I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ölüm aylığını hak etme koşullarını yeniden düzenlemiştir. Buna göre ölen sigortalının en az 5 yıldan beri sigortalılığı ve beş yıllık sigortalılık süresi içinde en az 900 gün prim ödemiş olması şartıyla hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmaktadır. Ancak uygulamada hak sahiplerinin kimler olduğu ile bu kişilere ne kadar aylık bağlanacağı konusunda çoğu zaman kafa karışıklıkları yaşandığı görülmektedir.  www.ozdogrular.com

Yazımızda ölüm aylığından yararlanacak olan hak sahiplerinin kimler olduğu ile hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylığının yine bu hak sahipleri arasında nasıl paylaştırılacağı açıklanacaktır.

II- ÖLÜM AYLIĞINA HAK KAZANMADA HAK SAHİBİ KAVRAMI

5510 sayılı Kanun’un 3. maddesinin (7) numaralı bendinde hak sahibi kavramı; “sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası” olarak tanımlanmıştır. www.ozdogrular.com

Ölüm aylığı bağlanması, 5510 sayılı Kanundan kaynaklanan bir hakkın kullanılması sonucu meydana gelen ve Kanunda belirlenen koşulları taşıyan kimselere tanınan bir haktır. Bu nedenle, ölen bir kimsenin alacaklarına ve borçlarına halefiyette, yasal mirasçıların sorumluluğu Türk Medeni Kanunu (TMK)’nda yer alan hükümlere tabi olup, 5510 sayılı Kanunla herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır. TMK’nın ilgili hükümlerine göre mirası reddetme ve miras hakkından düşürülme hak sahibi olma niteliğini ortadan kaldırmaz.

III- ÖLÜM AYLIĞININ HAK SAHİPLERİNE PAYLAŞTIRILMA ESASLARI

Ölüm aylığından yararlanan eş, çocuk, ana ve babaların aylıktaki hisseleri farklılıklar gösterir (5510 SK. M 34). Eş ve çocuklara bağlanan aylıklar toplamı, sigortalının aylığına aşarsa bunların aylıkları hisseleriyle orantılı olarak indirilir. www.ozdogrular.com

A- EŞE BAĞLANACAK AYLIĞIN ORANI

Sigortalının dul eşine % 50’si;  aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise Kanun’un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75’i oranında aylık bağlanır. www.ozdogrular.com

Gelir alan çocuğunun bulunması veya çalışması nedeniyle  % 50 oranında ölüm aylığı bağlanan eşlerin, ileride çocukların hak sahibi durumundan çıkması veya kendi sigortalılıklarının sona ermesi halinde aylık oranları, çocukların aylıklarının kesildiği veya kendi sigortalılığının sona erdiği tarihi izleyen ay başından itibaren  % 75’e yükseltilir.

Örnek 1:

Eş: Malullük aylığı alıyor

Hissesi: (%50) = 2/4

Örnek 2:

Eş:  Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme kurslarına katılmakta ve hakkında Kanunun 5. maddesinin (e) bendi  kapsamında  iş kazası ve meslek hastalığı  sigortasından prim ödenmektedir.

Hissesi: (%75) = 3/4

Örnek 3:

Eş: İsteğe bağlı sigortaya prim ödüyor.

Hissesi: (%75) = ¾

Örnek 4:

Eş: Çalışmıyor ve kendi sigortalığından dolayı gelir ve aylık almıyor

Hissesi:  (%75) = 3/4

Örnek 5:

Eş: Kamu görevlisi olarak 4 ( c) kapsamında çalışmaktadır.

Hissesi: (%50) = 2/4

B- ÇOCUKLARA BAĞLANAN AYLIKLARIN ORANI

Ölen sigortalının hak sahibi durumundaki çocuklarına (erkek, kız ve malul çocuklar) bağlanan ölüm aylığının oranı, her çocuk için % 25’tir. Ancak çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her biri için ölüm aylığı oranı  % 50’dir[1].

Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklarda yukarıda belirtilen oranlara göre ölüm aylığından yararlanırlar. www.ozdogrular.com

Örnek 1: Hak sahibi durumunda çalışmayan eşin ve 2 öz çocuğun bulunması durumunda;

Eşe  (%50)                 :2/4

1. Çocuğa (%25)       :1/4

2. Çocuğa (%25)       :1/4 oranında aylık bağlanır.

