I- GİRİŞ

Bu çalışmada şirketlerin tür değiştirmesine yönelik 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda getirilen yeniliklere değinilecektir. Şirketlerin tür değiştirmesi hususunda 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nda; bir ticaret şirket türünün diğer bir ticaret şirketi türüne çevrilmesinde, kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, yeni türe ait kuruluş işlemlerine tabidir denilmiş, bu hususta başka bir düzenleme yapılmamıştır. Oysa yeni Türk Ticaret Kanunu’nda tür değiştirme kavramı açıklanırken tüm türler kapsamlı bir şekilde tanıtılmış, tür değiştirmenin ilkeleri ve hukuki sonuçları açıklanmıştır. Burada bu kavramlar ve şirketlerin tür değiştirmede izleyecekleri yollar, tür değiştirme sonucunda ortaya çıkacak hukuki sonuçlar ayrıntılı olarak ortaya konulacaktır. www.ozdogrular.com

II- TÜR DEĞİŞTİRMEYE DAYANAK TEŞKİL EDEN GENEL ESASLAR

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun tür değiştirme ile ilgili bölümleri İsviçre’nin 30.10.2003 tarihli, “Birleşme, Bölünme, Tür Değiştirme ve Malvarlığı Devrine İlişkin Federal Kanun” (İBirK/FusG)’dan yararlanılarak kaleme alınmıştır. Ancak İBirK’da tür değiştirme şirket, dernek ve vakıfları kapsadığı halde bizde yalnız şirketlerdeki tür değişikliği düzenlenmiştir. Zaten dernek ve vakıflarla ilgili bir düzenlemeye bu kanunda yer verilmesi olanaksızdır. www.ozdogrular.com

Yeni Kanun’da genel anlamda bir şirketin hukuki şeklini değiştirebileceğini, yeni türe dönüştürülen şirketin eskisinin devamı olacağı hüküm altına alınmıştır. Bunun yanında geçerli tür değiştirmeleri ayrıntılı olarak sıralanmıştır. Buna göre,

Bir sermaye şirketi; (1) Başka türde bir sermaye şirketine; (2) Bir kooperatife;

Bir kollektif şirket; (1) Bir sermaye şirketine; (2) Bir kooperatife; (3) Bir komandit şirkete;

Bir komandit şirket; (1) Bir sermaye şirketine; (2) Bir kooperatife; (3) Bir kollektif şirkete;

Bir kooperatif; bir sermaye şirketine dönüşebilir. Kanun’da dönüşebilecek türler sınırlı olarak sayılmıştır bu nedenle kıyas yapılamaz.

Kanun’da kollektif ve komandit şirketlerin tür değiştirmelerine ilişkin özel düzenlemelere yer verilmiştir. Buna göre; bir kollektif şirket bir komandit şirkete; a) Kollektif şirkete bir komanditerin girmesi, b) Bir ortağın komanditer olması hâlinde dönüşebilir. Bir komandit şirket kollektif şirkete; a) Tüm komanditerlerin şirketten çıkması, b) Tüm komanditerlerin komandite olması suretiyle dönüşebilir. www.ozdogrular.com

A- ORTAKLIK PAYI VE BUNA BAĞLI HAKLAR

Tür değiştirmede ortakların şirket payları ve hakları korunur. Devrolunan şirkette oydan yoksun paylar varsa, bu ortaklara da aynı değerde, oydan yoksun veya oy hakkını haiz devralan şirket payları verilir. Devralan şirkette oydan yoksun payın oluşturulması mümkün değilse oy hakkını haiz paylar ile eşitlik sağlanabilir. Keza devrolunan şirkette imtiyazlı paylar olması durumunda, bu pay sahiplerine devralan şirkette eş değerde haklar veya uygun bir karşılık (tazminat) verilir. Kaynak Kanun’da “imtiyaz” kavramı değil, ondan daha geniş bir kavram olan “özel haklar” kullanılmıştır. Kanun’un 183. maddesinde gerek imtiyazlı paylar gerek intifa senetleri için “veya uygun bir tazminat ödenir” ibaresi yer almaktadır. Bu ibare ile ne tür değiştiren şirketlere ne de onların ortaklarına herhangi bir seçim hakkı tanınmamıştır. Esas olan imtiyazlı payların veya intifa senetlerinin tam karşılığı olan imtiyazlı payları ve intifa senetlerini vermektir. Payların ve intifa senetlerinin tam karşılığını almak pay sahibinin kanunî hakkıdır. Şirketin bu konuda herhangi bir yetkisi yoktur. Ancak, yeni türde imtiyazlı pay senetleri veya intifa hakları yaratmaya türün nitelik ve özellikleri imkân vermiyor ise o zaman bir zorunluluk olarak ilgili pay sahiplerine uygun bir tazminat ödenir. Aynı şekilde devralan şirket, devrolunan şirketin intifa senedi sahiplerine, eş değerli haklar tanımak veya intifa senetlerini, birleşme sözleşmesinin yapıldığı tarihteki gerçek değeriyle satın almak zorundadır. www.ozdogrular.com

