I- GİRİŞ

Aylık prim ve hizmet belgelerinin elektronik ortamda gönderilmesine imkan sağlayan e-Bildirge programlarında, gerek mevzuattan kaynaklanan nedenlerden dolayı, gerekse kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınması amacıyla 01.12.2012 tarihi itibariyle bazı değişikliklere gidilmiştir.

Yapılan değişiklikler sonucunda;      

-         Aylık prim ve hizmet belgelerinde sigortalıların yapmış olduğu işle ilgili meslek kodları alınmaya başlanmış,

-         İşyerinin adres değişikliği nedeniyle başka bir sosyal güvenlik merkezinin görev alanına giren bir adrese nakledilmesi durumunda, teşvikli bildirge gönderilmek istenildiğinde yeni işyeri dosyasının yanı sıra eski işyeri dosyasından kaynaklanan ve ödeme vadesi geçmiş prim ve idari para cezası borçları da sorgulanır hale getirilmiş,

-         Sendikalar hariç olmak üzere, özel nitelikteki işyeri işverenlerince işsizlik sigortasından muaf sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin 13, 30, 33 ve 36 no.lu belge türü seçilerek gönderilebilmesi için, işsizlik sigortasından muaf sigortalı çalıştırıldığının belgelenmesi şartı getirilmiş,

-         Henüz tahakkuk etmemiş veya tahakkuk etmekle birlikte aylık prim ve hizmet belgelerinin gönderileceği tarihte henüz muaccel hale gelmemiş idari para cezası borçlarının, teşvikli bildirge gönderilmesine engel teşkil etmemesi sağlanmıştır.

Bu yazımızda, e-Bildirge programlarında yapılan bu değişikliklere istinaden işverenlerce dikkat edilmesi gereken hususlara yer verilmiştir.

II- SİGORTALILARIN MESLEK KODLARININ GİRİŞİ

Aktif çalışan sayısının on bir milyon olduğu günümüzde, sigortalıların yaklaşık % 45’lik bir bölümünün asgari ücret üzerinden ücret alıyor olarak gösterilmesi, Sosyal Güvenlik Kurumu’nu da prim kaçağının önüne geçilebilmesi amacıyla bazı önlemler almak durumunda bırakmıştır.

Sigortalıların prime esas kazanç tutarlarının gerçek ücretleri üzerinden bildirilmelerinin sağlanması amacıyla ilk aşamada e-Bildirge programlarına “meslek kodu” adı altında yeni bir bölüm ilave edilmiştir.

e-Bildirge programlarında sigortalıların meslek bilgileri alınmak suretiyle, mühendis, doktor, avukat, öğretmen gibi mesleklerde çalışan sigortalılar için gerçeğe aykırı bir kazanç bildiriminde bulunulup bulunulmadığının tespitine imkan sağlanmıştır.

Hal böyle olmakla birlikte, uygulamada aynı ayda farklı görevlerde çalıştırılan sigortalıların meslek kodlarının ne şekilde bildirileceği hususunda tereddütler yaşanabilmektedir.

Örneğin, aşçı olarak işe alınan ve işyerindeki günlük mesaisinin bir kısmında aşçı olarak, bir kısmında ise şoför olarak çalıştırılan bir işçinin iki farklı meslek kodu ile bildirilmesine e-Bildirge programları izin vermemektedir. Bu durumda işçinin yapmış olduğu esas işin dikkate alınması gerektiğinden, yukarıda belirtilen örnekteki işçinin meslek kodunun “5120.10 -Aşçı” olarak girilmesi icap etmektedir.

Yine mevcut meslek kodlarına bakıldığında, bazı sigortalılar için hangi meslek kodunun seçileceği kimi zaman tereddüt konusu olabilmektedir. Örneğin araçla yük taşımacılığı yapan bir sigortalı için ”Meslek Kod Açıklaması” bölümüne şoför olarak girildiğinde, ekrana şoförlükle ilgili 18 ayrı meslek kodu gelmektedir. Bu mesleklerden araçla yük taşımacılığı yapan bir kişi için uygun olan meslek kodu tarandığında ise, 8322.02- Kamyonet Şoförü, 8332.02- Şoför-Yük Taşıma, 8332.03- Tır Şoförü,    8332.05- Tanker Şoförü, 8332.09- Ağır Kamyon Şoförü seçenekleri arasında bir tercih yapılması gerekecektir.