Örnek 2:  Hak sahibi durumunda çalışan eşin ve 2 öz çocuğun bulunması durumunda;

Eşe  (%50)                 :2/4

1. Çocuğa (%25)       :1/4

1. Çocuğa (%25)       :1/4 oranında aylık bağlanır

Örnek 3: Hak sahibi durumunda anasız ve babasız 2 çocuğun bulunması durumunda;

1. Çocuğa (%50)       :2/4

2. Çocuğa (%50)       :2/4 oranında aylık bağlanır.

Örnek 4: Hak sahibi durumunda çalışan eşin ve 1 üvey çocuğun bulunması durumunda;

Eşe  (%50)                 :2/4

Çocuğa (%50)           :2/4 oranında aylık bağlanır.

C-  ANA VE BABAYA BAĞLANAN AYLIKLARIN ORANI

Sigortalının ölüm tarihinde veya sonradan eşine ve çocuklarına bağlanması gereken aylıkların toplamı hesaplanan ölüm aylığından;

- Aşağıda olursa, artan bölümü, ölüm aylığına hak kazanan ana ve babasına eşit paylar halinde ödenir. Ancak, ana ve babanın her birinin hissesi ölüm aylığının % 25’ini geçemez. Bu nedenle, ana ve babanın her ikisine de aylık bağlandığında % 25 oranı ikiye bölünerek aylıktaki hisseleri % 12,5’şer şeklinde belirlenir. www.ozdogrular.com

- Düşük değilse ana ve babaya aylık bağlanmaz. Sonradan eş ve çocukların aylıkları kesilerek bunlara bağlanabilecek aylıklar toplamı sigortalı aylığının altında kalırsa ana ve babaya tekrar aylık bağlanır.

Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde artan hisseye bakılmaksızın aylık bağlanır. www.ozdogrular.com

Örnek 1: Sadece ana ve babanın birlikte hak sahibi olması durumunda;

Ana (% 25)             :1/4

Baba (% 25)          :1/4 oranında aylık bağlanır.

Örnek 2: Hak sahibi olarak çalışmayan eşin, 1 öz çocuğun, ana ve babasının bulunması durumunda;

Eşe  (%50)            :4/8

Çocuğa (%25)      :2/8

Ana (%12,5)          :1/8

Baba (%12,5)        :1/8 oranında aylık bağlanır.

Örnek 3: Hak sahibi olarak çalışmayan eşin,  ana ve babasının  bulunması durumunda;

Eşe  (%75)            :6/8

Ana (%12,5)          :1/8

Baba (%12,5)        :1/8 oranında aylık bağlanır.

Örnek 4: Hak sahibi olarak çalışmayan eşin, 1 öz çocuğun ve annenin bulunması durumunda;

Eşe  (%50)            :2/4

Çocuğa (%25)      :1/4

Ana (%25)             :1/4 oranında aylık bağlanır.

IV- SONUÇ

Ölüm sigortasında hakkı doğuran olay ölümdür. Aylık, sadece hak sahibi olarak tanımlanan kişilere ödenmekte olup, bu kişiler ölen sigortalının eş, çocuk, ana ve babasıdır. Evlat edinilmiş kişiler de hak sahibi tanımı içinde yer alır. Hak sahiplerine ölüm aylığı paylaştırılırken eşin yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışıp çalışmadığı veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık alıp almadığı, çocukların anne ve babalarının her ikisinin de ölüp ölmediği, anne ve babaya bağlanacak aylık miktarı belirlenirken de artan hissenin bulunup bulunmadığı göz önüne alınarak, bu kişilerin hesabına düşen hisseler belirlenir.

Murat ÜNLÜ*

E-Yaklaşım

*   SGK Müfettişi

[1] Mülga 506 sayılı Kanun uygulamasında sigortalı babanın ölümü tarihinde aralarında evlilik bağlantısı bulunmakla birlikte anaları sonradan evlenen çocukların her birine % 50 oranında aylık bağlama işlemi 5510 sayılı Kanunla değiştirilmiştir.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.