I- GİRİŞ

Adalet Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de 31.12.2012 tarihi itibariyle 31.707 tutuklu ve 104.313 hükümlü bulunmaktadır(1). Yine Adalet Bakanlığı’nın yapmış olduğu bir çalışmaya göre 31.707 tutuklu içinde 1 yıla kadar tutuklu bulunanların oranı % 74.80, 1-3 yıl arasında tutuklu bulunanların oranı % 21.48, 3 yıl ve üzeri tutuklu bulunanların oranı ise % 3.71’dir(2). Ülkemizde uzun tutukluluk süreleri tartışmalı bir konu olmakla birlikte yürürlüğe giren yargı paketleri sayesinde çok sayıda kişi tahliye olmaktadır. Bu makalede tutuklu veya hükümlü bulunan kişilerin, tutukluluk veya hükümlülük dönemlerindeki sigortalılık durumları ve borçlanma hakları ele alınmıştır. www.ozdogrular.com

II - TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu öncesinde 01.01.2004 yılında yürürlüğe giren ve mülga 506 sayılı Kanun’da değişiklik öngören 4958 sayılı Kanun’a kadar ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan tutuklu ve hükümlüler sigortalı sayılmamışlardır. 4958 sayılı Kanun ile birlikte tutuklu ve hükümlüler ile ilgili mülga 506 sayılı Kanun kapsamında iş kazası, meslek hastalığı, analık ve hastalık sigortası primleri uygulanmıştır.

5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (a) bendine göre ise hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanmakta ve bu kişiler aynı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında(eski adıyla SSK statüsünde) sigortalı sayılmaktadırlar. Görüldüğü üzere gerek mülga 506 sayılı Kanun’da gerekse 5510 sayılı Kanun’da tutuklu ve hükümlüler hakkında kısa vadeli sigorta kolları (hastalık sigortası hariç) uygulanmaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 12. maddesine göre; ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların işvereni, Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu, işveren vekilleri ise Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu’nun sorumlu müdür ve amirleridir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir husus vardır. Ceza infaz kurumları ve tutukevleri bünyesi dışında savcılık izni ile hizmet akdi ile dışarıda çalışanlar için hem kısa hem de uzun vadeli sigorta kolları olmak üzere işverenleri tarafından tüm sigorta kollarına tabi prim ödenecektir. www.ozdogrular.com

Tutuklu ve hükümlüler istedikleri takdirde 5510 sayılı Kanun’un 50. maddesine göre isteğe bağlıya müracaat ederek uzun vadeli sigorta kollarına (malûllük, yaşlılık, ölüm primleri) tabi prim ödeyebilirler. Böylece emeklilik açısından haklarında bir kayıp olmamaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 60. maddesine göre ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde bulunan hükümlü ve tutuklular genel sağlık sigortalısı ve genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayılmazlar. Bu kişilerin sağlık giderleri Adalet Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Ancak tutuklu ve hükümlüler cezaevindeyken isteğe bağlı sigortalı olduklarında aileleri kendileri üzerinden sağlık yardımı alabilmektedir.

Tutuklu ve hükümlülerin sigortalılıklarına esas vergi, oda, sicil vb. kayıtları cezaevindeyken de devam ettiğinden dolayı 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki (eski adıyla Bağ-Kur statüsünde) sigortalılıkları da devam etmektedir.

III- TUTUKLU VE HÜKÜMLÜLERİN BORÇLANMA HAKLARI

5510 sayılı Kanun’un 41. maddesi sigortalıların borçlanabileceği süreleri belirtmektedir. Bu maddeye göre“sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreler” borçlanılabilmektedir. Burada iki husus çok önemlidir. Birincisi, kişinin sigortalı iken tutuklanması ve gözaltına alınması gerekmektedir. İkincisi ise, bu kişilerin beraat etmeleri gerekmektedir. Yargılama sonucunda ceza alıp hüküm giyen kişilerin borçlanma hakkı bulunmamaktadır.

Tutuklu ve hükümlülerin kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihindeki prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden hesaplanacak borçlanma tutarını borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlanma hakkından faydalanabilirler ve tutuklu kaldıkları süreleri sigortalılıklarına saydırabilirler.

Örnek: Sigortalı iken 01.07.2012-31.12.2012 tarihleri arasında 6 ay tutuklanan ve beraat eden ve 17.01.2013 tarihinde SGK’ya müracaat eden Bay (A)’nın borçlanma yapması halinde ödeyeceği toplam asgari borçlanma tutarı (180 gün x 10,44 TL) = 1.879,20 TL’dir. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Yürürlüğe giren yargı paketleri ile binlerce kişi tahliye olmaktadır. Bu kişilerden ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanmakta ve bu kişiler aynı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (eski adıyla SSK statüsünde) sigortalı sayılmaktadırlar. Ayrıca adlarına kısa vadeli prim ödenen tutuklu ve hükümlüler isteğe bağlıya müracaat ederek uzun vadeli sigorta kollarına (malûllük, yaşlılık, ölüm primleri) tabi prim ödeyebilirler. Ayrıca 5510 sayılı Kanun, sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan beraat edenlere borçlanma hakkı vermektedir. Borçlanma yaparak bu kişiler tutuklu veya gözaltında kaldığı süreleri hizmetlerine saydırabilirler.

Müslim DEMİR*

Yaklaşım

*           SGK, Şehzadeler Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V., Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)        http://www.cte.adalet.gov.tr/, (Erişim:04.02.2013).

(2)        http://www.ntvmsnbc.com/id/25411582/#storyContinued, (Erişim:04.02.2013)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.