklerinin daha etkin şekilde işverenlerine duyurmasının bu tür hatalı işlemleri engelleyeceği açıktır. Sonuçları itibarı ile işverenlerimize ilave yükümlülükler getiren düzenlemelerin Kurumumuzca işverenlere tahsis edilen şifre ile girilen ekranlara uyarı olarak düşmesi bu hataları asgari düzeye indirecektir. www.ozdogrular.com

Mustafa BAŞTAŞ*

Yaklaşım

*           SGK, Bağcılar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V., SGK Müfettişi

(1)        16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)        01.09.2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)        12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)        SSİY Değişikliği; 2.3.2011 tarih ve 27862 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.