Bilindiği gibi, Gelir Vergisi Kanunu’nun 37. maddesi hükmü gereğince bir takvim yılı içerisinde birden çok motorlu araç alım satımının yapılması ticari faaliyet olarak değerlendirilmekte ve bu işi sürekli yapanların gelir vergisi kaydı vergi dairesi tarafından resen açılabilmektedir. Bu şekilde, gerçek usulde vergi kaydı açılan mükelleflerin gelir vergisi, KDV, gelir geçici vergi yönünden mükellefiyet kayıtları idare tarafından açılmaktadır. Bu şekilde kaydı açılan mükelleflerin her ay düzenli mükellefiyetlerini yerine getirmeleri zorunludur. Başka bir deyimle, vergi kaydı açılan mükellefler, elektronik beyan yoluyla aylık KDV beyannamelerini internet üzerinden vergi dairesine sunmak zorundadırlar([1]). www.ozdogrular.com

Bir takvim yılı içerisinde birden çok araç alım satımı yapılması halinde, bu durum ticari kazanç yönünden vergi kaydının açılmasını gerektirecektir([2]). Ancak, vergi dairesi tarafından geçmişe yönelik mükellefiyet kaydı açılması dolayısıyla kesilen e-beyan özel usulsüzlük cezaları vergi mahkemeleri tarafından kaldırılmaktadır. Konuyu bir örnekle somutlaştırmak istersek gerçek kişi (A) şahsı 2009 yılında birden çok (örneğin 10 adet) oto alım satımı yapmış olduğunu kabul edelim. Bu durumu vergi dairesinin 2012 yılının aralık ayında tespit ederek, (A) şahsına vergi kaydı açtığını varsayalım. Vergi dairesi (A) şahsına 2009 yılı ocak ayından itibaren 2012 yılının aralık ayına kadar 54 dönem için e-beyan özel usulsüzlük cezası olarak toplam: 30.240,00 TL özel usulsüzlük cezası kesmektedir. Bu ceza 213 sayılı VUK’ un mükerrer 355. maddesinin 1. fıkrasına göre e-beyan özel usulsüzlük cezasıdır. Kesilen cezalara karşı vergi mahkemesinde dava açan mükellef (A)’nın vergi kaydının geriye doğru açılışı her ne kadar 2009 yılı olsa da geriye doğru beyanname vermesinin o tarihlerde olanaksız olması nedeniyle kesilen cezalar, yargı kararına istinaden iptal edilmektedir([3]). www.ozdogrular.com

Mahkemelerin iptal kararlarında gerekçe olarak: “dava konusu olayda 8.12.2009 tarihindeki yoklama tutanağı ile geçmişe yönelik olarak davacı adına mükellefiyet tesis edilmiş ve bu mükellefiyet gereğince elektronik ortamda beyanname verilmediğinden bahisle özel usulsüzlük cezası kesilmişse de, henüz mükellef olmadığı dönemde beyanname vermesi mümkün olmadığından ve davacının “işe başlamanın zamanında bildirilmemesi” fiili ancak usulsüzlük cezasını gerektirdiğinden, kesilen dava konusu özel usulsüzlük cezalarında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” şeklinde karara bağlanmaktadır.

Diğer taraftan, gayrimenkullerin alım satım ve inşa işleri ile sürekli olarak uğraşılması ticari kazanç sayılmaktadır([4]). Öte yandan, kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım – satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerden elde ettikleri gelirlerle ticari kazanç olarak kabul olunmaktadır([5]).

Sürekli olarak (yılda birden fazla taşıt alıp satmak ticari faaliyet olarak kabul edilmektedir) taşıt alım satımı yapmak ticari faaliyettir. Bu faaliyetin de vergi dairesine mükellef kaydı yapılarak beyan edilmesi gerekmektedir. Burada bir yıl içerisinde birden çok araç alım satımı yapılması faaliyetin sürekli olarak yapılmış olduğu varsayılmaktadır. Böyle bir durumda olan kimse için hem gelir vergisi, KDV, muhtasar ve geçici vergiler yönünden vergi kayıtlarının açılması zorunludur. Bunun yanı sıra böyle bir durumda mükellef olan kişinin defter tasdik ettirmesi kazancını işletme veya bilanço esasına göre tespit etmesi gerekir. Ayrıca, bu mükellef, noterden veya anlaşmalı matbaadan fatura bastırılması gerekmektedir([6]). www.ozdogrular.com

