I- GİRİŞ

Bilindiği gibi, gerek ihalelere katılabilmek için, gerekse devlet yardımı, teşvik ve desteklerden yararlanabilmek için Sosyal Güvenlik Kurum’una yasal ödeme süresi geçmiş prim borcunun (devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanabilmek için ayrıca idari para cezası borcunun) olmaması veya olmakla birlikte söz konusu borçların, tecil ve taksitlendirilmiş/yapılandırılmış ya da ilgili yasal düzenlemelerle belirlenmiş olan sınırların altında olması gerekmektedir. www.ozdogrular.com

İşverenlerce, “borcu yoktur” belgesi talep edildiği durumlarda, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan sorgulamalar sırasında ihalelere katılmak üzere düzenlenecek yazılarda ihale tarihi itibariyle, devlet yardımı, teşvik ve desteklerden yararlanabilmek amacıyla düzenlenecek olan yazılarda ise sorgulamanın yapıldığı tarih itibariyle kesinleşmemiş olan borçlara bakılmamaktadır.

Bu yazımızda, fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının hangi tarih itibariyle kesinleşmiş sayılması gerektiğine, dolayısıyla borcu yoktur yazılarının düzenlenmesi sırasında fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının hangi durumlarda dikkate alınıp, hangi durumlarda dikkate alınmaması gerektiği hususlarına yer verilmiştir.

II- MEVCUT YASAL DÜZENLEMELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 85. maddesinde;

Gerek ihale konusu işler, gerekse özel nitelikteki bina inşaatlarından dolayı işverenlerin yeterli işçilik bildiriminde bulunup bulunmadıklarının Kurum’ca araştırılacağı,

Bu araştırma sonucunda yeterli işçilik bildiriminde bulunulmadığının anlaşılması halinde, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarının 89. madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edileceği,

Tebliğ edilen prim ve gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun kesinleşeceği,

Bu durumda borç ödenmese dahi, işveren hakkında 5510 sayılı Kanun’un 88. ve 89. maddeler uyarınca işlem yapılacağı,

Fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun ödenmemesi veya ödeneceğinin taahhüt edilmemesi halinde, yeterli işçilik bildiriminde bulunmuş olup olmadıkların tespiti amacıyla Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca inceleme yapılacağı,

 Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılacak inceleme sonucunda, bildirilmediği tespit edilen asgarî işçilik tutarı üzerinden Kurum’ca re’sen tahakkuk ettirilen sigorta primlerinin, 88. ve 89. maddeler dikkate alınarak işverene tebliğ edileceği,

İşveren tarafından, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edebileceği,

Bu süre içinde yapılan itirazın takibi durduracağı,

Kurum’ca itirazın reddi halinde işverenin, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabileceği,

Ancak mahkemeye başvurulmasının, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmayacağı,

Öngörülmüştür. www.ozdogrular.com

III- FARK İŞÇİLİKTEN KAYNAKLANAN PRİM BORÇLARININ KESİNLEŞME TARİHİ

Fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının kesinleşme tarihi, ilgili sosyal güvenlik merkezince yapılan araştırma işlemi sonucunda hesaplanan prim borcunun, işverence ödenmesi veya ödeneceğinin taahhüt edilmesine ya da ödenmemesi ve ödeneceğinin de taahhüt edilmemesi nedeniyle Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edilmesine göre farklılık göstermektedir. www.ozdogrular.com

A- İLGİLİ SOSYAL GÜVENLİK MERKEZİNCE YAPILAN ARAŞTIRMA İŞLEMİ SONUCUNDA HESAPLANAN PRİM BORCUNUN İŞVERENCE ÖDENMESİ VEYA ÖDENECEĞİNİN TAAHHÜT EDİLMESİ

İhale konusu işin veya özel bina inşaatının bitirilmesi nedeniyle işverenlerce ilişiksizlik belgesinin verilmesinin talep edildiği durumlarda, ihale konusu işin/özel bina inşaatının başlayıp bittiği süreler içinde yeterli işçilik bildiriminde bulunulmuş olup olmadığı ilgili sosyal güvenlik merkezince araştırılmaktadır.

Yapılan bu araştırma işlemi sonucunda, işverenlerce yeterli işçilik bildiriminde bulunulmadığının anlaşılması halinde, hesaplanan fark işçilik tutarı faaliyet süresinin son ayına mal edilmekte ve fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun bir aylık süre içinde ödenmesi veya ödeneceğinin taahhüt edilmesi, aksi halde yeterli işçilik bildiriminde bulunulup bulunulmadığının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edileceği hususu, 7201 sayılı Kanun’a göre tebliğ edilen bir yazı ile işverenlere bildirilmektedir. www.ozdogrular.com

Yasa maddesinde, Kurum’ca yapılacak bildirim üzerine fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun bir aylık süre içinde ödenmesi veya ödeneceğinin taahhüt edilmesi halinde borcun kesinleşmiş sayılacağı belirtilmesine rağmen, taahhütname verilmesi halinde bu borçların hangi tarih itibariyle kesinleşmiş sayılacağı hususuna yer verilmemiştir.

