I- GİRİŞ

         Menkul kıymet vergilemesi, devingen bir alandır. Menkul sermaye iradı; diğer üretim faktörleri (emek, girişimcilik ve doğa) ile bir araya gelmeyen, yalnız başına kalan sermayenin getirisidir. Sermaye, üretim faktörleri içinde akışkanlık hızı en yüksek olandır. Dolayısıyla, bir ülkedeki tüm gelişmelerden çok kolay etkilenir ve aynı kolaylıkla da ülke değiştirebilir. Sermayenin bu yüksek akışkan yapısı nedeniyle, ülkeler sermayeye ve sermaye gelirlerine yönelik düzenleme yaparken diğer ülkelerdeki bu konuda atılan adımları ve gelişmeleri görmezden gelemezler. Bir başka deyişle, ülke finansal yönetimleri, sermayeye yönelik olarak sürekli devinim halindedirler. Bu durum, menkul sermaye iratlarına yönelik olarak vergileme rejiminde sık değişiklikler yapmayı zorunlu kılabilir. Bu da sistemin uygulanmasında algılama zorluğu getirebilir. Ancak, dünyadaki gelişmiş tüm ülkeler, sermaye ve sermaye gelirlerini vergilerken, vergi rejiminin yalın, basit ve anlaşılır olmasına; mükellefe külfetinin az olmasına çok özen gösterirler. Türkiye’de de, menkul kıymet vergilemesinde ağırlıklı olarak kaynaktan kesinti yolu vergileme rejimi olarak benimsenmiştir. Kaynaktan kesinti, bu alanda çok büyük ölçüde nihai vergi rejimidir. Çok az sayıda menkul kıymet geliri için ise, beyan esası vergileme rejimi olarak benimsenmiştir.

         Tüm kamu borçlanma kağıtlarından 2012 yılında sağlanan gelirlerin vergi karşısındaki konumu ile bu gelirler üzerinden 2011 ve 2012 yıllarında hesaplanan vergilerin karşılaştırılması bu yazıda irdelenecektir. www.ozdogrular.com

II- KONUNUN ANALİZİ

A- KONUYA İLİŞKİN TEMEL VERİLER

B- KONUYA İLİŞKİN TEMEL VERİLERİN SÖZEL AÇIKLAMASI

1- Menkul Sermaye İradının Kapsamına Giren Gelirler ve Vergilenmesi

2- İndirim (Enflasyondan Arındırım) Oranı(3) Uygulanarak Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları

• Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresi’nce çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler, indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.
• Beyanname verme sınırı olan 25.000(4) TL’nin hesabında, indirim oranı uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının tutarı, indirim oranı uygulandıktan sonra akalan kısımlar itibariyle dikkate alınacaktır. 2012 yılı için belirlenmiş olan enflasyondan arındırma oranı ya da indirim oranı % 84,4 olarak belirlenmiştir. Oranın % 126,4 olması nedeniyle, indirim oranı uygulanarak beyan tabi kamu kağıtlarından 2012 yılında ne kadar faiz elde edilmiş olursa olsun beyan edilmesi söz konusu olmayacaktır.
• Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.

İndirim oranı; Vergi Usul Kanunu’na göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir.

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 2012 yılı için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranı % 7.80’dir. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı ise % 9,24’tür.

Buna göre, 2011 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı (% 7,80/% 9,24) = % 84,4 olmaktadır(8).

Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen gelirler için indirim oranı uygulanmaz!

3- Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde İstisna Uygulaması (GVK Geçici md. 59)

Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) Geçici 59. maddesi ile getirilen ve 26.07.2001-31.12.2007 arası dönemde uygulanan Hazine borçlanma kağıdı gelirlerine sağlanan istisna uygulaması 31.12.2007 tarihinde sona ermiştir. Bu nedenle, artık Hazine borçlanma kağıtlarında 26.07.2001 öncesi ve sonrasında ihraç edilen Hazine kağıtlarının vergileme anlamında bir farkı kalmamıştır. Şimdi artık, 01.01.2006 öncesi ihraç edilen Hazine kağıtlarının getirileri ile 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Hazine borçlanma kağıdı getirilerinin vergileme rejiminde farklılık söz konusudur. 01.01.2006 öncesi ihraç edilen Hazine borçlanma kağıtlarının getirileri belirli tutarı aştığı takdirde yıllık beyana; 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilenlerin getirileri ise GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında stopaja tabidir.

