I- GİRİŞ

Ülkelerin sanayileşmesine paralel bir biçimde, işçilerin sağlık ve güvenlik içinde çalışmalarının sağlanması çözümü gereken en önemli sorunlardan biri olarak ortaya çıkmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleri incelendiğinde ülkemizde yıllardan beri iş kazalarında anlamlı bir azalma olmadığı görülmektedir. Bunun gibi dünya istatistiklerinde de ülkemizin ne yazık ki listelerin ön sıralarında yer aldığı gözlenmektedir. Tüm toplumumuzu üzen yüksek sayıda ölümlü maden kazaları ile sıklık oranı çok yüksek ölümlü tersane kazaları meydana gelmekte, Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerine göre iş kazalarında her gün ortalama üç veya dört kişi yaşamını yitirmekte, altı ya da yedi kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir. www.ozdogrular.com

İş kazalarının meydana gelmemesi için devletin, işverenlerin ve işçilerin üzerine düşen bir takım yükümlülükler bulunmaktadır. Biz bu yazıda sağlık raporu olmadan çalışan işçilerin iş kazası veya meslek hastalığına yakalanması halinde işverenlerin karşılaşacağı yaptırımların neler olduğunu genel olarak açıklamaya çalışacağız. www.ozdogrular.com

II- İŞE BAŞLATMADAN ÖNCE SAĞLIK RAPORU ALINMASI GEREKEN İŞLER

İş kazaları ile meslek hastalıklarının işçi ve işveren ile ülke ekonomisi için oluşturmuş olduğu olumsuzları gören yasa koyucu 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu(1)’nu aşamalı olarak yürürlüğe koymuştur. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemiştir. Bahse konu Yasa’nın “Sağlık Gözetimi” başlıklı 15. maddesinde “Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.” hükmünü içermektedir. Buna göre işyeri tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işletmeler çalıştıracakları işçiler için işe başlamadan önce sağlık raporu almaları ve/veya aldırmaları gerekmektedir. İşyerinin hangi sınıfta olduğunun tespiti için İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği yayımlanmıştır(2). İşverenler bu tebliğe bakarak faaliyet gösterdikleri iş koluna uygun tehlike sınıflarını görebilmektedirler. Hemen ekleyelim ki 6331 sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. www.ozdogrular.com

III- SAĞLIK RAPORU ALINMADAN İŞÇİ ÇALIŞTIRILMASININ İŞVERENE MALİYETİ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (SSGSS) Kanunu’nun 76. maddesinin 3. fıkrasında; “İlgili kanunları gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbî yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere, bu nedenle Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. Sağlık kurulu raporu ile belli bir işte çalışamayacağı belgelenen 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki kişiler bu işte çalıştırılamaz. Bu kişileri  çalıştıran işverenler, genel sağlık  sigortalısının aynı hastalık sebebiyle Kurumca yapılan masraflarını ödemekle yükümlüdür. Tedavinin sona erdiğine ve çalışılabilir durumda olduğuna dair Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları ise kendisinden alınır.” hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm doğrultusunda;

a) Sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya

b) Alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbî yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere SGK tarafından yapılan giderler rücu edilecek olup uygulamada aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir. www.ozdogrular.com

A- SAĞLIK RAPORSUZ ÇALIŞTIRILMA

Genel sağlık sigortalısının ilgili mevzuat gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın çalıştırılması durumunda SGK tarafından yapılan giderler işverene rücu edilecektir.

Gerekmesine rağmen rapor alınmaksızın veya rapor olmasına rağmen bu rapora aykırı olarak çalıştırılma hallerinde rücu işlemine konu olabilecek bir giderden söz edilebilmesi için, bu aykırı davranışlar sonucunda bir giderin oluşması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, aykırı davranış ile SGK tarafından karşılanan sağlık giderleri arasında illiyet bağı bulunmalıdır. Bu maddenin uygulanmasında öncelikle, 4857 sayılı İş Kanunu ile diğer ilgili kanunlar, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği, Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik, Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik, Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik ile sair tüzük ve yönetmelik hükümleri de göz önünde bulundurulmalıdır. www.ozdogrular.com

B- SAĞLIK RAPORUNA AYKIRI ÇALIŞMA

Sağlık Kurullarınca belli bir hastalığı nedeniyle bazı işlerde çalışamayacağına ilişkin rapor düzenlendiği halde buna aykırı olarak bu kişilerin çalıştırılması halinde aynı hastalık nedeniyle,  SGK tarafından yapılan giderler işverene rücu edilecektir. Tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir durumda olduğuna dair, SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka bir işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle SGK tarafından yapılan giderleri ise, genel sağlık sigortalısının kendisinden tahsil edilecektir. Sağlık kurullarınca düzenlenen rapora aykırı olarak çalıştırılan sigortalılar ile devam eden tedavisi sonrası çalışabilir raporu almaksızın başka bir işte çalışma sonrasında yürütülecek rücu işlemlerinde anılan raporlarda belirtilen aynı hastalığı nedeniyle SGK tarafından karşılanan giderlerin bulunması gerekmektedir. Söz konusu hastalık tarif edilen çalışma hallerinde gerçekleşmiş olsa dahi, raporlarda belirtilen hastalığın haricinde diğer hastalıklar için yapılacak giderler rücu işlemine konu edilmeyecektir.

Öte yandan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca 15. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen “işe girişlerinde, iş değişikliklerinde, İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde, İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla” ile “Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.” yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alınmayan her çalışan için 1.000,00 TL idari para cezası uygulanacaktır. www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile uzun zamandır tüzük ve sonra yönetmeliklerle idare edilmeye çalışılan bir durumdan çıkılmış ve iş sağlığı ve güvenliği gibi hayati öneme sahip bir konu yasal düzenlemeye kavuşturulmuştur. Yapılan yasal düzenleme neticesinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alıp da sağlık raporu alınmayan her çalışan için 1.000,00 TL idari para cezası uygulanacaktır. Hangi işyerlerinin tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer aldığı çıkarılan tebliğ ile açıklığa kavuşturulmuştur. Öte yandan 5510 sayılı Kanun’un 76. maddesine göre sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbî yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere SGK tarafından yapılan giderler rücu edilecektir. Rücu edilecek tutarlar çoğu zaman binlerce TL’lik tutarlar olduğu göz önüne alındığında işverenlerin bu konuya hassasiyet göstermesi gerektiği açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Umut TOPCU*

Yaklaşım

*           Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi, Başakşehir Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü

(1)        30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

(2)        26.12.2012 tarih ve 28509 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.