Sigortalıların meslek kodlarının her ay girilmesi gerekmekle birlikte, aynı sigortalının bir ay farklı görevde diğer ay farklı görevlerde çalıştırılması nedeniyle her ay farklı meslek kodları seçilmek suretiyle bildirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Diğer taraftan, sigortalıların meslek bilgileri işe giriş bildirgesinde de alınmakta olup, aylık prim ve hizmet belgesinde seçilen meslek kodunun işe giriş bildirgesinde seçilmiş olan meslek kodu ile aynı olması gibi bir zorunluluk aranmamaktadır.

Ancak 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvik kapsamına giren sigortalıların, bitirmiş olduğu okul veya kurs ile ilgili bir bölümde çalıştırılıyor olarak sisteme tanımlanmış olması durumunda, teşvikten yararlanma süresi buna göre belirlendiğinden, bu sigortalıların farklı bir görevde çalıştırılmaları teşvikten yararlanma süresini değiştirecektir. Bu bakımdan, bahse konu teşvik kapsamına giren ve bitirmiş olduğu okul veya kurs ile ilgili bölümde çalışıyor olarak sisteme tanımlanmış sigortalıların, işe giriş bildirgesinde beyan edilen görevlerde çalıştırılmaları ve aylık prim ve hizmet belgelerinde de işe giriş bildirgesinde beyan edilmiş meslek kodu ile bildirilmeleri icap etmektedir.

Aylık prim ve hizmet belgelerinde sigortalıların meslek bilgilerinin alınmasına ilk defa 2012/Kasım ayına ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinden itibaren başlanılmış olmakla birlikte, sigortalıların meslek kodlarının girişi, ilk etapta isteğe bağlı olarak alınmaya başlanılmıştır.

Meslek kodu girişi henüz zorunlu giriş haline getirilmediğinden, aylık prim ve hizmet belgelerinin, sigortalıların meslek kodları girilmeden onaylanmış olması halinde, çalışanların meslek kodlarının girilmesi amacıyla, daha önce düzenlenmiş bildirgenin iptal edilip yeniden ek nitelikte belge gönderilmesine gerek bulunmamaktadır. Yine sigortalıların meslek kodu ile ilgili olarak meslekler tablosunda yer almayan bir meslek kodunun girilmiş olması durumunda da herhangi bir iptal ve ek bildirge gönderilmesine de gerek bulunmamaktadır.

III- İŞYERİNİN NAKLEDİLMESİ HALİNDE E-BİLDİRGEDE YAPILAN BORÇ SORGULAMALARI

Halen uygulamada olan sigorta prim teşviklerinden yararlanılabilmesi için (4447 sayılı Kanun’un 50. maddesinde öngörülen teşvik hariç) işverenlerin yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borçlarının olup olmadığına bakılmaktadır. Yapılan borç sorgulaması sonucunda, sigorta primi ve işsizlik sigortası primi yönünden ayrı ayrı olmak üzere, borç aslı tutarı 15,00 TL’nin üzerinde olan işyeri işverenlerinin teşvikli bildirge göndermelerine sistem tarafından izin verilmemektedir.

e-Bildirge programları vasıtasıyla yapılan bu sorgulamalar sırasında işyerinin farklı bir sosyal güvenlik merkezinin sınırları içine giren bir adrese nakledilmiş olması halinde, yeni işyerinden dolayı aylık prim ve hizmet belgesi gönderilmek istenildiğinde, daha önce yalnızca yeni işyeri dosyasından kaynaklanan borçlar sorgulanabilmekte idi.

e-Bildirge programlarında yapılan değişiklikler sonucunda, işyerinin nakli halinde yeni işyeri dosyasının yanı sıra eski işyeri dosyasının da borcunun olup olmadığı sorgulanabilir hale getirilmiştir.

