I- GİRİŞ

Vergi hukukuna ilişkin son günlerde medyada yazılanlara baktığımızda, sanki geçmiş yıllarda bize sunulan kurumsal öğretinin farklılaşmakta olduğu izlenimi ediniyoruz.

İvazsız intikaller, diğer bir ifadeyle, karşılığında herhangi bir bedel ödenmeksizin varlıkların el değiştirmesi vergi dışında tutulan bir olgu olmamakla birlikte, Hazine açısından gelir katkısı çok düşüktür. www.ozdogrular.com

Örneğin, geçen iki yılın 2010 ve 2011 döneminin genel bütçe vergi gelirlerine ilişkin istatistik rakamlarına göz attığımızda;

2010’da tahsil edilen, 235.714.637 TL vergi geliri toplamı içinde, 0,08’lik oranına denk gelen 229.091 TL’lik kısmı, 2011’de tahsil edilen 284.490.017 TL vergi geliri toplamı içinde, 0,09’luk tutarına eşit 260.652 TL’lik kısmı, intikal eden özel ve ticari varlık dahil, tüm ivazsız kazanımlardan doğan vergilendirme gelirine aittir.

Malların bu tür el değiştirmesi hali, varlığı elde eden kişi açısından gelir sayılmamakta, Gelir Vergisi Kanunu kapsamı dışında tutulmakta ve ödeme üç yıla dağıtılmaktadır. 

Esasında yıllar öncesinde var olan bir vergi yasasının hükümlerinin etkin biçimde uygulanmasıyla, belirtilenden daha fazla vergi geliri sağlanmasının mümkün olduğunu düşünmekteyiz. www.ozdogrular.com

Çünkü, bu günkü olanaklar, ivazsız intikale konu menkul ve gayrimenkul malları takibe fırsat vermektedir. Nitekim, gerekli bilgiler finansal kurumların kayıtlarından ve tapu işlemlerinden ya da diğer kurumlardan rahatlıkla elde edilebilir durumdadır.

II- İVAZSIZ İNTİKALLERİN ŞİMDİKİ VERGİLEME DURUMU

A- VERGİLENDİRME KOŞULU VE KAVRAMLAR

Vergi hukukumuzda 1959 yılından bugüne varlığını sürdüren 7338 sayılı düzenleme, “Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu” adını taşımakta olup, özetle iki ana unsur çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde bulunan (gerçek ve tüzel kişi) şahıslara ait mallarla, Türkiye’de bulunan malların;

- Veraset tarikiyle (miras, vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı tasarruflar kastedilmektedir) veya

- Herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda (hibe yoluyla veya bir başka şekilde gerçekleşen ve karşılık ödenmeyen mal edinimleri) bir şahıstan diğer şahsa intikalini vergiye tabi tutmaktadır.

Türk uyruğundaki kişinin, yabancı memleketlerde aynı yollardan mal kazanımları da vergilendirme kapsamındadır. Fakat, bu kişinin Türkiye hudutları dışında bulunan mallarının, ülkemizde ikametgahı olmayan yabancı şahsa intikali bu verginin haricinde kalmaktadır.

Mal tabiri, mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle, mameleke girebilen sair bütün hakları ve alacakları ifade etmektedir.

B- İSTİSNA UYGULAMASI

Veraset yoluyla menkul ve gayrimenkul mal intikalinde, evlatlıklar dahil füruğ (çocuklar) ve eşten her birine isabet eden miras hissesinin, 2013 yılı için 140.774 TL’si vergiden müstesnadır.

İvazsız suretle vaki intikallerin ise, 2013 yılında 3.244 TL’si vergiye tabi değildir.

C- DEĞERLEME GÜNÜ VE İNDİRİLEBİLECEK BORÇLAR VE MASRAFLAR

Mirasın açıldığı gün itibariyle ya da diğer suretle gerçekleşen intikallerde malların hukuken iktisap edildiği gün baz alınarak değerleme yapılır. www.ozdogrular.com

Edinilen malların değerlerinden;

- Murisin, sağlıklı belgelere dayalı borçları ile vergi borçları indirilerek,

- Diğer tür mal edinmelerinde ise, malın aynına ait borçlarla, vergi borçları (hibe edenin borçları üzerine almış olduğu veya taahhüt ettiği haller hariç) düşülür.