Son zamanlarda vergi daireleri kendilerine trafikten gelen bilgiler doğrultusunda bir yıl içerisinde sık sık araç alım satımı yapanlara gerçek usulde gelir vergisi kaydı açarak kendilerinden e-beyan yoluyla yıllık beyanname, KDV, geçici vergi ve muhtasar beyanname vermelerini istemektedir. Böyle bir durum karşısında mükellefin araç satışları ile ilgili banka hesap bilgilerinin irdelenmesi alış satış kazancının saptanması yönünden banka kayıtları da önem taşımaktadır. Buradan hareketle araçların alış bedellerinin bilinmesi ve yapılan giderlerin alış bedeline eklenmesi ve sonuçta satış bedeli ile bu tutarların mukayese edilmesi zorunludur. Örneğin, 10.000 TL’ye alınan bir araç daha sonra 17.000 TL’ye satılması halinde ve alışla da ilgili 2.500 TL gider katlanması halinde bu aracın net satış bedeli: 17.000-12.500 = 4.500 TL safi kazanç bulunmaktadır([7]).

Geçmiş yıllarda yıl içerisinde birden fazla araç alım satımı yapanların durumlarını gözden geçirmeleri ve sattıkları araç bedellerinin satış bedeli ile alış bedeli arasındaki farkı bulmaları ve buna göre beyanlarını yapmaları zorunludur. Bazı durumlarda satış bedelinin bilinmemesi veya bulunmaması halinde aracın emsal satış bedeli veya kasko değeri ölçü olarak dikkate alınabilir. Bu gibi durumlarda taşıtın alış bedeli ile bu bedel üzerine yapılan masrafların da dikkate alınması zorunludur. Geçmişe yönelik vergi daireleri tarafından yapılan inceleme ve araştırmalarda satışa konu araçlarla ilgili bedellerin takibi önem taşımaktadır. Trafik idareleri tarafından vergi dairelerine yollanan listelere göre TC kimlik numaraları dikkate alınarak satıcıların vergiye ilişikleri denetlenmektedir. Vergi dairesinde hiç kaydı olmadığı halde sürekli olarak araç satanların son günlerde vergi dairesine beyana davet edildiği rastlanılmaktadır. Aynı durum gayrimenkul alım ve satımlarında da benzeri işlem yapıldığı görülmektedir([8]). www.ozdogrular.com

Sürekli olarak araç satımı ölçüsü hakkında bir kişinin bir takvim yılı içerisinde birden fazla araç alıp satması halinde bu durum mutat meslek olarak ifa edildiği kabul olunmaktadır. Bir kişinin bir kez araç alıp satması halinde bu işlem süreklilik arz etmediğinden dolayı mutat meslek olarak yapıldığı iddia edilemez([9]).

Vergi daireleri tarafından bugün yapılan tespite istinaden geçmişe yönelik açılacak vergi kayıtlarında e-beyan yoluyla özel usulsüzlük cezası kesilmesi yargı tarafından iptal edilmektedir. Özellikle, 01.08.2009 tarihinden önceki dönemler için Ba-Bs Formları hakkında kesilen özel usulsüzlük cezaları da mahkemeler tarafından iptal edilmektedir.

Mustafa ALPASLAN*
Eda KAYA**

E-Yaklaşım

(*) Dr., SMMM

(**)Ştj. SMMM

([1]) Bir yıl içerisinde birden çok araç alım satımı işlemleri ticari niteliği kazanacağından dolayı bu işlemler mutat meslek olarak yapıldığı varsayılır ve gerçek usulde vergi kaydı açılmaktadır. Gerçekusulde mükellef olan bir kimse böyle bir araç satım işlemlerine aracılık etmesi durumunda “birnevi galericilik” gibi ticari faaliyet yapılmış olduğu kabul olunmaktadır.

([2]) GVK md. 37

([3]) Bkz. Konya Vergi Mahkemesinin, 17.05.2012 gün ve E:2012/301-K:2012/652 sayılı kararları. Konuyla ilgiliayrıca benzeri bir olayda Konya Bölge İdare Mahkemesi tarafından15.05.2012 gün ve E:2012/1048 K:2012/903 sayılı kararları bulunmaktadır.

([4])GVK md.38. Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinde gayrimenkul alım satımı hakkında Bakanlıkayrıntılı bilgiler içeren bir rehber düzenlemiştir. Bkz. www.gib.gov.tr.

([5])GVK GT 103, 104.

([6])VUK md. 230.

([7])Aracın satılması esnasında yapılan bütün giderler ve ödemeler noter, komisyon, vergi,resim, harç vs. ayni vergiler aracın satın alma bedeline eklenerek maliyet belirlenir.

([8])Ayrıntılı açıklamalar için bkz. Recep SELİMOĞLU, İnşaat Muhasebesi ve Vergi, Hipotez Yayınları, s.6-8.

([9])GVK md.82.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.