Bu bağlamda, işyerinin nakledildiği tarihten sonraki sürelere ilişkin yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcu bulunmamasına rağmen, nakil tarihinden önceki sürelere ilişkin prim ve idari idari para cezası borcu bulunan işverenlerin sigorta prim teşviklerinden yararlanabilmeleri için, söz konusu borçları ödemeleri ya da 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirmeleri gerekmektedir.

Yasal ödeme süresi geçmiş herhangi bir borcu bulunmamasına rağmen sistemden kaynaklanan hatalı kayıtlar nedeniyle, teşvikli bildirge gönderilmesine izin verilmemesi halinde ise işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine müracaat edilerek hatalı kayıtların düzeltilmesi gerekmektedir. İlgi ünite tarafından hatalı kayıtların düzeltilememesi durumunda ise, devir bakiyesi hatalı olan ancak borcu olmayan işyeri giriş ekranı vasıtasıyla tanımlama yapılması icap etmektedir.

IV- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN MUAF SİGORTALI ÇALIŞTIRAN İŞYERLERİ İÇİN TANIMLAMA YAPILMASI

Tüm sigorta kollarına tabi olup işsizlik sigortasından muaf olan sigortalılar;

-         Filli hizmet süresine tabi olmayan bir işte çalıştırılıyor ise 13 no.lu,

-         60 günlük fiili hizmet süresi zammına tabi bir işte çalıştırılıyor ise 30 no.lu,

-         90 günlük fiili hizmet süresi zammına tabi işte çalıştırılıyor ise 33 no.lu,

-         180 günlük fiili hizmet süresi zammına tabi işte çalıştırılıyor ise 36 no.lu

belge türü seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgeleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nca işsizlik sigortasından muaf olan kişiler için düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinde 13, 30, 33 ve 36 no.lu belge türlerinin seçilebilmesi için evvelce herhangi bir başvuru veya belge ibraz edilmesi gibi bir şartı aranmaz iken 01.12.2012 tarihinden itibaren sendikalar hariç olmak üzere özel nitelikteki işyeri işverenleri için, işsizlik sigortasından muaf sigortalı çalıştırıldığının resmi kurum ve kuruluşlardan alınacak bir yazı ile belgelenmesi şartı getirilmiştir.

Bu bağlamda, resmi nitelikte olan işyerleri ile özel nitelikte olmakla birlikte sendika olarak tescil edilmiş işyeri işverenlerinin herhangi bir belge ibraz etmelerine gerek olmaksızın işsizlik sigortasından muaf sigortalılarını, fiili hizmet süresi zammına tabi olup olmadıklarına bakarak 13, 30, 33 ve 36 no.lu belge türlerini seçmek suretiyle düzenlemeleri mümkün bulunmaktadır.

Hal böyle olmakla birlikte uygulamada resmi nitelikteki işyerlerinin 1 mahiyet kodu ile tescil edilmeleri gerekirken 2 mahiyet kodu ile tescil edildikleri, sendikaların şirket türü olarak 13-Sendika seçeneği ile tescil edilmeleri gerekirken farklı tüzel kişilik seçeneği ile tescil edildikleri, haliyle işsizlik sigortasından muaf sigortalılara ilişkin 13, 30, 33 ve 36 no.lu belge türlerini seçemedikleri durumlarla da karşılaşılabilmektedir.

Resmi nitelikte olmasına rağmen özel nitelikteki işyerleri gibi 2 mahiyet kodu ile tescil edilen işyeri işverenleri ile sendika olmasına rağmen şirket tüzel kişiliği 13-Sendika’dan farklı bir tüzel kişilik kodu ile tescil edilmiş işyeri işverenlerinin herhangi bir belge ibraz etmeden işsizlik sigortasından muaf olan sigortalılara ilişkin bahse konu belge türlerini seçebilmeleri için, işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine başvurarak işyeri tescil işlemleri sırasında hatalı verilmiş mahiyet kodlarını veya şirket tüzel kişilik kodlarını düzelttirmeleri icap etmektedir.

Diğer taraftan, işsizlik sigortasından kimlerin muaf olduğu 4447 sayılı Kanun’un 46. maddesinin üçüncü fıkrasında açıklanmış olmakla birlikte, uygulamada yabancı uyruklu sigortalılar ile 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda belirtilen umumî kadınların işsizlik sigortasından muaf olup olmadıkları, muaf olmaları halinde bu sigortalılar için hangi kurum ve kuruluştan belge alınacağı hususunda da tereddütler yaşanabilmektedir.