B- KURULUŞ VE ARA BİLANÇO

Tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır; ancak, sermaye şirketlerinde ortakların asgari sayısına ve ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümler uygulanmaz. Tür değiştirme sırasında bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkarılır. Ara bilançoya yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanır. Ancak ara bilanço için fizikî envanter çıkarılması gerekli değildir. www.ozdogrular.com

C- TÜR DEĞİŞTİRME PLANI, RAPORU VE DENETİMİ

Yönetim organı, tür değiştirme hakkında içeriği Kanun’da tespit edilmiş olan yazılı bir plan ve rapor hazırlar. Tür değiştirme planı; a) Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi, b) Yeni türün şirket sözleşmesini, c) Ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları içerir. Tür değiştirme Raporunda ise; a) Tür değiştirmenin amacı ve sonuçları, b) Yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu, c) Yeni şirket sözleşmesi, d) Tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı, e) Varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar, f) Ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir. Ancak, tüm ortakların onaylaması hâlinde küçük ve orta ölçekli şirketlerde tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçilebilir. www.ozdogrular.com

Şirket; tür değiştirme planını, tür değiştirme raporunu, son üç yılın finansal tablolarını, varsa ara bilançoyu, genel kurulda karar alınmasından otuz gün önce merkezinde ve halka açık anonim şirketlerde Sermaye Piyasası Kurulu’nun istediği yerlerde ortakların incelemesine sunar. İsteyen ortaklara anılan belgelerin kopyaları bedelsiz verilir. Şirket, ortakları, uygun bir şekilde inceleme haklarının bulunduğu hususunda bilgilendirir.

D- TÜR DEĞİŞTİRMEDE GENEL KURULDA ARANAN NİSAPLAR

Yönetim organının genel kurula sunduğu tür değiştirme planına ilişkin tür değiştirme hakkındaki genel kurul kararı aşağıdaki nisaplarla alınır:

(i) Kanun’un 421. maddesinin beşinci fıkrasının (b) bendi hükmü saklı olmak şartıyla anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin üçte ikisini karşılaması şartıyla, genel kurulda mevcut oyların üçte ikisiyle; limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edim yükümlülüğü doğacaksa tüm ortakların onayıyla;

(ii) Bir sermaye şirketinin bir kooperatife dönüşmesi hâlinde tüm ortakların onayıyla;

(iii) Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün kararıyla;

(iv) Kooperatiflerde;

(a) Ortakların en az üçte ikisinin temsil edilmeleri şartı ile, genel kurulda mevcut oyların çoğunluğuyla,

(b) Ek ödeme, diğer kişisel edim yükümlülükleri veya kişisel sorumluluk getiriliyorsa veya bu yükümlülükler veya sorumluluklar genişletiliyorsa, kooperatifte kayıtlı ortaklarının üçte ikisinin olumlu oyuyla,

(v) Kollektif ve komandit şirketlerde tür değiştirme planı bütün ortakların oybirliğiyle onanır. Ancak, şirket sözleşmesinde ortakların tümünün üçte ikisinin olumlu oyuyla bu kararın alınabileceği öngörülebilir.

