I- GİRİŞ

01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (yeni TTK) ile gelen yeniliklerden bir tanesi de avans kâr payı dağıtımı alanında olmuştur.  Bilindiği üzere 6172 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda avans kâr payı dağıtımı hususu yoktu.

Konuya girmeden önce kâr payı ve kâr payı avansı kavramlarını açıklamakta fayda var. Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ’(1)e göre kâr payı, net dönem kârı veya serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara ve kâra katılan diğer kimselere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutarı; kâr payı avansı da kâr payından mahsup edilmek üzere ara dönem finansal tablolara göre oluşan kârlar üzerinden hesaplanan tutarı ifade etmektedir. www.ozdogrular.com

II- KÂR PAYI AVANSI DAĞITILMASINA İLİŞKİN YENİ TTK’DA YER ALAN DÜZENLEMELER 

Yeni TTK’nın kâr payı ile ilgili 509. maddesinde sermaye için faiz ödenemeyeceği, kâr payının ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabileceği, kâr payı avansının, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan şirketlerde, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın bir tebliği ile düzenleneceği belirtilmiştir.

İlgili Kanun’un eshamlı komandit şirketlerle ilgili 565. maddesinin birinci fıkrasında komanditelerin birbirleriyle, komanditerlerin tümüyle ve üçüncü kişilerle hukuki ilişkileri, özellikle şirketin yönetimine ve temsiline ilişkin görev ve yetkileri, şirketten ayrılmaları, komandit şirketlerdeki hükümlere tabi olduğu, ikinci fıkrasında da birinci fıkrada gösterilen hususların dışında, Kanun’da aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirket hükümleri uygulanacağı belirtilmiştir. www.ozdogrular.com

Yeni TTK’nın 644. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde kâr payı avansına ilişkin 509. maddenin üçüncü fıkrasının limited şirketlerde de uygulanacağı belirtilmiştir.

Yukarıda yer alan Kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan anonim şirketler, limited şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin de kâr payı avansı dağıtabileceği görülmektedir. Söz konusu hususun Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın bir Tebliği ile düzenleneceği belirtilmektedir.

III- KÂR PAYI AVANSI DAĞITILMASINA İLİŞKİN KÂR PAYI AVANSI DAĞITIMI HAKKINDA TEBLİĞ’DE YER ALAN DÜZENLEMELER 

Yazımızın ikinci bölümünde de belirtildiği gibi yeni TTK’nın 509. maddesinin üçüncü fıkrasında Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan şirketlerde kâr payı avansı dağıtımının Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın çıkaracağı bir tebliğ ile düzenleneceği belirtilmektedir. Şirketlerin kâr payı avansı dağıtımında uyacakları usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanan söz konusu Tebliğ “Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ” adıyla yayımlanmıştır(2). www.ozdogrular.com

Söz konusu Tebliğ yeni TTK’nın 509, 565 ve 644. maddelerine dayanarak hazırlanmıştır ve Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan sermaye şirketlerini kapsamaktadır. Tebliğ kâr payı avansının hangi şartlarda dağıtılabileceği, nasıl hesaplanması gerektiği, nasıl ödeneceği gibi ayrıntılıları netleştirmiştir.

Tebliğ’e göre şirketlerin kâr payı avansı dağıtabilmeleri için şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması ve kâr payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kâr etmiş olması gereklidir.

A- ŞİRKET GENEL KURULUNCA ALINACAK KARARIN İÇERİĞİ

İlgili Tebliğ’e göre şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtımına karar verildiği durumda bu kararda ayrıca aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur.

a) İlgili hesap dönemi sonunda, yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak tutarda net dönem kârı oluşmaması durumunda, net dönem kârını aşan kâr payı avanslarının varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerden mahsup edileceği, serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde fazla ödenmiş olan kâr payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,

b) İlgili hesap dönemi sonunda zarar oluşması durumunda;

1) Varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin öncelikle oluşan zararın mahsubunda kullanılacağı, bu akçelerin oluşan zararı karşılayamaması halinde dönem içinde dağıtılan kâr payı avanslarının tamamının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,

2) Genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin, oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarının dağıtılan kâr payı avanslarından indirileceği, indirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise aşan kısmının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği. www.ozdogrular.com

Yukarıda belirtilen hususlar, kâr payı avansı dağıtılacak hesap dönemi içinde yapılacak olan genel kurul toplantısında karara bağlanır. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, genel kurulca bu yönde karar alınabilmesi için sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıda hazır olması, bu nisabın toplantı süresince korunması ve toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde kullanılmış olması, limited şirketlerde ise toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde olması gereklidir.

İlgili hesap dönemi öncesinde ödenen kâr payı avanslarının, ilgili olduğu yılın net dönem kârından mahsup edilmesi şarttır. Bu işlem yapılmadan, şirket genel kurulunca kâr payı dağıtılmasına ve kâr payı avansı ödenmesine karar verilemeyecektir.

B- KÂR PAYI AVANSININ HESAPLANMASI

Söz konusu Tebliğ’e göre dağıtılacak kâr payı avansı, varsa geçmiş yıl zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa imtiyazlı pay sahipleri, intifa senedi sahipleri ve kâra katılan diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanacaktır ve ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemeyecektir. www.ozdogrular.com

Aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kâr oluşması halinde dağıtılacak kâr payı avansı tutarı yukarıda belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kâr payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanacaktır ve ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemeyecektir.