III- KONUYA İLİŞKİN PEDEGOJİK ÖRNEK ÇÖZÜM

Bu bölümde kamu borçlanma kağıtlarından (Devlet tahvili, Hazine bonosu, Eurobond vb.) 2012 yılında sağlanan faiz gelirlerinin vergi karşısındaki durumu bir örnek çerçevesinde analiz edilecektir. Örnekte kullanılacak faiz geliri TL bazında sabit tutulacaktır. Elde edilen bu sabit faiz gelirinin kağıdın çıkarıldığı (ihraç edildiği) tarihler, kağıdın çıkarıldığı para türü (TL/Döviz/Dövize Endeksli) değiştiğinde vergi yükünün nasıl bir seyir izlediği kolaylıkla değerlendirilebilecektir. Bu vergi seyrini izleyen okurlar, yatırımlarını vergi yüklerini dikkate alarak yönlendirebilecek duruma gelecektir. www.ozdogrular.com

Örnek-1: 01.01.2006 Tarihinden Önce TL Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.2005 tarihinde ihraç edilmiş olan TL Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu TL DT % 0 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz.

Örnek-2: 01.01.2006 Tarihinden Önce Döviz Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.2005 tarihinde ihraç edilmiş olan US$ Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000.- TL (200.000 US$ karşılığı) tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu US$ DT % 0 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz.

• Devlet Tahvili Dövize (US$) endeksli olduğu için.

Örnek-3: 01.01.2006 Tarihinden Sonra TL Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.2007 tarihinde ihraç edilmiş olan TL Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu TL DT % 10 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz.

Söz konusu menkul kıymet geliri, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. maddesi kapsamında vergilenecektir. Yani, söz konusu faiz tutarı olan 300.000 TL üzerinden Eylül EROL’un tam mükellef olması nedeniyle % 10 Gelir Vergisi kesintisi yapılacaktır. Bu kesinti nihai vergi olacaktır. Eylül EROL, bu kazancı üzerinden başkaca bir vergi ödemeyecektir. Eylül EROL’un söz konusu faiz geliri üzerinden ödeyeceği Gelir Vergisi (300.00 x % 10)= 30.000 TL olacaktır. www.ozdogrular.com

Örnek-4: 01.01.2006 Tarihinden Sonra Döviz Cinsinden İhraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.20010 tarihinde ihraç edilmiş olan US$ Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000 TL (200.000 US$ karşılığı) tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu US$ DT % 0 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz.

• Devlet Tahvili Dövize (US$) endeksli olduğu için.

Örnek-5: 01.01.2006 Tarihinden Önce İhraç Edilen EUROBOND Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.2005 tarihinde ihraç edilmiş olan US$ Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000 TL (200.000 US$ karşılığı) tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu US$ DT % 0 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz. www.ozdogrular.com

·                     Devlet Tahvili Dövize (US$) endeksli olduğu için.

Örnek-6: 01.01.2006 Tarihinden Sonra İhraç Edilen EUROBOND Faiz Gelirinin Beyanı

Eylül EROL, 28.03.2010 tarihinde ihraç edilmiş olan US$ Devlet tahvilinden 2012 yılında brüt 300.000 TL (200.000 US$ karşılığı) tutarında faiz geliri elde etmiştir. Eylül EROL’un beyana tabi başka geliri bulunmamaktadır. Söz konusu US$ DT % 0 oranında stopaja tabidir. Eylül EROL’un söz konusu menkul sermaye iradı üzerinden ödeyeceği gelir vergisini bulunuz.

• Devlet Tahvili Dövize (US$) endeksli olduğu için.

Eğer Eylül EROL, tam mükellef değil de, dar mükellef olsaydı ve Türkiye’de 3,4,5 ve 6. örneklerdeki kazançları üzerinden % 0 (sıfır) stopaj nedeniyle hiç gelir vergisi ödemeyecekti.

IV- SONUÇ

Yapılan pedagojik örnek çözümü sonucunda 2011 ve 2012 yıllarında getiri tutarı 300.000 TL (döviz getiriler işlem kuru üzerinden TL’ye çevrildiğinde de 300.000 TL’dir) sabit tutulduğunda yatırım araçlarının ihraç tarihleri ve ihraç edildikleri para türü (TL veya Döviz) değiştiğinde vergi yüklerinin nasıl değiştiği özet olarak aşağıdaki tabloda sunulmaktadır:  www.ozdogrular.com

Yukarıdaki tablo kur farklarının da vergilendirilmediği düşünülerek yatırım portföy yönlendirmesinde ve yönetiminde kullanılabilir. www.ozdogrular.com

Ahmet EROL*

Yaklaşım

*         Doç. Dr., T.C. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve T.C. Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Öğretim Üyesi,  

          CPA, CFE

(^?)     Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup, hiçbir biçimde yazarın görev yaptığı Kurumların, T.C. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve T.C. Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

(1)     2013 yılı gelirlerine uygulanmak üzere GVK 284 Seri No.lu Genel Tebliği ile belirlenen tutar 1.390 TL’dir.

(2)     2013 yılı gelirlerine uygulanmak üzere 2013 yılı Gelir Vergisi Tarifesinin ikinci basamak tutarı 26.000 TL’dir.

(3)     Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı 2011 yılı için % 126,4 olarak belirlenmiştir.

(4)     2013 yılı için de 26.000 TL’dir.

(5)     GVK 284 Seri No.lu Genel Tebliği, 31.12.2011 tarih ve 28514 (4. mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.   

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.