Dolayısıyla, Sosyal Güvenlik Kurum’undan ihalelere katılmak üzere veya devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanmak amacıyla borcu yoktur yazısı talebinde bulunan işverenler için bu nitelikte bir durumla karşılaşıldığı durumlarda, fark işçilikten kaynaklanan prim borcunun;

- İşverene tebliğ edildiği tarih itibariyle mi,

- Prim borcunun ödeneceğinin taahhüt edildiği tarih itibariyle mi,

- Prim borcunun işverene tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık sürenin son günü itibariyle mi kesinleşmiş sayılacağı hususunda tereddütler yaşanabilmektedir.

Fark işçilikten kaynaklan prim borçlarının işverenlere tebliğ edildiği tarih itibariyle ödenmiş olması beklenilemeyeceğinden, bu borçları ödeyeceğini taahhüt eden işverenler için, bahse konu borçların tebliğ tarihi itibariyle kesinleşmiş kabul edilmesi de doğru bir yaklaşım olmayacaktır. www.ozdogrular.com

Kalan iki alternatif birlikte değerlendirildiğinde ise fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının ödeneceğinin taahhüt edildiği durumlarda, kesinleşme tarihi olarak, tebliğ tarihini izleyen bir aylık sürenin son gününün kabul edilmesinin, en doğru yaklaşım olacağı düşünülmektedir.

B- FARK İŞÇİLİKTEN KAYNAKLANAN PRİM BORCUNUN KURUM’UN DENETİM VE KONTROLLE GÖREVLİ MEMURLARINCA TESPİT EDİLMESİ

Fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının ödeneceği hususunda bir aylık süre içinde taahhütname verilmemesi veya prim borcuna itiraz edilmesi ya da yeterli işçilik bildiriminde bulunulmuş olup olmadığının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edilmesinin talep edildiği durumlarda, yeterli işçilik bildiriminde bulunulmuş olup olmadığı hususu Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edilmektedir.

İşyeri kayıt ve belgeleri incelenmek suretiyle yapılan bu incelemeler sonucunda fark işçilikten kaynaklanan prim borcu faaliyet süresinin son ayına mal edilebileceği gibi, birkaç ayına veya tamamına da mal edilebilmektedir.

Ancak, ünitelerce yapılan araştırma işlemleri sonucunda hesaplanan prim borçlarında olduğu gibi, Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemeler sonucunda tespit edilerek işverene bildirilen prim borçlarının da hangi tarih itibariyle kesinleşmiş sayılacağı hususunda yasa maddesinde herhangi bir hükme yer verilmemiştir.

Hal böyle olmakla birlikte, kanun koyucunun prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edilebileceği ve bu süre içinde yapılan itirazın takibi durduracağı hükmünden yola çıkılarak, Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemeler sonucunda hesaplanan ve işverenlere tebliğ edilen prim borcu için  Kuruma itiraz edilmemiş olması halinde, bu borçların tebliğ tarihini izleyen bir aylık sürenin son günü itibariyle kesinleşmiş sayılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. www.ozdogrular.com

Fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemeler sonucunda tespit edildiği ve bu borçlara karşı tebliğ tarihinden itibaren bir aylık süre içinde itiraz edildiği durumlarda ise, bu borçların itirazın reddine ilişkin kararın işverenlere tebliğ edildiği tarih itibariyle değil, en azından bir ödeme süresi tanınması gerektiği düşüncesinden hareketle, itirazın reddine ilişkin kararın işverenlere tebliğ edildiği tarihi takip eden bir aylık sürenin son günü itibariyle kesinleşmiş sayılmasının, daha makul bir yaklaşım olacağı değerlendirilmektedir.

IV- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nca, yasal ödeme süresi geçmiş borcun olup olmadığına ilişkin yazıların düzenlenmesi sırasında henüz kesinleşmemiş olan borçlar dikkate alınmamaktadır.

Ancak fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının hangi tarih itibariyle kesinleşmiş sayılacağı hususunda gerek 5510 sayılı Kanun’da, gerekse Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde herhangi bir açıklamaya yer verilmediğinden, uygulamada yaşanabilecek muhtemel tereddütlerin giderilmesi amacıyla, bu borçların kesinleşme tarihlerinin açıklanmasında fayda bulunmaktadır. www.ozdogrular.com

Diğer taraftan, fark işçilik borçlarının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edilerek işverenlere tebliğ edilmesinin ardından bir aylık süre içinde Kuruma yapılan itirazların, yalnızca bürokratik işlemlerin artmasına neden olduğu nazara alındığında, bu borçlar için Kuruma itiraz etme şartının kaldırılarak bir aylık süre içinde doğrudan yetkili iş mahkemesine başvuruda bulunma imkanı getirilmesinin, gereksiz emek ve zaman kaybını ortadan kaldıracağı kanaatindeyim.

Öte yandan, fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca tespit edildiği durumlarda, yasal süresi içinde mahkemeye başvuruda bulunmuş olmak ve ihale konusu işler için alınmış teminat mektuplarının süresiz ve kat’i teminat mektubuna çevrilmiş olmak kaydıyla, bu borçların mahkeme kararının kesinleştiği tarih itibariyle kesinleşmiş sayılması yönünde, başka bir ifadeyle mahkeme kararının kesinleştiği tarihe kadar fark işçilikten kaynaklanan prim borçlarının takip ve tahsilinin durdurulması yönünde madde metninde değişiklik yapılması halinde işverenlerce yaşanmakta olan mağduriyetlerin de önüne geçilmiş olacaktır.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

E-Yaklaşım

________________________________

*   Sosyal Güvenlik Kurumu, İşverenler Prim Daire Başkanlığı Şube Müdürü

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.