İşsizlik sigortasından muaf olan sigortalıların açıklandığı 4447 sayılı Kanun’un 46. maddesinin üçüncü fıkrasında, “5510 sayılı Kanun’un; 4. maddesinin …. ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışmayanlar …. bu Kanun kapsamına dahil değildir.” hükmü yer almaktadır.

Kanun’da yer alan bu hüküm doğrultusunda 5510 sayılı Kanun’un dördüncü fıkrasının ikinci fıkrası kapsamında yer alan yabancı uyruklu sigortalılar ile 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda belirtilen umumî kadınların hizmet akdine tabi çalışmaları halinde, haklarında işsizlik sigortası hükümlerinin uygulanması icap etmektedir.

Nitekim yabancı uyruklu sigortalılarla ilgili olarak İşverenler Prim Daire Başkanlığının 2012/95 sayılı e-Posta talimatında, 4447 sayılı Kanun’un 46. maddesinin üçüncü fıkrasında, yabancı uyruklu sigortalıların işsizlik sigortasından muaf oldukları yönünde herhangi bir hükme yer verilmediğinden, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke vatandaşı olsun veya olmasın bir hizmet akdine tabi olarak çalışan yabancı uyruklu sigortalıların, işsizlik sigortası hükümlerine tabi tutulacağı açıklanmıştır.

V- MUACCEL HALE GELMEMİŞ İDARİ PARA CEZALARININ BORÇ SORGULAMASINDA DİKKATE ALINMAMASI

Yasal ödeme süresi sona ermemiş prim ve idari para cezası borçları sigorta prim teşviklerinden yararlanılmasına engel teşkil etmemektedir.

Ancak e-Bildirge programlarında değişiklikler yapılmadan önce, teşvikli bildirge gönderilmesi sırasında yapılan borç sorgulamalarında, idari para cezasının yasal ödeme süresi geçmiş olup olmadığı sistem tarafından kontrol edilemediğinden, işverenler ya idari para cezası borçlarını yasal ödeme süresinin son gününü beklemeden ödemek zorunda kalıyor ya da ödeme süresi geçmemiş idari para cezası borcunun sorgulama sırasında dikkate alınmaması amacıyla işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine müracaat etmek durumunda kalıyorlar idi.

e-Bildirge programlarında yapılan değişiklerle birlikte, işverenlerin mağduriyetine neden olan eksiklik de giderilmiştir.

Dolayısıyla, bundan böyle aylık prim ve hizmet belgelerinin kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlemesi sırasında sistem tarafından yapılan borç sorgulamalarında, bildirgenin düzenlendiği tarih itibariyle yasal ödeme süresi geçmemiş olan idari para cezaları, teşvikli bildirge gönderilmesine engel teşkil etmeyecektir.

VI- SONUÇ

e-Bildirge programlarının, mevzuatta belirtilen kurallar çerçevesinde revize edilmesine ilişkin çalışmalar, yukarıda belirtilen düzenlemelerle sınırlı kalmayıp, teknolojinin sunduğu imkanlar dahilinde hızla devam etmektedir.

Halen, 4857 sayılı Kanun’un 30. maddesinde öngörülen özürlü teşvikinden yararlanan işverenler ile 4447 sayılı Kanun’un 50. maddesinde öngörülen işsizlik ödeneği almakta iken işe alınan sigortalılar için verilen sigorta prim teşviklerinden yararlanan işverenlerin, bu kapsamda bildirdikleri sigortalıların İŞ-KUR verilerinden kontrol edilerek alınmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Dolayısıyla, önümüzdeki günler içinde, gerek özürlü, gerekse işsizlik ödeneği alan sigortalıları çalıştıran işverenlerce yapılacak bildirimler sırasında, 14857/54857/15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalıların kapsama giren bir sigortalı olup olmadığının on-line olarak kontrol edilmesi mümkün olacaktır.www.ozdogrular.com

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım

*Sosyal Güvenlik Kurumu, İşverenler Prim Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.