Dağıtılacak kâr payı avansı tutarının hesaplanmasına ilişkin tablo Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ’in ekinde şu şekilde belirtilmiştir:

Kâr Payı Avansı Tutarının Hesaplanmasına İlişkin Tablo

C- KÂR PAYI AVANSININ ÖDENMESİ

İlgili Tebliğ’e göre, kâr payı avansı dağıtım tarihleri itibari ile ortaklara payları oranında ve kârdan imtiyazlı paylara imtiyaz dikkate alınmadan ödenir. İntifa senedi sahiplerine, ortak olmayan yönetim organı üyelerine ve ortaklar dışında kâra katılan diğer kimselere kâr payı avansı ödenemez. Ayrıca ortakların sermaye taahhüt borçları dışında şirkete borçlu olmaları halinde söz konusu borç ortağa ödenecek kâr payı avansından mahsup edilir.

Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ’in 8. maddesinde kâr payı avansının ödenmesi ile ilgili olarak ayrıca şu ifadeler yer almaktadır. www.ozdogrular.com

“Bir hesap döneminde kâr payı avansı dağıtan ve ardından sermaye artırımı gerçekleştiren şirket, aynı hesap döneminde tekrar kâr payı avansı dağıtmak istediğinde aşağıda belirtilen esaslara uyar.

a) Sermaye artırımı sonrasında yapılacak kâr payı avansı ödemesinde, yeni ortaklara öncelik verilir.

b) Söz konusu öncelik, eski ve yeni ortakların dönem içerisinde her pay için aldıkları toplam kâr payı avans tutarları eşitleninceye kadar devam eder.

c) Eski ve yeni ortakların hesap dönemi içerisinde her pay için aldıkları toplam kâr payı avans tutarları eşitlendikten sonra, kalan kâr payı avansı tutarı veya bir sonraki ara hesap döneminde ödenecek kâr payı avansı tutarı mevcut ortaklara payları nispetinde ödenir.”

IV- KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN AVANS KÂR PAYI DÜZENLENMESİ

Hatırlanacağı üzere Danıştay 4. Daire Başkanlığı’nın Kararı(3) ile 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin 15.6.6 bölümünün yürütmesi durdurulmuştu. Söz konusu madde ile ilgili olarak 6 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile yeni bir düzenleme yapılmış ve maddenin son hali aynen şu şekilde olmuştur. www.ozdogrular.com

“Kurumlar vergisi mükelleflerince avans kâr payı dağıtımı yapılması halinde, dağıtılan kâr payları üzerinden elde edenin hukuki niteliğine göre vergi kesintisi yapılacaktır. Kesilen vergiler, avans kâr payı dağıtımının yapıldığı aya ait muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.

Avans kâr payı dağıtımında kurum ortakları açısından elde etme, kurumun yıllık safi kazancının kesinleşip, kârın nakden veya hesaben dağıtıldığı, diğer bir ifadeyle avansın kâr dağıtım kararı uyarınca dağıtılan kârdan mahsup edildiği tarihte gerçekleşecektir. Şu kadar ki; bu süre, ilgili hesap dönemine ilişkin beyannamenin verilmesi gereken tarihi içeren hesap döneminin sonunu geçemeyecektir. www.ozdogrular.com

Avans kâr payı dağıtılması halinde, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanmayacaktır.

Ancak, hesap dönemi itibarıyla zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük çıkması halinde, ilgili mevzuatına göre geri çağrılan tutarlara transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanacaktır. Aynı husus, birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinin bitiminde zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük olması halinde de geçerlidir. Bu nedenle, Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işleri ile uğraşan mükelleflerin, dağıtılabilecek avans kâr payı tutarlarını, devam eden işlerin gerçekleşen maliyet ve hakedişleri arasındaki müspet farktan, kesinti suretiyle ödenen vergiler, varsa geçmiş yıl zararlarının tamamı ile kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılmak zorunda olan yedek akçeler düşüldükten sonra kalan kısmın yarısı üzerinden hesaplamaları gerekmekte olup bu hesaplamanın yapılması için ayrıca bir bilanço düzenlemesine gerek bulunmamaktadır.” www.ozdogrular.com

V- SONUÇ

Yeni TTK’nın olumlu yönlerinden bir tanesi de kâr payı avansı ile ilgili olmuştur. Önceleri sadece halka açık anonim şirketler Sermaye Piyasası Kanunu’nda belirtilen şartlar çerçevesinde kâr payı avansı dağıtabiliyorken yeni TTK ile birlikte halka açık olmayan tüm sermaye şirketleri için de bu mümkün hale gelmiştir. Ancak, hesap dönemi itibarıyla zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kârdan düşük çıkması halinde, ilgili mevzuatına göre geri çağrılan tutarlara transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanacağını da unutmamak gerekir.

İsmail BİNGÖL*

Yaklaşım

*          Vergi Müfettişi (E. Maliye Müfettişi)

(^·)         Bu yazıda yer alan görüş ve düşünceler tümüyle yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın görev yaptığı Kurum’u bağlamaz, Kurum’un görüşü olarak değerlendirilemez ve kullanılamaz.

(1)         09.08.2012 tarih ve 28379 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         09.08.2012 tarih ve 28379 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         Dn. 4. D.’nin, 18.10.2007 tarih ve E. 2007/2364 sayılı Kararı.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.