D- ÖDEME SÜRESİ

Tahakkuk eden vergi, üç yılı yayılı şekilde ve her yılda iki eşit taksitte olmak üzere ödenir.

E- VERGİ ORANLARI

Vergi matrahı ve oranları, veraset yoluyla intikalde; ilk 190.000 TL için % 1, sonra gelen 430.000 TL için % 3, sonra gelen 990.000 TL için % 5 ve 1.800.00 TL için % 7 olmak üzere artan oranlı olup, matrahın 3.360.000 TL’yi aşması halinde % 10 üzerinden vergi alınmaktadır.

İvazsız intikallerde ise, aynı matrahlar üzerinden % 10, % 15, % 20, % 25 ve nihayet % 30 oranında vergi doğmaktadır.

Yalnız, Yasa da önemli bir ayrıntı yer almaktadır.

Düzenlemeye göre; Bir şahsa ana, baba, eş ve çocuklarından ivazsız mal intikali halinde, belirtilen oranların yarısı uygulanarak vergi hesaplanmak gereklidir.

III- BAZI İVAZSIZ İNTİKALLER KAYNAK SORGULAMASINA YOL AÇAR MI?

Malların, veraset olayı dışında diğer hukuki şekillerde ivazsız el değiştirmeye konu edilmesi, hibe eden kişi nezdinde mali veya cezai nitelikli araştırma yapma yetkisi doğurabilir mi?

Özellikle yüksek değerli taşınır veya taşınmaz varlıkların bağış yoluyla bir başka kişiye mülkiyetinin devredilmesi ya da zilyetliğin değişmesiyle aktarılması, devreden hakkında değerlendirme yapılmasını zorunlu kılabilir.

Çünkü, yasa dışı faaliyetlerden sağlanan gelirlerin yanı sıra, vergi kaçırmak suretiyle gerçek gelirini gizlemek fiillerinin sıkça işlendiği günümüzde, fail konumunda bulunan suçluların eriştiği zenginliği kolayca harcaması, varlıklarının bir kısmını uzak ya da yakın birileriyle paylaşması kaynak sorgulamasına kapı aralamaktadır. Bu düşünce bizi, vergilendirme işleminin ötesine, suç gelirleri ile kara para kavramının doğurduğu hukuki sorumluluklara götürmektedir. www.ozdogrular.com

Bu noktada, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında 5549 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda vergi müfettişleri ile diğer denetim birimlerine sorumluluk yüklendiğini belirtmeliyiz.

Anılan Yasa’nın 2. maddesinin (d) bendinde “yükümlü” sayılan ve başta bankacılık, sermaye piyasaları, ödünç para işlemleri dahil birçok ticari faaliyetlerle uğraşan kurum ve kuruluşun, aynı Yasa’nın 3. maddesi gereğince; işlem yapanlar ile nam ve hesabına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorunda olduklarını hükme bağlamaktadır.

Ayrıca, 4. maddede yer alan “şüpheli işlem bildirimi” kavramı doğrultusunda; yükümlüler, işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine ve yasa dışı amaçlarda kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususu Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na iletmek mecburiyetindedirler. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Vergi hukukumuz açısından, inceleme aşamasında kişilerin edindiği malvarlığının kaynağını tespit etmeye dönük araştırma yapma olanağı, ilke itibariyle bulunmamaktaysa da, bazı ivazsız intikallerin vergilendirilmesi aşamasında bu ihtiyacın doğması olasılığı yüksektir.

Vergi Usul Kanunu’nun 9. maddesinin ikinci bendinde yer alan (Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edilmiş bulunması mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu ortadan kaldırmaz) hükmü diğer hukuki düzenlemelerle birlikte dikkate alındığında, suç gelirlerinin tespiti ve kara paranın aklanmasına ilişkin incelemelerin, varlık oluşumu yönünden ve özellikle de, buradan gerçekleştirilecek ivazsız intikallerin kaynağının araştırılmasını ve “sorgulamayı” gerektirdiği kuşkusuzdur.

Yakup TOKAT*

Yaklaşım

*Vergi Başmüfettişi (E. Baş Hesap Uzmanı)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.