Genel kurulun tür değiştirme kararı ve yeni şirketin ana sözleşmesi yönetim organı tarafından tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir, ancak hukuki geçerlilik tescil ile kazanılır. www.ozdogrular.com

E- ORTAK HÜKÜMLER

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Tür Değiştirme ile ilgili hususların son bölümünü Birleşme, Bölünme, hususları ile birlikte ortak düzenleme yapmıştır. Bu düzenlemeler; hukuki koruma temini, sorumluluk ve nihayet birleşme ve tür değiştirmenin ticari işletmenin katılımı halinde ortaya çıkan durumdur. www.ozdogrular.com

1- Denkleştirme Davası

Birleşmede, bölünmede ve tür değiştirmede ortaklık paylarının ve ortaklık haklarının gereğince korunmamış veya ayrılma karşılığının uygun belirlenmemiş olması hâlinde, her ortak, birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilanından itibaren iki ay içinde, söz konusu işlemlere katılan şirketlerden birinin merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’nden, uygun bir denkleştirme akçesinin saptanmasını isteyebilir. Ancak bu denkleştirme akçesinin belirlenmesinde adı geçen tutarın ortakların paylarının gerçek değerinin %10’unun geçemeyeceğine ilişkin kural uygulanmaz. Dava sonunda mahkemece verilen hüküm aynı durumdaki tüm pay sahipleri bakımından da hüküm doğurur. Kural olarak yargılama giderleri devralan şirkete ait olmakla birlikte durumların haklı göstermesi hâlinde, bu giderler kısmen veya tamamen davacıya da yükletilebilir. Mezkûr davanın açılmış olması birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının geçerliliğini etkilemez. Zira burada kanun koyucunun tanımış olduğu imkân maddi tazminata ilişkin olup, geçersizlik sebepleri varsa bu hususa ilişkin iptal davası açılması mümkündür. www.ozdogrular.com

2- İptal Davası

Birleşme-bölünme-tür değiştirme bir genel kurul kararıyla gerçekleştirildiği için şatları varsa bu kararlar aleyhine TTSG’deki ilan tarihinden itibaren 2 ay -kural olarak genel kurul kararları aleyhine iptal davası açma süresi 3 aydır- içerisinde iptal davası ikame edilebilir. İlanın gerekmediği hâllerde süre tescil tarihinden başlar. Birleşme, bölünme ve tür değiştirmeye ilişkin işlemlerde herhangi bir eksikliğin varlığı hâlinde, mahkeme taraflara bunun giderilmesi için süre verir. Hukuki sakatlık, verilen süre içinde giderilemiyorsa veya giderilememişse mahkeme kararı iptal eder ve gerekli önlemleri alır.www.ozdogrular.com

3- Sorumluluk

Kurucuların sorumlulukları saklı olmak üzere birleşme, bölünme veya tür değiştirme işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış bulunan bütün kişiler şirketlere, ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumludurlar. Keza birleşmeyi, bölünmeyi veya tür değiştirmeyi denetlemiş işlem denetçileri de şirketlere, münferit ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumlu olacaklardır.

III- SONUÇ

6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nda şirketlerin tür değiştirmesi konusu tek madde halinde belirtilmiş olmasına rağmen 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda bu konu 11 madde halinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Yeni kanun düzenlenirken İsviçre’nin “Birleşme, Bölünme, Tür Değiştirme ve Malvarlığı Devrine İlişkin Federal Kanun” yararlanılmıştır. Hangi şirket türünün hangi şirket türüne dönüşeceği ayrıntılı olarak incelenmiştir. Kanun’da sınırlı sayıda verilen tür değiştirme işleminde kıyas yapılamaz. Tür değiştirme ortakların şirket payları ve hakları korunmuş ve bununla ilgili ayrıntılara yer verilmiştir. Tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanacaktır. Gerekli durumların ortaya çıkması halinde ara bilanço hazırlanacaktır. Yönetim organı, tür değiştirme hakkında içeriği Kanun’da tespit edilmiş olan yazılı bir plan ve rapor hazırlayacak ve bunu ortakların bilgisine sunacaktır. Yine tür değiştirme ile ilgili hazırlanan plan genel kurulda belirlenen nisaplar aranarak oylanacaktır. Genel kurulun tür değiştirme kararı ve yeni şirketin ana sözleşmesi yönetim organı tarafından tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir, ancak hukuki geçerlilik tescil ile kazanılır. Son olarak tür değiştirme ile ilgili ortakların açacakları davalar ile kurucuların sorumlulukları birleşme ve bölünme hususları ile birlikte ortak ele alınmış ve bunlara ilişkin hükümler ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

Fatih KOÇAK*

Yaklaşım

*           Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.